Abenduaren 27ko 1060/2022 Errege Dekretuak uztailaren 18ko 625/2014 Errege Dekretua aldatu du, beharrezkoa ikusi delako beste era batera arautzea aldi baterako ezintasunagatiko prozesuak lehenengo hirurehun eta hirurogeita bost egunetan kudeatzeko oraingo moduak, langileei eta enpresei beharrezkoak ez diren bigarren mailako administrazio-betebehar jakin batzuk saihesteko.

Hain zuzen ere, modus operandi tradizionala aldatzea da errege-dekretu honen helburu nagusia; haren arabera, medikuak, agiri medikoa ez ezik, baja-, berrespen- eta alta-agiri medikoen kopia bat entregatzen dio langileari paperean, epe jakin batean enpresan aurkez dezan, eta enpresak agiri horietako datu batzuk bete behar ditu, eta datu horiek kudeaketa-erakundeari bidali behar dizkio.

Hain zuzen ere, atarikoan azaltzen du, sistema informatikoek gaur egun duten garapen-maila kontuan hartuta, ez dagoela langileari paperean entregatu beharrik enpresan aurkeztu beharreko agiri medikoaren kopia, eta langileak ere ez duela zertan hura paperean aurkeztu enpresan.

Han esan bezala, gaur egungo bitarteko elektronikoei esker, administrazioak zuzenean eta garaiz jakinarazten dio enpresari agiri medikoak egin direla. Halaber, batzuetan, enpresak datu osagarriak helarazi behar dizkio administrazioari, aldi baterako ezintasun-egoera eta hari dagokion prestazioa kudeatzeko eta kontrolatzeko, baita, hala badagokio, ordainketa eskuordetu gisa jarritakoagatik kotizatutakoaren konpentsazioa ere, baina, horretarako, langileak ez du zertan agiria aurkeztu. Horrela, gainera, betebehar burokratikoak saihesten zaizkio langileari; izan ere, langilea aldi batez ezinduta dago, eta betebehar horiek beharbada nekezak egingo zaizkio.

 Aldaketa hori da errege-dekretu honen helburu nagusia, eta, xede horretarako, uztailaren 18ko 625/2014 Errege Dekretuaren 7. artikulua aldatu da. “Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak edo, bestela, Itsas Armadako Institutu Nazionalak agiri medikoak izapidetzea eta alta medikoak egitea”.  Funtsean, aldaketa hauek egin dira:

