Espainian klima-aldaketarekiko kalteberatasun handiena duten aire zabaleko lanbideak identifikatzeko eta horien ezaugarriak zehazteko azterlan deskribatzaileak (Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Institutu Nazionala, 2025eko urria) klima-aldaketak lanbide-arriskuak aldatzen dituen moduari heltzeko premiari erantzuten dio. Azterlana 2023–2027 aldirako Espainiako Laneko Segurtasun eta Osasuneko Estrategiaren 2. helburuari loturik dago.
Hiru bide metodologiko uztartzen ditu: datu estatistikoen tratamendua, literatura zientifikoaren berrikuspena eta Espainiako lan-sektoreko eragile nagusiekin hitz egitea.
Azterlanak badu alderdi berritzailerik, esaterako, hauek:
- Askotariko lanbideak aztertu dira, ez soilik estres termikoari lotu ohi zaizkionak, hala nola nekazaritza, baizik baita bestelako batzuk ere, adibidez, segurtasun-indarrak eta topografia.
- Datu errealen bidez kuantifikatu dira klima-arriskuak.
- Sektorean sektoreko solaskideen ekarpenak.
Azterlan horretan oinarrituta, txosten tekniko bat egin da, aurkikuntza orokorrak azaltzeko. Txostenak barnean hartzen ditu klima-aldaketak aire zabaleko lanbideetan eragindako laneko arriskuen gaineko analisi egituratu bat, datu estatistikoak, kalteberatasun-faktoreak eta ondorio nagusiak dakartzana, eta 36 fitxa espezifiko, aire zabaleko lanbide bana aztertzen dituztenak.
Askotariko lanbideak aztertu dira (dokumentuaren 1. ERANSKINEAN zerrendatzen dira). Esaterako, hauek: poliziak (CNO 595), topografiako eta arkitekturako teknikariak (CNO 248), kirolariak, begiraleak (CNO 372), basogintzako langileak (CNO 641) eta instalatzaile elektrikoak (CNO 752).
Lanbideen 36 fitxa deskribatzaile espezifikoak honela egituratu dira:
- Lanbidearen xedea eta eginkizun nagusiak.
- Lanbide-ezaugarriak (lan-profila eta lan-baldintzak).
- Klima-kalteberatasuneko baldintzak (beroarekiko edo erradiazioarekiko esposizioa, muturreko gertakariak, etab.).
- Lanbide-egiturari buruzko datu estatistikoak (pertsona kopurua, generoa, adina, kontratu mota, etab.).
- Klima-aldaketari loturiko arrisku-faktoreak (muturreko beroa, eguzki-erradiazioa, kutsadura, muturreko klima-gertakariak, etab.).
- Solaskide nagusien testigantzak, arriskuak testuinguruan jartzeko.
Horretatik guztitik ondorioztatzen da klima-aldaketaren aldagaia ere kontuan hartu behar dela laneko arriskuen ebaluazioak egiteko garaian; izan ere, langileei erasaten die, eta laneko arrisku berriak sortzen ditu, lehendik daudenak areagotuta eta maiztuta:
| Arrisku emergentea | Klima-jatorria | Arrisku mota |
|---|---|---|
| Estres termikoa, bero-kolpea, deshidratazioa, akidura. | Batez besteko tenperaturen gorakada, bero-boladak gero eta maizago eta gero eta luzeagoak | Arrisku fisikoa (tenperatura) |
| Neke termikoa eta errendimendu fisikoaren beherakada | Muturreko beroarekiko esposizio luzea | Arrisku ergonomikoa/fisiologikoa |
| Eguzki-erradiazioarekiko / izpi ultramoreekiko esposizioa (erredurak, larruazaleko minbizia, begietako kalteak) | Irradiazio handiagoa; egun eguzkitsuak maizago; izpi ultramoreen intentsitatea handitzea | Arrisku fisikoa (erradiazio ez-ionizatzailea) |
| Arnas gaixotasunak eta alergiak (asma, giro-alergiak) | Klimari loturiko partikulak, polena, alergenoak eta kutsadura ugaritzea | Arrisku biologikoa + arrisku kimikoa (partikulak/ozonoa) |
| Larruazaleko gaixotasunak, esposizio luzeen ondorioz | Izpi ultramoreen erradiazioa, beroa, inguruneko idortasuna | Arrisku fisikoa |
| Bektoreak ugaritzea (eltxoak, akainak, intsektuak → dengea, Lyme-ren gaixotasuna, birus emergenteak) | Ekosistema-aldaketak, tenperatura-gorakadak, hezetasuna. | Arrisku biologikoa |
| Muturreko fenomeno meteorologikoek (ekaitzek, uholdeek, luiziek) eragindako istripuak. | Uholde-euriak, ekaitzak, prezipitazio-ereduen aldaketak | Segurtasuneko arriskua |
| Erorikoak, harrapatzeak eta kolpeak obretan, lurzoru ezegonkorragatik | Ekaitzak, uholdeak, luiziak | Segurtasuneko arriskua |
| Baso-suteak eta erredurak, ke toxikoak arnastea | Lehorteak, muturreko beroa, landaredia idorra | Segurtasuneko arriskua + arrisku kimikoa (kea) |
| Kutsadura atmosferikoarekiko esposizioa (ozonoa, partikulak, gandua) | Tenperatura-igoerak, alderantzikatze termikoko gertakariak, lehorteak | Arrisku kimikoa |
| Deshidratazio kronikoa, beroari loturiko giltzurruneko nahasmenduak | Muturreko beroarekiko esposizio luzea, hidratazio egokirik gabe | Arrisku fisikoa/fisiologikoa |
| Muturreko giroko baldintzei loturiko laneko estresa handitzea | Kontrako klima, lanegun berrantolatuak, produktibitatearen presioa | Arrisku psikosoziala |
| Lehendik dauden arriskuak (nekea, giza akatsak, arriskugarritasunaren gutxiespena) larriagotzea | Bero, erradiazio eta ahalegin fisikoaren nahasketa, aire zabalean | Arrisku psikosozialak + ergonomikoa |
Lan honen bidez ikusgarritasuna ematen zaie klima-ikuspegitik apenas aztertu diren lanbideei. Hala, tresna oso baliotsua da laneko osasunaren arloko prebentzio- eta egokitze-politikak bideratzeko, eta klima-aldaketaren ondorioak pairatzeko arrisku handiena duten lanbideen diagnostiko zorrotz eta zehatza eskaintzen du, lagungarria dena erakunde, enpresa eta sindikatuek egokitze-estrategiak eratzeko.
