Aipatutako amatasun-osagarria urriaren 30eko 8/2015 Legegintzako Errege Dekretuak onetsi zuen, bere 60. artikuluaren 1. apartatuan; horren arabera, «pentsiorako osagarri bat aitortuko zaie, Gizarte Segurantzarentzako ekarpen demografikoarengatik, seme-alaba biologikoak edo adoptatuak izan dituzten emakumeei, baldin eta Gizarte Segurantzaren edozein sistematako erretiroko, alarguntasuneko edo ezintasun iraunkorreko pentsio kontributiboen onuradunak badira. Osagarri horrek, zeinak ondorio guztietarako pentsio publiko kontributiboaren izaera juridikoa izango baitu, aipatutako pentsioen hasierako zenbatekoari portzentaje jakin bat aplikatzearen emaitza den zenbatekoa edukiko du. Portzentaje hori seme-alaben kopuruaren araberakoa izango da, honako eskala honi jarraituz». Ondoren, aita batzuek osagarri hori eskatu zutenean, zehazki, 2019ko abenduaren 12an, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak epai bat eman zuen; horretan adierazi zuenez, emakumeei soilik aitortzen zaien araua (60. artikulua aipatu zen) Kontseiluaren 1978ko abenduaren 19ko 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakoa da. Zuzentarau hori gizarte segurantzaren arloan emakumeen eta gizonen arteko tratu-berdintasunaren printzipioa pixkanaka aplikatzeari buruzkoa da. Zuzentarau horrek ezartzen zuenez, tratu-berdintasunaren printzipio horrek esan nahi du ez dagoela sexuagatiko bereizkeriarik, ez zuzenekoa ez zeharkakoa, eta estatu kideei adierazten zien beharrezko neurriak hartu behar zituztela tratu-berdintasunaren printzipioaren aurkako lege-, erregelamendu- eta administrazio-xedapenak ezabatzeko.
Epai hori interpretatzean, ulertu behar da araudi nazional baten aurka dagoela, zeinak pentsio-osagarri bat jasotzeko eskubidea ezartzen duen gutxienez bi seme-alaba biologiko edo adoptatu izan dituzten eta ezintasun iraunkorreko kotizaziopeko pentsioen onuradun diren emakumeentzat, Estatuko Gizarte Segurantzaren edozein araubidetan; aitzitik, egoera berean dauden gizonek ez dute pentsio-osagarri hori jasotzeko eskubiderik.
Epai horren ondorioz, eta Europako Justizia Auzitegi Nagusiaren erabakiaren eta aurrez aipatutako Erkidegoko zuzentarauaren beraren berri emanez, 2021eko otsailean, 3/2021 Errege Lege-dekretua eman zen; Errege Lege-dekretu horrek gizarte-segurantzaren eta ekonomia-segurantzaren eremuetan genero-arrakala eta beste gai batzuk murrizteko neurriak hartzen ditu, aurreko araudia aldatzen du eta seme-alaba jaio ondoren bere karrera profesionalean kaltea egiaztatzen duen gurasoari aitatasun-pentsioaren osagarria ematen dio.
Ondorengo aldaketa hori gorabehera, Auzitegi Gorenaren Epaian eztabaidatzen den gaiak amatasun-pentsio osagarriari buruz aita batzuek egindako eskaeretan du eragina, kontuan hartuta eskaera horiek 60. artikulua indarrean sartu zenetik (2016) Europako Justizia Auzitegi Nagusiaren 2019ko abenduko Epaiaren ondorioz 2021ean aitortutako aitatasun-pentsioaren osagarria aitortu zen arte.
Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak, bestalde, eskaera horiek onartzearen ondorio ekonomikoen muga Europar Batasuneko Justizia Auzitegi Nagusiaren Epaia ofizialki argitaratu zen eguna (2019ko abendua) zela defendatu zuen, eta data horren aurreko guztiak ukatu zituen.
Auzitegi Gorenak epai honetan ebatziko duen kontua da ea benetan zuzena den ondorio ekonomikoen muga Europar Batasuneko Justizia Auzitegi Nagusiaren epaiaren argitalpen ofizialaren egunean kokatzea, edo atzeraeraginezko ondorioak pentsio osagarriaren eskaera aurkeztu aurreko hiru hilabeteetara mugatu behar diren, nahiz eta eskaera hori aipatutako epaia argitaratu aurretik aurkeztua izan.
Auzitegi Gorenak, irtenbide bat emate aldera, Europako jurisprudentzia aztertu du, esaterako, 2008ko otsailaren 12ko Epaia; hain zuzen ere, Europako justizia-auzitegi horrek Erkidegoko zuzenbideko arau bati buruz egiten duen interpretazioa arau horren esanahia eta irismena argitzera eta zehaztera mugatzen da, araua indarrean sartu den unetik ulertu eta aplikatu beharko litzatekeen moduan. Hortik ondorioztatzen denez, horrela interpretatutako araua Epai honen aurretik sortu eta eratutako harreman juridikoei ere aplika dakieke eta aplikatu behar zaie, eta salbuespenez soilik mugatu dezake Justizia Auzitegiak, Erkidegoko ordenamendu juridikoari datxekion segurtasun juridikoaren printzipio orokorra aplikatuz, interesdunek interpretatutako xedapena arrazoitzat aipatzeko duten aukera, fede onez ezarritako harreman juridikoak zalantzan jartzeko.
2021eko martxoaren 15eko Epaiak ildo beretik jo zuen, eta ezarri zuen ezin dela aplikatu Estatuko araudi eztabaidagarri baten legezkontrakotasun-deklarazioaren ondorioak denboran mugatzeko ahalmena emango duen xedapen bat.
Jurisprudentzia horrekin bat etorriz, Europako Auzitegiak interpretatu duen araua interpretazio-eskaerari buruz ebazten duen Epaia eman baino lehen sortu eta eratutako harreman juridikoei aplikatu ahal izango diete eta aplikatu beharko diete Estatuko jurisdikzio-organoek, baldin eta, gainera, jurisdikzio-organo eskudunei arau horren aplikazioari buruzko auzi bat ezartzeko aukera ematen duten baldintzak betetzen badira.
Aipatutako interpretazioari esker, eztabaidatutako prestazioari lotutako ondorio juridikoak sortzeko unea goian adierazitako eguna baino lehen kokatu ahalko da, arauaren sorrerara eramango da, eta, ondorioz, gertaera eragilea gertatuko da, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak ez baitzuen denbora-mugarik ezarri bere erabakian.
Alabaina, auzi honetan Auzitegi Gorenak ezin du alderdiek ondorioen proiekzioan eskatutakoaz haratago iritzirik eman, eta, beraz, Auzitegi Gorenak ondorioztatu du atzeraeraginezko ondorioak pentsiodunak osagarriaren eskaera aurkeztu aurreko hiru hilabeteetara mugatzea dela irtenbidea, eta baztertu egin behar dela Erakunde Kudeatzaileak adierazitakoa, hots, muga Europako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaia argitaratu zen egunean jartzea.
María José Marcilla
Mutualiaren Aholkularitza Juridikoko abokatua
