Lege honen aitzinsolasaren oinarrian zifra beldurgarri bat dago: 2013az geroztik genero-indarkeriaren ondorioz umezurtz gelditu diren 300 adingabe baino gehiago daude. Krimen horiek maila desberdinetan izaten dituzten eraginei buruzko hausnarketa dator jarraian, talde horren zaurgarritasun berezia azpimarratzen du, eta horrek justifikatzen ditu, zalantzarik gabe, lege horretan planteatzen diren erreformak.

Kontuan izan behar dugu, legegileak egiten duen legez, askotan umezurtz horiek ama galtzen dutela aitak erail duelako eta, gero, espetxe-zigorraren ondorioz, aita ere galtzen dutela. Horrek guztiak eragin psikologiko eta emozional ikaragarria sortzeaz gain, estigma sozial beldurgarria ere berekin izaten du, eta askotan, gertutakoa ezkutatu egiten denez, are zailagoa izaten da ondorio psikologikoak gainditzea eta bizitzan erabateko garapena lortzea.

Gogoan izan behar dugu askotan egoera horien ondorioz umezurtz horien bizimodua nabarmen eraldatzen dela; beste etxe batera joan behar izaten dira bizitzera, familiakoekin, edo, muturreko kasuetan, Gizarte Zerbitzuek eskainitako tokietan bizi behar izaten dira. Krimen horien ondorioei aurre egiteko inolako laguntzarik ez dute izaten, ezta amaren heriotzaren ondoriozko zigor-prozesuan, ondorengotza tramiteetan edo harrera egiten dieten familiekiko loturan ere.

Egoera horiek guztiek funtsezko eragina dute umezurtzen eta harrera egiten dieten familien egoera ekonomikoan.

Legearen aitzinsolasean zailtasun horiek guztiak aipatzen dira, eta legearen ondoriozko osoko erreformaren bidez, genero-indarkeriaren ondoriozko umezurtzek aurre egin beharreko arauzko zalantza eta oztopo batzuk kendu nahi dira, umezurtz horien biktima izaeraren ondorioz duten muturreko zaurgarritasun egoera apur bat arindu ahal izateko.

Ondorengotza tramiteetan izaten dituzten hamaika oztopo aipatzen dira zehatz esateko, baita delituaren ondoriozko erantzukizun zibilagatik dagozkien kalte-ordainak jasotzeko zailtasunak ere; genero indarkeriaren emakume biktimen kasuan, baita irabazpidezko ondasunen sozietatearen likidazioari ezarri beharreko prozedurari buruzko zalantzak ere.

Hori guztia dela eta, beharrezkoa izan da Prozedura Zibilaren urtarrilaren 7ko 1/2000 Legearen 807. artikuluan eta ondorengoetan aurreikusitako erregimena aldatzea, berariaz arautzeko hildako biktimaren jaraunsleen legitimazioa, ezkontza-erregimena likidatzeko eskatzeko, han aurreikusitako prozeduraren arabera.

Era berean, aldaketa horren ondorioz beharrezkoa izan da Botere Judizialaren uztailaren 1eko 6/1985 Lege Organikoaren 87.3 artikulua aldatzea, genero-indarkeriako krimenen ondorioz hildakoen jaraunsleek ezkontzaren erregimen ekonomikoa likidatzeko eskatutako prozeduren gaineko eskumena emakumearen aurkako indarkeriaren epaitegiei esleitzeko. 

Delituaren ondoriozko erantzukizun zibilagatik edo amen jaraunspeneko ondasun eta eskubideengatik dagozkien kalte-ordainei dagokienez, eta kalte-ordain horiek kobratzea ezinbestekoa denean, gutxienez zati batean elementu zuzentzailea izan dadin, izaera objektiboko onura fiskal berri bat sartu da. Onura hori da irailaren 24ko 1/1993 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onetsitako Ondare Eskualdaketen eta Egintza Juridiko Dokumentatuen gaineko Zergari buruzko Legearen testu bateginaren 1. artikuluan aipatutako karga-modalitateetatik salbuestea seme-alaba adingabeen mesederako ondasunen edo eskubideen eskualdaketak, baldin eta horien erabilera genero-indarkeriaren ondorioz hildako emakumeek egingo badute.

Eta, amaitzeko, Gizarte Segurantzako prestazioaren ikuspegitik, martxoaren 1eko 3/2019 Legeak funtsezko aldaketa ekarri zuen arren, genero indarkeriaren ondorioz umezurtz geratutako pertsonen babesean, zurztasun-prestazio berri bat sortu baitzuen, hildako emakumea altan edo altaren pareko egoeran ez zegoen kasuetarako edo hura sortzeko nahikoa kotizazio ez zuen kasuetarako, urteekin ikusi da kasu batzuk aztertu beharra dagoela umezurtz gehiagok izan dezaten pentsio eta prestazio horiek lortzeko aukera, batez ere pobrezia eta zaurgarritasun egoera handienean daudenek. Xede horrekin jaso dira zenbait aldaketa (GSLOren 216.3 eta 224.2 artikuluak) eta Gizarte Segurantzaren alorra denez, hau da, gurea, zehatz aztertuko dugu.

1. Umezurtz-pentsioa jasotzeko eskubidea eten eta erabateko zurztasun-kasuetarako aurreikusitako igoera adierazten da, bai eta umezurtz-prestazioa jasotzeko eskubidea ere, emakumearen aurkako indarkeriaren ondorioz hildako kausatzailearen seme-alabak adoptatzen direnean, baldin eta adopzio-familiaren errenta-mailak une bakoitzean indarrean dagoen LGSaren % 75 gainditzen badu urteko zenbaketan, aparteko ordainsarien zati proportzionala kenduta.

• Umezurtz-pentsioa jasotzeko eskubidea aitortzea jasotzen da, dagokion gehikuntzarekin, edo, hala badagokio, zurztasun-prestazioa jasotzea, baldin eta emakumearen aurkako indarkeriaren ondoriozko heriotza kausatzailearen seme-alaben gurasoa ez den beste erasotzaile batek eragin badu. Kasu horretan, bizikidetza-unitatearen errendimenduek aurreko puntuan adierazitako ehunekoa ez gainditzea ere eskatzen da, eta eskubidea eten egingo da kasua bestelakoa bada.

 A eta b kasuetan:

• etenak ondorioak izango ditu etenaren gauza gertatu biharamunean hasita.
• pentsioa edo prestazioa jasotzeko eskubidea berreskuratuko da elkarbizitza unitateko sarrerek aurrez aipatutako gehieneko muga gainditzen ez badute, eta jasotako sarreren zenbatekoa aldatzen den biharamunetik izango ditu ondorioak, ondorengo hiru hilabeteetan eskatzen bada, edo gehienez ere hiru hilabeteko atzeraeragina izango du eskatzen denetik zenbatzen hasita, epez kanpo egiten bada eskaria.

• Bateraezintasunen araubidea ezartzen da, eta, beraz, aukera-eskubidea, adopzioa eginda dagoela jasotzen jarraitzen den genero-indarkeriagatiko zurztasun-pentsioaren edo -prestazioaren eta adoptatzaileetako baten heriotzaren ondorioz sor daitekeen pentsio edo zurztasun-prestazio berriaren artean.

• Erabateko zurztasun-presuntzioa sartzen da, baldin eta bizirik dagoen gurasoak familia-erantzukizuna bertan behera utzi badu eta emakumearen aurkako indarkeriaren ondoriozko umezurtzaren harrera edo tutoretza eman bazaio hirugarrenen edo senideren bati.