ALDI BATERAKO EZINTASUNA ETA BORONDATEZKO ESZEDENTZIA
Enpresa batek borondatezko eszedentzian dagoen langile bat du, lanpostua gordeta; laster lanera itzuli behar du, baina baja medikoan dago, kontingentzia arruntagatik.
Egokia al da Gizarte Segurantzan alta ematea, nahiz eta oraindik ez egon bere lanpostuan lanean? Alta hori bateragarria al da aldi baterako ezintasunarekin? Zer oinarri arautzaileren arabera ordainduko litzaioke aldi baterako ezintasunaren prestazioa, hala badagokio?
Langileen Estatutuaren 46. artikuluan arautzen da eszedentzia, urriaren 23ko 2/2015 Legegintzako Errege Dekretuan, eta nahitaezkoa edo borondatezkoa izan daiteke.
Kontsultaren xede den kasuan, borondatezko eszedentzia bat da, lanpostua gordeta.
Borondatezko eszedentziek, oro har, ez dakarte berekin lanpostua gordetzea, eta langileak enpresan bere kategoria bereko edo antzeko mailako lanpostu huts batera itzultzeko lehentasunezko eskubidea baino ez du gordeko. Hala ere, Estatutuaren 46.3 eta 6. artikuluek lanpostua gordetzen dituzten borondatezko eszedentziak arautzen dituzte (adin nagusikoak, seme-alabak… zaintzea).
Lehenengo galderari dagokionez, esan behar dugu, lanpostua gordetzen duen eszedentziaren kasuan, laneko harremana eteteko kausa bat dela, eta etete hori langileak egindako eszedentzia eskaerak mugatuko duela. Etenaldian zehazki adieraziko da zein diren hasiera eta amaiera data.
Eskatutako eszedentzia amaitzean, langileak bere lanpostura itzuli beharko du, eskubidea galduko baitu bestela.
Egindako bigarren galderari dagokionez, hau da, zer eragin duen lanpostua gordetzen dion eszedentziaren ondoren langilea lanpostura itzultzeko unean langileak lanerako ezintasuna edukitzeak.
Eszedentzia egoeretan, legegilearen asmoa izan da nahitaezko eszedentzia baino ez izatea Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 166. artikuluaren arabera altaren parekotzat jo daitekeen zirkunstantzia “kontingentzia jakin batzuetan”, araudiaren bidez ezartzen diren irismen eta baldintzekin.
Beraz, borondatezko eszedentziaren egoera ezin da altaren parekotzat hartu, eta orain aztertu behar da zein unetan bete behar den baldintza hori kontingentzia arruntaren ondoriozko aldi baterako ezintasunagatiko prestazioari dagokionez.
Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 172. artikuluak zehazten du nor diren prestazioaren onuradunak, eta, Gizarte Segurantzaren prestazioaren onuradun izateko betekizunei dagokienez, lege-testu bereko 165.1era bidaltzen gaitu; beraz, baldintza orokor hau bete beharra dakar: aldi baterako ezintasunaren prestazioa jasotzeko eskubidea sortzeko, besteak beste, ezinbestekoa da afiliatuta egotea eta alta emanda edo altaren pareko egoeran egotea, kontingentzia edo egoera babestua gertatzen denean, kontrakoa dioen legezko berariazko xedapena dagoenean izan ezik.
Aplikatu beharreko arauak aztertu ondoren, jurisprudentziak orain arte eman duen interpretazioa aztertu beharko dugu, eta, berriki, Auzitegi Gorenaren 2018-12-12ko epaiak, 4142/2016 kasazio errekurtsoan emandakoak, gogorarazten digu Gizarte Segurantzaren sistemaren babesa ematen dela langileak osasun laguntza jasotzeko beharra duela egiaztatzen duenean eta lanerako ezintasunak jota dagoenean, eta ez dago zalantzarik prestazioa eragin duen gertakaria behin-behinekotasun babestua eguneratzen denean gertatzen dela, eta une horretan eskatzen du legeak, hain zuzen ere, prestazioa jasotzea baldintzatzen duten betekizunak betetzea.
Lege-arauek prestazioa eskuratzeko baldintza guzti-guztiak bete behar direla eskatzen dute, eta horien artean dago lan egiteko ezintasuna; beraz, lan egiteko moduan dauden langileen kasuan baino ezingo da aztertu gaixotasunak edo istripuak hori egitea eragozten dion.
Aldi baterako ezintasunaren prestazioaren dinamikaren ondoren, bajaren data hartu behar da abiaburu gisa, erabakigarria izanik eskubidea sortzeko, baina soilik gaixotasun ezgaitzaileek eragindako jarduerarik ezaren ondoriozko ordainsari galera badago.
Bestela, ezin da ulertu benetako baja medikoa gertatu denik; izan ere, langilearen osasun egoera egiaztatuta ere, ez du garrantzirik jardunean ez dagoenaren edo lan egiteko prest ez dagoenaren ezintasuna egiaztatzeak; beraz, nekez onar daiteke gertaeraren eragilea benetako lan prestaziorik eta soldatarik jasotzen ez den une batean ezartzea.
Auzitegi Gorenaren iritziz, aldi baterako ezintasunaren prestazioaren dinamikak eskatzen du baja datatik abiatzea, eta hori izango da, oro har, eskubidea sortzeko erabakigarria, baldin eta, egiazki, lansari galera bat badago, ezgaitasuna ekarri duten gaitzek eragindako jarduerarik ezaren ondorioz.
Alabaina, nekez onartuko da gertaera eragilea benetako lan prestaziorik eta soldatarik ez dagoen une batean ezartzea, egoera babestua ez baita sortuko langilea bere jarduerara itzuli behar den unera arte, eta jarduera hori aldi baterako ezintasunagatik galarazita geratuko da; beraz, prestazioaren eraginkortasuna ezin izango da aitortu, harik eta GSLOren 165. artikuluan eskatzen diren baldintza guztiak betetzen direla egiaztatzen den arte.
Segidako traktuko prestazio bat dugu; irabazia lortzeko baldintzak egunerokoan bete behar dira, eta horrek esan nahi du, eszedentziaren ondoren lanpostura itzultzen den egunean altaren baldintza betetzen bada –ez bada eztabaidatzen bestelako betekizunik falta denik–, langilea aldi baterako ezintasun egoeran dagoela hartu behar dela kontuan, egun hori izanik bajako lehena, harekin hasten baita zordun den zerbitzua emateko ezintasuna, lan kontratu berriaren ondorioz.
Beraz, lanean hasten den egun berean hasiko da aldi baterako ezintasun prozesua, lanpostua gordetzeko eskubidea duen eszedentzia amaitu ondoren, data horretan baitago langilea osasun laguntzaren beharrean ez ezik, bere lana egiteko ezintasunak jota ere, eta lehen mailako arretako medikuak bajaren parte bat igorriko du.
Hirugarren galdera da prestazioa zer oinarri arautzaileren arabera ordaintzen den zehaztea, eta, gai horri dagokionez, 1646/1972 Dekretuaren 13.3 artikuluan ezarritakoa bete behar dugu, zeinaren arabera, prestazioaren oinarri arautzailea, langilea ezintasuna hasten den hilabete berean sartzen bada enpresan, oinarri arautzailea kalkulatzeko hilabete horretako kotizazio oinarria zati benetan kotizatutako egunak hartuko dira kontuan.
Susana CastañosMutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua
