Kontsulta: baliogabea al da aldi baterako ezintasun egoeran dagoen langile bat kaleratzea? zer dio azken jurisprudentziak?

Kasu horietan, honako araudia da baloratzen dena:

• Espainiako Konstituzioaren 10.2, 14. eta 15. artikuluak.
• LANEren 158. zenbakidun Hitzarmenaren 5 d) eta 6. artikuluak.
• 2000/78 Zuzentarauaren 1-5 artikuluak.
• Langileen Estatutuaren 55.5, 52 c), 17 eta 4.2.c) artikuluak.

Kasu horietan, kaleratze diskriminatzaile (baliogabea) baten aurrean gauden ala ez zehaztean oinarritzen da eztabaida juridikoa, gaixotasunagatik izan zein desgaitasunagatik izan.

Hau da horri buruz jurisprudentziak azkenaldian esan duena:

• EBJAren 2013ko apirilaren 11ko epaia (EEJA 2013, 122) –Ring doktrina– 2000/78/EE Zuzentarautik eratorritako esparru orokorra interpretatzera etorri zen. Finkaturiko irizpideak zehaztu egiten zuen diskriminaziozko tratua zer kasutan gertatzen zen aldi baterako ezintasuna oinarri duen kaleratzeetan, bai eta deuseztasun-deklarazioa zer kasutan egin daitekeen identifikatu ere. Doktrina berriaren arabera, deuseztasun-deklarazioa bidezkoa izango da langilearen gaitasuna mugatzeko ziurgabetasun aurresangarria dagoen kasuetan, egoera hori iraunkorra izan daitekeelako. Doktrina berriak ohartarazten du desgaitasunaren kausa den tratu kaltegarri batek babesa duela 2000/78 Zuzentarauan, “Desgaitasunaren pareko gaixotasuna” kontzeptua dagoela ikusi daitekeen kasuetan, hain zuzen ere.
• Deskribatutako kontzeptuak gure auzitegiek garatutako doktrinari buruzko translazioa izan du. Auzitegi Gorenak, 2014ko azaroaren 25eko Auzitegi Gorenaren 2344/2013 epaiaren bidez, ohartarazten du “argitu edo zehaztu” egin behar dela “dagoen doktrina, gaixotasuna desgaitasunarekin ez parekatzeari buruzkoa, diskriminazioaren ondorioetarako”. Hala ere, ez du gakorik edo irizpide argirik eman gure herrialdean Ring doktrina aplikatzea ahalbidetzeari dagokionez.
• Arrazoi errealik gabeko kaleratzearen auziari dagokionez, edo alegatutako arrazoi faltsu edo generikoengatik, eta kalifikazioari dagokionez, jurisprudentziak gaiari heldu, eta hasiera batean onartu egin du lege-iruzurrean egindako kaleratze baliogabearen figura; baina tesi hori berariaz utzi zuen Auzitegi Gorenak 1990eko LLLren ondoren, eta berriro adierazi zuen Auzitegi Gorenaren 2015-05-05eko epaian (2659/2013 errek.), kaleratzea deuseztatzeko kasuak legean berariaz aurreikusitakoetara mugatuz.
• Auzitegi Gorenaren 2016ko maiatzaren 3ko epaiak (RCUD 3348/2014) balioetsi egiten du kaleratzearen aurretik hamar egunez bajan egon zen langile baten egoera. Kasu honetan, nahiz eta epaiak ezetsi egiten duen azaldutako baldintza, modu deskribatzailean agertzen da, eta “desgaitasunaren pareko gaixotasuna” kontzeptu berriaren ikuspegitik garrantzirik gabekotzat jotzen diren bajen aurrean kokatzen da; horrela, bi egoera bereizgarri bereiz daitezke:a) Iraupen laburreko bajek edo ondorio ezgaitzailerik ez dakarten bajek ezin dute ezgaitasunaren kontzeptua barneratu. b) “Desgaitasunaren pareko gaixotasuna” kontzeptuaren barruan sar daitezkeen kasuak: osasuna nabarmen mugatzen duten aldi baterako bajak, nolabait kroniko gisa identifika daitezkeenak eta langileak bere lan-ingurunera normaltasunez itzultzeko duen gaitasuna –fisikoa edo psikikoa– mugatzen dutenak.
• EBJAk, 2016ko abenduaren 1eko epaian (EEJA 2016, 308) (Daouidi auzia), aldi baterako ezintasun-egoeran dagoen langile bati zuzendutako kaleratze baten deuseztasuna deklaratzeko aukera zehazten du. Esan du epaitegiari dagokiola zehaztea ea kaleratzeak aldi baterako ezintasun egoera bat saihestu nahi duen, denboran nabarmen luzatzeko asmoarekin; kasu horretan, Europako araudiaren arau-hauste bat antzeman daiteke (enpleguko eta okupazioko tratu-berdintasunaren printzipioa), eta irtenbide gisa aipatutako kaleratzearen deuseztasun-deklarazioa eskaini. Interesduna aldi baterako ezintasun egoeran egoteak (iraupen zehaztugabea) esan nahi du, berez, bere gaitasuna mugatzea “iraunkorra” izan daitekeela, “Desgaitasuna” definizioaren arabera. Muga hori “iraunkorra” dela jotzeko aukera ematen duten zantzuen artean daude, bereziki, ustez diskriminatzailea den gertakariaren egunean interesdunaren ezintasunak epe laburrera ondo mugatutako ikuspegirik ez izatea, edo ezintasun hori nabarmen luzatu ahal izatea pertsona hori berrezarri baino lehen. Izaera “iraunkor” hori egiaztatzean, epaitegi igorleak dituen elementu objektibo guztietan oinarritu beharra dauka, bereziki pertsona horren egoerari buruzko dokumentu eta ziurtagirietan, egungo ezagutza eta datu mediko eta zientifikoei buruz idatzitakoetan”. Orain, langilearen ezintasuna amaiera-epeei dagokienez ondo mugatuta ez dagoen kasuetara zabalduko da babesa, edo, bestela, modu esanguratsuan luza daitekeen kasuetara, langileak bere lan-jarduerara itzultzeko duen aukerari eraginez”.

Oraintsuko beste adibide batean, Madrilgo Auzitegi Nagusiaren 2019-07-19ko epaiak (488/2019 errek.) baieztatu egiten du ez dela deuseza 2018ko ekainaren 28an aldi baterako ezintasuna hasi zuen langile bat kaleratzea (epaiketa egin zenean mantentzen zena), eta 2018ko uztailaren 6an kaleratu izana, ez baitago jasota, instantzia-epaian frogatutako egitateen idazketaren arabera, arrazoi hori eragin zuen prozesu patologikoa. Hori dela eta, Sala honek bere gain hartzen du auzialdiko magistratuaren irizpidea, errekurritutako epaiaren oinarrietan honako hau adierazten baitu: “[…] Doktrina hori kasuari aplikatuta, egindako jarduketetatik egiaztatu da aktorea gaixotu eta denbora gutxira kaleratu zela, luze gisa kalifikatutako gaixotasun baten ondorioz. Ez dakigu enpresaburuak informaziorik izan zuen, eta, bestalde, auzi-jartzaileak ez du inolako frogarik egin gaixotasunak desgaitasun-efektua duela edo aktorea “desgaitua” dela ondorioztatzeko, 2000/78 Zuzentarauaren arabera, eta, beraz, ez da inolako diskriminaziorik antzematen, gure EKren 14. artikuluan ezarritakoaren arabera.

Beraz, egungo jurisprudentzia-doktrinak onartu egiten du aldi baterako ezintasuneko egoeran dagoen langile baten kaleratzea deuseza dela deklaratzeko aukera, baina, betiere, epaiketan egiaztatzen bada aldi baterako ezintasunaren izaera iraunkorreko inguruabarrak direla, ezintasunaren ondorio baliokidearekin.

Mutualiako Aholkularitza Juridikoa