Artikulu honetan, kaleratze baliogabea dela-eta oinarrizko eskubideak urratzearen ondoriozko kalte moralaren ordainaren arazoa aztertuko dugu, baita kalte-ordaina kuantifikatzeko modua edo formula ere.

Ikuspegi juridikotik, Lan arloko Jurisdikzioaren Legearen 183. artikuluaren azterketa hartu behar dugu abiaburu.

Xedapen horren arabera:

 1. “Epaiak urraketa egon dela adierazten duenean, epaileak erabaki beharko du zenbateko kalte-ordaina dagokion alderdi demandatzaileari, hala badagokio, oinarrizko eskubideen eta askatasun publikoen diskriminazioa edo beste kalteren bat jasan duelako, oinarrizko eskubidearen urraketari loturiko kalte moralaren arabera, bai eta eragindako kalte-galera gehigarrien arabera ere.”

2. “Auzitegiak kaltearen zenbatekoari buruzko erabakia hartuko du, eta zuhurtziaz zehaztuko du zenbateko zehatzaren froga zailegia edo nekezegia den, biktimari behar besteko ordaina emateko eta biktimari, ahal den neurrian, kaltearen aurreko egoera osoa berrezartzeko, bai eta kalteari aurre hartzeko helburuari laguntzeko ere.”

3. “Kalte-ordain hori bateragarria izango da, hala badagokio, lan kontratua aldatzeagatik edo azkentzeagatik langileari legokiokeen ordainarekin eta langileen estatutuan eta gainerako lan arauetan ezarritako beste kasu batzuetakoekin”.

4. “Zigor arloko prozedura batean delituaren edo faltaren ondoriozko kalte-galeren akzioa gauzatu denean, ezin izango da kalte-ordainaren eskaera lan arloko jurisdikzioan berriro egin, harik eta jurisdikzio horretan jarduteari uzten zaion arte edo jurisdikzio hori ebatzi gabe geratzen den arte, largespen edo absoluzio bidez, zigor arloko ebazpen irmoaren bidez; bien bitartean eten egingo da bide sozialean den akzioaren preskripzio epea”.

Xedapen hori aztertuta esan daiteke arau orokor bat eta salbuespen bat ezartzen direla bertan. Batetik, arau orokorra honako hau da: eskatutako kalte-ordaina zehazteko, inguruabar garrantzitsuak ezarri beharko dira, kaltearen larritasuna, iraupena eta ondorioak barne, edo langilearentzako kalteak kalkulatzeko oinarriak. Bestetik, salbuespena izango da oinarrizko eskubidearen urraketarekin lotutako kalte moralen kasuan, horiek kalkulatzea zaila denean, hori baita ohikoena nortasunaren esparruari lotutako ondareaz kanpoko kalte mota horietan.

Xedapen hori oinarri hartuta, lehenengo galdera da ea nahikoa ote den kalte moralaren kalte-ordaina eskatzea, nahiz eta ez oso modu zehatzean izan, egiaztatu denean oinarrizko eskubidearen urraketa izan dela kalte-ordaina jasotzeko eskubidea aitortzeko.

Gai horri dagokionez, Auzitegi Gorenak otsailaren 23ko epaian (179/2022) adierazitakora joko dugu. Gorenaren abiapuntua kalte moralak kuantifikatzeak dakarren zailtasuna da; izan ere, arlo horretan ez dago kalte moral hori dakarren sufrimendua termino ekonomikoetan zehaztasunez islatzeko aukera ematen duen parametrorik, eta horrek zuhurtzia handiagoa dakar balorazioan, eta, neurri batean, lausotu egiten du “kalte-ordainaren quantuma” eta parametro objektiboen aplikazioak duen garrantzia, jasandako sufrimenduak, pairamenak edo kalteek ez baitute zuzenean edo sekuentzialki itzulpen ekonomikorik. Horregatik, eskatutako kalte-ordaina zehazteko garrantzitsuak diren inguruabarrak identifikatzeko Lan arloko Jurisdikzioaren Lege arautzailean jasotzen den eskakizuna salbuetsi egin behar da oinarrizko eskubidearen urraketarekin loturiko kalte moralen kasuan, horiek kalkulatzea zaila denean zehazki.

Gainera, Gorenak adierazten duen bezala, baliogabetzat jotako kaleratzeetan garrantzi berezia du ukigabetasun bermeak; izan ere, berme hori babes judizial eraginkorra izateko eskubidearen barruan kokatzen da (Espainiako Konstituzioaren 24. artikulua), eta horri buruz Konstituzio Auzitegiaren 140/1999 Epaiak honako hau jasotzen du: “Babes eraginkorrerako eskubidea, epaile eta auzitegien jardunaren bidez ez ezik, ukigabetasun-bermearen bidez ere betetzen da, eta horrek esan nahi du ekintza judizialean edo hura prestatzeko edo haren aurreko ekintzetan, ezin dela ondorio kaltegarririk izan harreman publiko edo pribatuen eremuan horien protagonista den pertsonarentzat, eta lan harremanen esparruan, ukigabetasun bermearen ondorioz, ezingo da langilearen jardunaren ondoriozko errepresalia neurririk hartu, bere eskubideak babesteko helburuarekin.”

Auzitegi Gorenaren premisa horretatik abiatuta, kalte moral horren egiaztapenari eta kuantifikazioari buruz auzitegiak xedatu duena aztertuko dugu:

 a) Egiaztapenari dagokionez. Gorenak epai horretan onartzen du kalte moralak egotea erabat lotuta dagoela oinarrizko eskubidearen urraketarekin, eta, bereziki zaila denez zehaztasunez kalkulatzea, kalte-ordaina zehazteko eskakizun normalak malgutu egin behar direla, eta adierazten du ematen den epaiak oinarrizko eskubidea urratzearen ondorioen ordaina xedatu beharko duela, berariaz barne harturik kalte-ordaina eta kaltearen zenbatekoari buruzko erabakia hartu behar dela; zuhurtziaz zehaztu behar da kalte horren zenbatekoa zailegia edo neketsuegia denean, bereziki kalte moralen ordaina eman behar denean.

Horrela, kalte moralen kalte-ordainak aukera ematen dio organo judizialari zenbatekoa zuhurtasunez ezartzeko, erreklamatzaileari hura zehazteko oinarri zehatzagorik eta doiagorik emateko eskatu gabe; izan ere, arlo horretan ez dago kalte moralaren sufrimendua termino ekonomikoetara ekartzeko parametrorik.

 b) Kuantifikazioari dagokionez. Gorenaren arabera, kalte moralari atxikitako kalte-ordaina jasotzeko eskubidea onartu arren, kuantifikazioak ezin du ia automatikoa izan, malgua izan behar du eta ez mekanikoa, unean uneko inguruabarrei erantzun behar baitzaie (enpresan zerbitzuak ematen emandako denbora, soldataren zenbatekoa…), eta horiek organo judizialaren beharrezko zuhurtziazko irizpidearen arabera baloratuko dira.

Ondorioz, organo judizialak “kalte-ordainaren quantuma” baloratzeko orduan zuhurtziaren tarte handiagoa aitortzen da, eta oinarrizko eskubideak urratzeagatiko kalte-ordainari, kalte-ordainaren funtzioa ez ezik, prebentzioarena ere esleitzen zaio, eta horrek koherentzia ematen dio Lan arloko Arau-hausteei eta Zigorrei buruzko Legean aurreikusitako diru zehapenetara jo izanari.