Auzitegi Gorenaren Osoko Bilkuraren Epaia, 2024ko otsailaren 21ekoa: Ekarpen demografikoagatiko osagarria, indarrean den GSLOren idazketaren aurreko idazketako 60. artikuluan xedaturikoa, ez da preskribatzen; EBJAren doktrina, gizonen alde berrinterpretatuta, araua sortzen denetik aplikatu behar da.
Auzitegi Gorenean sortzen zen arazoa da zehaztea demandatzaileak amatasun-osagarria jasotzeko eskubidea preskribatu den bere erretiro-pentsioaren gaineko ekarpen demografikoaren ondorioz.
Demandatzaileak erretiro-pentsioa eskatu zuen, eta halaxe eman zitzaion, 2016/11/30etik aurrerako ondorioekin. Geroago, 2022/1/24an, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren (GSLO) 60. artikuluan aurreikusitako ekarpen demografikoagatiko osagarria eskatu zuen. GSINek ukatu egin zion osagarria, 22/02/04ko ebazpenaren bidez, alegatuz eskatutako osagarria jasotzeko eskubideak preskribatu egin zuela, bost urte baino gehiago igaro zirelako gertaera eragilearen egunetik eskaera egin zen egunera arte, GSLOren 53. artikulua aplikatuz.
Lehen Auzialdiko Epaitegiaren epaiak eta errekurritutako Kantabriako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaiak diote ez dela preskribatu demandatzaileak erretiro-pentsioaren gainean amatasun-osagarria jasotzeko duen eskubidea, osatzen duen pentsioaren izaera juridiko bera duelako eta, izaera hori bera izanik, erretiro-pentsioa preskribaezina delako, baita eskatutako osagarria ere.
Edukizko arazoa lehenago ere aztertu zen, Auzitegi Gorenaren otsailaren 17ko 160/2022 eta 163/2022 epaietan (2872/2021 eta 3379/2021 errekurtsoak, hurrenez hurren), zeinetan Gorenak nabarmendu zuen EBJAk kontuan hartu zuela GSLOren 60. artikuluaren edukia, 8/2015 Errege Dekretuak gehitutako bertsioan (gizonezko pentsiodunak osagarria jasotzetik kanpo utzi zituen) 2019ko abenduaren 12ko epaian (C- 4507/18 auzia), zeinak sexuagatiko zuzeneko diskriminaziotzat jo baitzuen, eta 1978ko abenduaren 19ko Kontseiluaren 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat. Gizarte Segurantzaren arloan gizonen eta emakumeen tratu-berdintasunaren printzipioa pixkanaka aplikatzeari buruzko zuzentarau horrek ezarri zuen tratu-berdintasunaren printzipio horrek sexuagatiko bereizkeriarik eza ekarriko duela, zuzenean ala zeharka, eta estatu kideei eskatu zien tratu-berdintasunaren printzipioaren aurkako lege-, erregelamendu- eta administrazio-xedapenak ezabatzeko beharrezko neurriak har ditzatela.
Gorenak honako hau zioen:“Interpretatu den araua interpretazio-eskaerari buruzko ebazpena ematen duen epaia eman aurretik sortu eta eratutako harreman juridikoei aplikatu ahal izango zaie eta aplikatu beharko zaie, baldin eta, gainera, arau horren aplikazioari buruzko auzi bat organo jurisdikzional eskudunenpean jartzeko aukera ematen dieten baldintzak betetzen badira… izan ere, EBJAk garatutako zentzuan ulertu eta aplikatu behar zen, zeinak ez baitzuen inolako denbora-mugarik ezarri bere erabakian.”