• Baja-, berrespen- edo alta-agiri medikoa ematen duen medikuak haren kopia bat emango dio langileari.
• Osasun-zerbitzu publikoak edo, hala badagokio, mutualitateak edo enpresa laguntzaileak Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalera bidaliko ditu baja-, berrespen- eta alta-agiri medikoetan dauden datuak, bide telematikotik, berehala edo, beranduenera, agiria egin eta hurrengo lehen egun baliodunean.
• Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak, era berean, osasun-zerbitzu publikoko edo mutualitateko medikuek egindako langileen baja-, berrespen- eta alta-agiriei buruzko identifikazio-datu administratibo hutsak helaraziko dizkie enpresei, erakunde horretan jaso eta hurrengo lehen egun baliodunean, jakinaren gainean egon daitezen eta, hala badagokio, hurrengo paragrafoan ezarritakoa bete dezaten.
• Enpresek nahitaez helarazi behar dizkiote Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari ministerio-agindu bidez zehazten diren datuak, Datuak Elektronikoki Bidaltzeko Sistema (RED) erabilita, berehala edo, beranduenera, baja medikoaren jakinarazpena jaso eta hiru egun balioduneko epean. Datuok helaraztea ez da nahitaezkoa izango, baldin eta langilea enpresak edo enplegatzaileak sisteman sartu behar ez duen kolektibo batekoa bada. Betebehar hori betetzen ez bada, abuztuaren 4ko 5/2000 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onartu zen lan-arloko arau-hausteei eta zigorrei buruzko Legearen testu bategineko 21.4 artikuluan tipifikatutako arau-haustea izango da.  
• Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak dagokion eran izapidetuko ditu agiri medikoak eta enpresek helarazi dizkioten datuak; horrez gain, Itsas Armadako Institutu Nazionalari eta mutualitateei dagozkien datuak banatu eta birbidaliko ditu (prestazioa kudeatzea nori dagokion), berehala edo, beranduenera, jaso eta hurrengo lehen egun baliodunean, 2.5 artikuluan aurreikusitako bitarteko informatikoen bidez.
• Kuotak likidatzeko aldi bakoitzean, Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak, behar denean, aldi baterako ezintasun-egoeran dauden langileen datuak emango dizkio Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiari, langile horiek prestazio ekonomikoa jasotzeko eskubidea izan ala ez; hortik aurrera, zerbitzu komun hori arduratuko da hartu beharreko neurriak hartzeaz Gizarte Segurantzaren kuoten likidazioan prestazio hori eskuordetuta ordaintzean langileei emandako zenbatekoak konpentsa daitezen. Erakundeek nahitaez eman beharko dizkiote datuak elkarri Gizarte Segurantzaren Diruzaintza Nagusiak konpentsazio horiek egin ditzan kuotak likidatzean.
• Enpresaburu batek langile bati aldi baterako ezintasunagatiko prestazioa eskuordetuta ordaindu badio baina zenbateko hori ez bada konpentsatu Gizarte Segurantzako kuotak sartzeko likidazioetatik kenduta, kendu ez den zenbatekoa itzultzeko eskatu ahal izango dio Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalari, Itsas Armadako Institutu Nazionalari edo mutualitateari (prestazioa kudeatzea nori dagokion).
• Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren testu bategineko 170.1 artikuluan eta xedapen gehigarrietako lehenengoaren 4. paragrafoan ezarritakoaren arabera alta-agiri medikoa Gizarte Segurantzako Institutu Nazionaleko ikuskatzaile medikoak edo, bestela, Itsas Armadako Institutu Nazionalekoak egin badu, erakunde horiek agiriko datuak helaraziko dizkiote dagokion osasun-zerbitzu publikoari, jakinaren gainean egon dadin, eta mutualitateari, langileak haren babesa badu, berehala edo, beranduenera, agiria egin eta hurrengo lehen egun baliodunean; orduan, mutualitateak erabakia emango du, alta dela-eta eskubidea iraungitakotzat jotzeko eta arrazoiak eta ondorioak azaltzeko, eta erabakiaren berri emango dio enpresari. Halaber, ikuskatzaile medikoak agiriaren kopia bat emango dio langileari, jakinaren gainean egon dadin, eta agiria egin eta hurrengo egunean lanera itzuli behar duela adieraziko dio. Erakunde kudeatzaileak langileen alta-agiri medikoetako datu administratibo hutsak helaraziko dizkio enpresari, jakinaren gainean egon dadin, agiria egin eta, beranduenera, hurrengo lehen egun baliodunean.
• Aldi baterako ezintasunagatiko prozesuan alta-agiri medikoa Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak edo, hala badagokio, Itsas Armadako Institutu Nazionalak egin badu, erakunde horietako ikuskatzaile medikoen bidez, alta egin ondorengo ehun eta laurogei egun naturalen barruan, erakunde horiek soilik izango dute eskumena, beren medikuen bidez, patologia beragatik edo antzekoagatik beste baja mediko bat emateko.
• Aribideko prozesuak. Errege-dekretu honek dakartzan aurreikuspenak 2023ko apirilaren 1ean sartuko dira indarrean, eta une horretan aribidean dauden eta 365 egun baino gehiago ez dituzten prozesuei aplikatuko zaizkie.

Adierazitako guztiaz gain, errege-dekretuak beste aldaketa txikiago batzuk ere egiten ditu.  Esate baterako, paragrafo bat gehitu da 2.3 artikuluaren amaieran, eta, haren arabera, atal horretako prozesuetan, medikuak kasuan kasu ezarritakoa baino lehen egin ahal izango du dagokion azterketa medikoa. Horren bidez, interpretazio-zalantzak saihestu nahi dira.

Susana Castaños del Molino

---

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko letratua