Langile baten gaia planteatu da: ezar daitekeen hitzarmenean aitortutako borondatezko eszedentzia berezian zegoela gaixotasun arruntagatik baja hasi zuen langile honek, eta eszedentzia amaitu eta enpresan berriro sartzean, aldi baterako ezintasun prestaziorako eskubidea du?
Gure Gizarte Segurantzaren sisteman prestazio bat jasotzeko oro har eskatzen den baldintzetako bat da egitate sortzailearen unean alta edo alta asimilatu egoeran egotea.
Eszedentzia egoeretan, legegileak nahi izan du nahitaezko eszedentzia baino ez dadila izan altarekin pareka daitekeen moduko inguruabarra Gizarte Segurantzako Lege Orokorraren 166. artikuluaren arabera, “kontingentzia jakin batzuetarako” arauz ezarritako irismenarekin eta baldintzekin.
Beraz, ez da borondatezko eszedentzia egoerako alta egoerarekin asimilagarria, eta orain aztertu behar dena da zein den baldintza hori izateko unea, kontingentzia arruntengatiko aldi baterako ezgaitasunaren prestazioari dagokionez.
Gizarte Segurantzako Lege Orokorraren 172. artikuluak zehazten du zein diren prestazioaren onuradunak, eta Gizarte Segurantzako prestazioaren onuradun izateko baldintzei dagokienez, lege-testu bereko 165.1 artikulura igortzen gaitu; beraz, baldintza orokorra bete beharra dago, zeinaren arabera, aldi baterako ezgaitasunagatik prestazioa jasotzeko eskubidea izateko beharrezkoa izango da, besteak beste, afiliatuta eta erregimenean alta emanda edo alta asimilatuko egoeran egotea, gorabehera edo babestutako egoera gertatutakoan, berariazko aurkako lege-egoerarik ez badago.
Ezarri daitezkeen arauak aztertu ondoren, Jurisprudentziak zein interpretazio eman duen ikusiko dugu, eta, duela gutxi, 2018-12-12an Auzitegi Gorenak emandako epaiak, 4142/2016 kasazio-errekurtsoari buruzkoak, gogorarazten digu Gizarte Segurantzaren sistemaren babesa ematen dela langileak ziurtatzen duenean osasun-laguntza jasotzeko beharra izan eta lana egiterik ez duela, eta zalantzarik ez dagoenean prestazioaren egitate sortzailea babestutako ebentualitatea eguneratu denean gertatu dela, eta une horretan eskatzen du legeak prestazioa izateko baldintzak betetzea.
Legezko arauek eskatzen dute prestazioa izateko baldintza denak eta bakoitza bete eta gertatu behar direla, eta horien artean dago lana egiteko ezintasuna; beraz, lana egiteko moduan dauden langileen kasuan baino ezingo da aztertu gaixotasuna edo istripua izan den lana egiteko ezintasuna eragin diona.
Aldi baterako ezgaitasunaren prestazioaren dinamikak eskatzen du bajaren datatik abiatzeko eskubidea sortzeko zedarri gisa, baina soilik ezgaitzen duten ondoezen ondoriozko jarduerarik ezaren ondorioz ordainsarien galera baldin badago.
Hala ez bada, ezin da esan egiazko baja medikoa egon denik, langilearen osasun-baldintza nolakoa den egiaztatu eta osasun-egoera hori nolanahikoa izan arren, ez baitu garrantzirik lana egiteko ezintasuna egiaztatzeak, aktiboan ez badago eta egoteko moduan ere ez; beraz, nekez onar daiteke egitate sortzailea egiaz lanean ari ez den eta soldatarik jasotzen ez duen unean finkatzea.
Auzitegi Gorenaren arabera, aldi baterako ezgaitasunaren prestazioaren dinamikak eskatzen du bajaren datatik abiatzeko, hori izango baita eskubidea sortzeko zedarria, soilik ezgaitzen duten ondoezen ondoriozko jarduerarik ezaren ondorioz ordainsarien galera baldin badago egiaz.
Alabaina, nekez onartu da egitate sortzailea egiaz lanean ari ez den eta lanaren ordainsaririk ez dagoen une batean kokatzea; babestuko egoera ez da sortuko langilea bere zereginean hasi arte, eta hori ezinezkoa bada, aldi baterako ezgaitasun egoeran dagoelako, lanaren eraginkortasuna ezingo da aitortu Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 165. artikuluan eskatutako baldintza guztiak gertatzen direla ziurtatu arte.
Segidako traktu prestazioa dugu kasu honetan, eta horri etekina ateratzeko baldintzak egunerokotasunean bete behar dira, hau da, eszedentziaren ondoren lanean hasi behar zuen egunean data horretatik aurrera alta baldintza betetzen bazen, beste baldintzarik falta gabe, langileak ezgaitasun egoeran dagoela esan behar da, eta hori izango da bere bajako lehenengo eguna, zerbitzua eskaintzeko ezintasunarekin hasi baita bere laneko kontratua berriro hasi duenean.
Raquel Martínez
Mutualiako Aholkularitza Juridikoa
Otsaila 2019