Epai berri horri dagokionez, Auzitegi Gorenaren osoko bilkurak honako hau dioen doktrina berretsi du: “Ekarpen demografikoagatiko amatasun-osagarria aitortzeak ondorioak izango ditu erretiro-pentsioa eragin duen gertaeraren egunetik aurrera, betiere GSLOren 60. artikuluaren jatorrizko idazketak eskatzen dituen gainerako baldintzak betetzen badira. Horren arabera, aurreratu den bezala, sexuagatiko diskriminaziorik ezaren printzipioaren eta berdintasunerako eskubidearen aurka dagoen sexuagatiko diskriminazioa denez, EKren 14. artikuluaren eta aipatu berri den Europar Batasunaren zuzenbidearen arabera, erreparazio osorako aukera bakarra da dagozkion ondorioak atzera eramatea, gertaera eragilearen unera, eta ezingo da ulertu aipatutako osagarria berandu eskatu izana preskribatutzat jo behar denik, ezta haren ondorioak mugatu ere, ondorio ekonomikoak eskaera egin aurreko hiru hilabeteetara atzeraeraginez”.
Gainera, Auzitegi Gorenak eskatzaileak eskatutako osagarrirako eskubidea ez preskribatzearen eta ondorio ekonomikoak gertaera eragilearen unera atzeratzearen gehigarri diren bi argudio nabarmendu ditu.
Lehenengoa da osagarria eskatzeko epearen hasierako dies a quoa, gertaera eragilea EBJAren epaia (2019ko abenduaren 12koa) baino lehenagokoa den eskaeretan, ezin izango litzatekeela inoiz epai hori baino lehenagoko une batean finkatu; izan ere, data horretara arte, GSLOren 60. artikuluaren hitzez hitzeko idazketak emakumeentzat bakarrik aurreikusten zuen aztergai dugun osagarria, eta hori ez zen 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat jo, ez eta, ondorioz, berdintasunaren eta sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipioaren aurkakotzat ulertu (EKren 14. artikulua), aipatutako epaia eman arte. Horrenbestez, gizonek ezin izan zuten erabat jakin arauaren literaltasunak epaia eman zen egunera arte ukatzen zien eskubide baten berri; beraz, epaiaren aurretik ezin zen, inola ere, preskripzio-eperik hasi.
Bigarren argudio gehigarria osagarri horren izaeraren eta, oro har, prestazioen osagarrien ondoriozkoa da.
Horri dagokionez, Gorenak honako hau adierazten du: “Amatasun-osagarria (ekarpen demografikoagatikoa), gutxienekorako osagarriekin edo genero-arrakalaren osagarriarekin gertatzen den bezala, ez da eta ezin da prestazio espezifikotzat hartu. Osagarri hori ez da autonomoa, osatzen duen erretiro-pentsioaren (ezintasun iraunkorra edo alarguntasuna) osagarri gisa jarduten du. Ondorioz, ez da pentsioa eskatzen den unean eskatutakoarekiko asmo independente bat, baizik eta osatzen duen prestazioa eskatzeko gauzatutako ekintzaren barruan zegoen, haren xedeak ez baititu soilik prestazio bakoitzaren oinarrizko ondorioak biltzen, baita dagokion pentsioaren eduki ekonomikoa zehazten duten elementu guztiak ere, besteak beste, ehuneko aplikagarria edo dagokion osagarria (gutxienekoetarakoa, amatasunarena edo genero-arrakalarena)”. Eta honako hau argitzen du: “Ofizialtasun-printzipioa aplikatu nahi ez bada ere, zeina erreserbatuta baitago automatikoki ematen diren prestazioentzat, haren ondorioak berberak izan behar dira prestazio horien osagarriei dagokienez; izan ere, nahikoa da onuradunak dagokion pentsioa eskatzea, Erakunde Kudeatzaileak, Legean ezarritako baldintzak betetzen direla egiaztatu ondoren, dagozkion osagarriak ere erantsi behar izateko prestazioa ematen den kasuetan. Hori dela eta, ofizialtasun-printzipioa indarrean den kasuetan ezarri ditugun ondorio berberak aplikatu behar dira, hau da, kotizaziopeko prestazioa epearen barruan eskatzen bada, horrek ekar ditzakeen osagarriek ez dute preskribatzen”.
Raquel Martínez Bálbas
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua