EGOERA HORI EZ DA AURREIKUSI ALDERANTZIZKO KASUAN.
Orain bizitzen ari garen garai hauetan eta 1981eko ekainaren 22ko arratsaldean Diputatuen Kongresuko osoko bilkuran, aldeko 162 botorekin, aurkako 128rekin eta 7 zurirekin, dibortzioari buruzko legea onetsi zutenez geroztik, etengabe gertatzen dira ezkontide dibortziatuak berriro ezkontzen diren egoerak, eta lehenago gertatzen ez ziren hainbat errealitate gauzatzen dira, hala nola hildako gizon edo andre batek pentsioa jasotzeko eskubidea duten bi emakume edo bi gizon uzteko aukera.
Honako kasu honetan,eztabaida 1996an gertatutako heriotza bati dagokion alarguntasun-pentsio bati buruzkoa da, eta, beraz, eztabaidari buruzko arauak 1994ko Gizarte Segurantzaren Lege Orokorrean jasota daude (funtsean, 174. artikuluan, idazketa garaikidearen arabera), 40/2007 eta 26/2009 Legeetako aldaketak txertatu gabe; hala, 2015eko GSLO bazterrean geratzen da, 220. artikuluan “Alarguntasun-pentsioa banantze, dibortzio edo ezkontza-deuseztasun kasuetan” jasota duena.
Alargun batek, hildako subjektu eragilearen bigarren emazte izandakoak, hildako ezkontidearen alarguntasun-prestazioa osorik jaso ahal izatea eragin zuen, lehenagoko urteetan dibortziatu zen ezkontide historikoa aldi berean hil ostean, aipatutako alarguntasun-prestazioa kobratzeko eskubidea etenez. Dagoeneko esango dugu erantzuna baiezkoa izango dela.
GSLOren 174.2 artikuluan ezarrita dagoenez, alarguna pentsio oso baten titularra da, eta beste onuradun batek parte hartzen duen neurrian soilik murriztuko zaio pentsio horren zenbatekoa. Hasiera batean, banaketa emakume bakoitzarekin ezkondutako urteen arabera egiten zen, baina gerora 40/2007 Legea jarri zen indarrean, alargunarentzat gutxieneko zenbateko bat ezartzen zuena, % 40koa azkena. Alarguntasun-pentsioaren gehikuntza berezi hori jasotzen duen araurik ez dago ordenamendu juridikoan, bai ordea beste hipotesi batzuetan gertatzen baldin bada, hala nola alarguntasun-pentsioari dagokion umezurtz izatean.
Azken batean, jokoan zegoena honako hau zen: alargun-pentsioaren zenbateko osoa, alargunak beste onuradunik izan ezean jasoko lukeena, bigarren pertsona horren eskubidea desagertzean berraktibatzen zen ala ez; izan ere, doktrina juridikoak azpimarratzen du bizirik dagoen ezkontideak alarguntasun-pentsioa jasotzeko duen eskubidea, eragilearen aldez aurreko dibortzioa tarteko, erabateko eskubide bihurtzen dela, eta zentzuzkoa dirudi eskubide osoa onuradunak bat baino gehiago diren tartean soilik murriztea. Aplikatu beharreko erregulazioa honetan oinarritzen da: gertaera eragiletik abiatuta pentsio oso bat eratzen da, onuradunen artean banatu beharrekoa, eta, beraz, ontzi komunikatu moduko batek bezala jokatzen du, onuradun bakoitzak jasotako pentsioaren jaitsierak edo igoerak besteari eragiten diolako. Horrenbestez, ezkontide ohiaren pentsioa iraungi denean, proportzio hori bera ezkontide bizikidearen pentsiora aldatu behar da.
Ez litzateke eztabaidarik izango baldin eta ezkontide historikoa eragilea baino lehenago hilko balitz, haren azken emazte izandako ezkontide bizikideak alarguntasun-pentsioa osorik jasota, eta aipatutako araudia, 174.2 artikulua eta 40/2007 Legea, alegia, aplikatzen den denborako errealitate soziala aintzat hartuta, zuzenbidearekin bat datorrela ulertu behar da Auzitegi Gorenak 2021eko ekainaren 9ko 613/2021 epaian emandako soluzioa, hau da, irakurtzen duena eragilearen lehen emazteak alarguntasun-pentsioa jasotzeko eskubidea iraungi ostean, alargunaren jatorrizko eskubide erabatekoak hedadura osoa berreskuratzen duela, eta ez dela beharrezkoa berriz kalkulatzea, pentsioa berbera baita, pentsioa jasotzen duen onuraduna bakarra izanda, kasu honetan egungo ezkontidea
Hala ere, eta aipatu beharreko alderdi gisa, eta ezkontide bizikidearentzat Auzitegi Gorenari egingarri iruditzen zaiona ohartarazten du ezin dela alderantzizko kasura eraman, hots, alargunaren heriotzara eta ezkontide historikoak bizirik jarraitzera, ez ezkontide ohi bat baino gehiago daudenean, haren iritziz eskubide osoa egitate eragilearen unean ezkontide direnei dagokielako, ez eta hainbat eratako beste edozein kasutan ere.
David Erauskin Perez
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua.
