Auzitegi Gorenak, 2024ko otsailaren 26ko epaian, GSLOren 53.1 artikulua ezartzea berretsi zuen, kontingentzia aldatuz gero aldi baterako ezintasunaren prestazioaren eragin ekonomikoak finkatzeko, eta adierazi zuen eragin ekonomikoei hiru hilabeteko atzeraeragina aplikatu behar zaiela, kontingentzia zehazteko eskaera egindako egunetik kontatzen hasita.
Auzitegiari jakinarazitako kasuan, langileak aldi baterako ezintasuneko prozesu bat hasi zuen 2016ko abenduaren 20an, eta, hasiera batean, ezintasun hori lanez kanpoko istripu baten ondoriotzat jo zen. 2018ko otsailaren 21ean, langileak aldi baterako ezintasuneko prozesuan kontingentzia zehaztea eskatu zuen. 2018ko apirilaren 12an, GSINk ebatzi zuen langileak 2016ko abenduaren 20an hasitako aldi baterako ezintasuneko prozesua laneko istripu baten ondorio zela. Mutualitateak kontingentziaren zehaztapenaren gaineko demanda aurkeztu zuen, eskatzeko ezintasuna jatorri arruntekotzat jo zedila, edo, betiere, lanekotzat joz gero, eraginak kontatzen eskaera aurkeztu baino hiru hilabete lehenagotik has zedila, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren (GSLO) 53. artikuluaren arabera.
Auzialdiko epaitegiak kontingentzia aldatzea eskatutako egunean hasita aplikatu zien hiru hilabeteko atzeraeragina eragin ekonomikoei, baina Justizia Auzitegi Nagusiak iritzi zion ez zela hala aplikatu behar, eta, beraz, kontingentzia-aldaketaren eragin ekonomikoak aldi baterako ezintasuna hasitako egunetik aitortu zituen, hau da, 2016ko abenduaren 20tik.
Auzitegi Gorenak ondorioztatu zuen aldi baterako ezintasuneko prestazioaren kontingentzia zehazteko prozedura judizialetik eratorritako eragin ekonomikoak zein egunetan ezarri behar diren erabakitzeko eztabaidaren irtenbidea hau zela: eragin ekonomikoek kontingentzia zehazteko egindako eskaera aurkeztu baino hiru hilabete lehenago hasi behar dutela ezartzea.
Horiek horrela, auzi-jartzaileak 2018ko otsailaren 21ean eskatu zuen kontingentzia zehaztea, hau da, gertaera eragiletik hiru hilabeteko epea igaro ondoren. Ondorioz, asmo hori aitortzetik eratorritako eragin ekonomikoak eskaera egin aurreko hiru hilabeteetara mugatu behar dira, hau da, 2017ko azaroaren 21era, auzialdiko epaiak ondorioztatu bezala.
Ondorio horretara heltzeko, Auzitegi Gorenaren bi epai hauetara jotzen du: 22/2021 epaia, urtarrilaren 13koa (rcud. 2245/2019), eta 895/2022 epaia, azaroaren 10ekoa (rcud. 856/2019). “Gai hau ebazteko, GSLOren 53.1 artikuluak ezartzen duena hartu behar dugu abiapuntutzat: “1. Prestazioak aitortzeko eskubideak bost urteko epean preskribatuko du, kasuan kasuko prestazioaren egitate eragilea gertatzen den egunaren biharamunetik kontatzen hasita; hori, halere, ez da eragozpena izango lege honetan ezartzen diren salbuespenetarako eta aitorpen horren ondorioak kasuko eskaera aurkezten den eguna baino hiru hilabete lehenagotik gertatzeko“.
Arau hori aplikatuz gero, Gizarte Segurantzaren prestazioen eragin ekonomikoak gertaera eragilea izandako egunean sortzen dira, baldin eta eskaera hurrengo hiru hilabeteetan aurkezten bada, eta gehieneko atzeraeragin horrekin berarekin, baldin eta eskaera epe hori igaro ondoren egiten bada. Hala, aldi baterako ezintasuneko prestazioaren berezitasuna da automatikotasunaren printzipioak babesten eta ofizialtasunaren printzipioak zuzentzen duela, eta, beraz, ez dagoela zertan eskaera aurkeztu, jasotzeko eskubidea sortzeko.
Behin eta berriz adierazten duen moduan, “… lege horrek porrot egiten du aldi baterako ezintasuna eragiten duten gaitzen etiologia eztabaidatzen bada eta langileak kontingentzia zehazteko eskaera aurkeztu behar badu erakunde kudeatzaileak egotzitako gaixotasun arruntaren kalifikazioa eztabaidatzeko, irailaren 11ko 1430/2009 Errege Dekretuaren 6. artikuluak ezarritakoaren arabera. Errege Dekretu horrek Gizarte Segurantzaren gaineko neurriei buruzko abenduaren 4ko 40/2007 Legea garatzen du, aldi baterako ezintasunaren prestazioari dagokionez. Haren arabera, aldi baterako ezintasuneko prozesuak eragiten dituen kontingentzia zehazteko prozedura has daiteke, batetik, medikuak baja-agiria egindako egunetik aurrera; bestetik, ofizioz, erakunde kudeatzailearen beraren aldetik; eta, azkenik, langileak edo mutualitateak hala eskatzen badu. Horretarako, eskaera eta kontingentzia zehaztu ahal izateko behar diren agiri guztiak aurkeztu behar dira, baita egindako txosten eta proba medikoak ere, hala badagokie“.
Cristina Cearra Guezuraga
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua
