Duela gutxi argitaratu da 5/2023 Errege Lege Dekretua, ekainaren 28koa. Kontziliazio-eskubideei dagokienez, Errege Dekretu horrek aldatu egiten ditu Langileen Estatutua, Gizarte Arloko Jurisdikzioa arautzen duen Legea eta Enplegatu Publikoaren Oinarrizko Estatutua. Ekainaren 30ean sartu zen indarrean errege-dekretu hori.
Honako hauek dira aldaketak:
- Lan-harremanean dauden langileen eskubide gisa jasotzen da kontrako tratamendurik ez jasotzeko eskubidea familia- eta lan-bizitzaren kontziliazio- eta erantzukidetasun-eskubideak baliatzeagatik.
- Langileei aitortzen zaie lan-neurri malgua eskatzeko eskubidea (egokitzapenak lanaldiaren iraupenean eta banaketan, lanaldiaren antolamenduan eta prestazioa emateko moduan, telelana barne), hauek zaindu ahal izateko: 12 urtetik gorako seme-alabak; ezkontidea edo izatezko bikotekidea; langilearen bigarren mailarainoko odoleko ahaideak; eta mendekotasuna duten beste pertsona batzuk, baldin eta etxebizitza berean bizi badira eta adinagatik, istripuagatik edo gaixotasunagatik beren kabuz baliatu ezin badira.
Eskubide hori baliatzeko baldintzak negoziazio kolektiboaren bidez ezarri daitezke, baina, halakorik ezean, enpresak negoziazio-prozesu azkar bat abiatzeko betebeharra du.
Lege berria kontuan hartu beharra dago 2023ko ekainaren 30era arte aplikatzen ari ziren lanaldi-egokitzapenetarako, eta, bereziki, langilea aurreko egoerara itzultzen denerako —egokitzapenek indarrean jarraituko dute eta araudi berria aplikatuko zaie—.
- Eremu subjektiboa handitzen da (bestelako bizikidetza-modu batzuk hartzen dira barnean) eta baimen-egunen kopurua zabaltzen da, bai eta beste kausa batzuk (istripua, gaixotasuna edo heriotza) dituzten baimenak bereizi ere. Honakoa ezartzen da:
- 15 egun natural, izatezko bikotea erregistratzen bada.
- 5 egun (lehen 2), joan-etorriak egon ala ez (lehenago, 4 eguneko joan-etorrien kasuan) ezkontidearen, izatezko bikotekidearen edo bigarren mailarainoko odol- edo ezkontza-ahaidetasunezko senideen istripu edo gaixotasun larriagatik, ospitaleratzeagatik edo ospitaleratzerik ez baina etxeko atsedena behar duen ebakuntza kirurgikoagatik, barne hartuta izatezko bikotekidearen odoleko ahaidea, bai eta aipatu ez diren pertsonak ere, baldin eta langilearekin etxe berean bizi badira eta benetako zaintza behar badute.
- 2 egun (4 egun, joan-etorriren bat egin behar bada) ezkontidearen, izatezko bikotekidearen edo 2. mailarainoko odoleko ahaideen edo ezkontzakoen heriotzagatik.
- Kontziliazio-baimenak baliatzearen ondoriozko kaleratzeen aurkako babesa zabaltzen da (arrazoi objektiboek eragindako kaleratzeak nahiz diziplinazkoak), ELDan sartu berriak barne, eta deuseztasun-kausen artean jasotzen dira.
- Eguneko lanaldia murrizteko eskubidea zabaltzen da, lanaldiaren 1/8 gutxienez eta erdia gehienez, eta soldata proportzioan murriztuta, baldin eta zuzenean zaindu behar badu ezkontidea edo izatezko bikotekidea, edo izatezko bikotekidearen odoleko ahaidea, gaixotasun edo istripu baten ondorioz bere kabuz baliatu ezin bada eta ordaindutako jarduerarik egiten ez badu.
Gainera, kasu horretara hedatzen da enpresak ordezko plan bat ezartzeko betebeharra, baldin eta eskubide hori aldi berean baliatzeko aukera mugatu egiten bazaie enpresa berean lan egiten duten eta subjektu eragile bera duten bi langileri.
Eskubide hori baliatzeari dagokionez, halaber, ezartzen da kontuan hartuko dela emakumeen eta gizonen arteko erantzunkidetasuna sustatzea eta genero-rol eta -estereotipoak betikotzea ekiditea. Bularreko haurra zaintzeko lanaldi-murrizketari heltzean adierazi bezala, kasu honetan ere kontuan hartu behar da 2023ko ekainaren 30era arte baimen hori baliatzen ari diren pertsonek baimena baliatzen hastean aplikatu beharreko araudiaren menpe jarraituko dutela.
- Enpresaren betebehar hau jasotzen du: bi langilek subjektu eragile beragatik bularreko haurra zaintzeko lanaldia murrizteko eskubidea baliatzen dutenean, eta enpresak eskubide hori aldi berean baliatzeko aukera mugatzen duenean enpresaren funtzionamenduari buruzko arrazoi oinarridun eta objektiboengatik —idatziz eta behar bezala arrazoituta—, ordezko plan bat eskaini beharko du, bi langileek eskubide hori baliatzea bermatuko duena eta kontziliazio-eskubideak baliatzea eragingo duena.
Bereziki kontuan izan behar da 2023ko ekainaren 30era arte baimen hori baliatzen ari diren pertsonek baimen hori baliatzen hastean aplikatzekoa zen araudiaren arabera jarraituko dutela, eta horrek ez duela guraso-baimenarena mugatuko.
- Guraso-baimena lan-kontratua eteteko arrazoi gisa arautzen da.
- Senideak zaintzeko eszedentzia luzatzea (2 urtez gehienez, negoziazio kolektiboaren arabera iraupen luzeagoa izan ezean) ezkontidea, izatezko bikotekidea edo izatezko bikotekidearen odoleko ahaideak zaintzeko.
Kasu honetan aplikatzekoak dira, halaber, batetik, bi langilek subjektu berarengatik eskubidea baliatu nahi dutenean eta enpresak baimena mugatzen duenean ordezko plan bat eskaintzeko duen betebeharra, eta, bestetik, emakumeen eta gizonen arteko erantzunkidetasuna sustatzeko eta genero-rol eta -estereotipoak betikotzea ekiditeko agindua.
Berriro ere, 2023ko ekainaren 30era arte baimen hori baliatzen ari ziren pertsonek baimen hori baliatzen hastean aplikatzekoa zen araudiaren arabera baliatzen jarraituko dute, eta horrek ez du guraso-baimenarena mugatuko.
- Bestalde, lege berriaren arabera, guraso bakarreko familietan, guraso bakar horrek baliatu ahal izango ditu jaiotza, adopzio edo legezko zaintzagatiko kontratu-etetearen luzapen osoak, bi gurasoko familientzat aurreikusitakoak, seme-alabek desgaitasunen bat badute.
- Baimen berri bat sartu da: seme-alabak edo urtebetetik gora harreran hartutako adingabeak zaintzeko baimen espezifikoa, haurrak zortzi urte bete arte baliatu daitekeena.
Baimen hori besterenezina da, malgutasunez baliatu daiteke, eta, gehienez ere, 8 asteko iraupena izango du, jarraituak edo etenak.
Gainera, kasu horretan ere kontuan hartuko dira lanaldi-murrizketetarako kalte-ordainen kalkuluari buruzko aurreikuspenak.
- Baimen berri bat sartu da, langileek senideekin edo bizikideekin zerikusia duten premiazko eta ustekabeko arrazoiengatik alde egin ahal izateko, gaixotasunagatik edo istripuagatik berehala bertan egon behar badute. Kasu horietan, 4 eguni dagozkien absentzia-orduak ordainduko dira urtean, hargatik eragotzi gabe hitzarmen kolektiboek edo enpresen eta langileen legezko ordezkarien arteko akordioek horri buruz ezar dezaketena.
