Noiz hasten da “dies a quo” kontatzen kaleratze-akzioaren iraungitze-epea zenbatzeko, denboraldia hastean enpresak deitu ez dituen aldizkako langile finkoak izan eta aldi baterako ezintasun-egoeran badaude? 

Aldi baterako ezintasun-egoeran (aurrerantzean, ABE) badago aldizkako langile finkoa eta denboraldia hastean enpresak deitzen ez badio, ba al du kaleratze-akzioa egikaritzerik medikuaren alta jaso ondoren?

Planteatutako gaiaren erantzuna bata edo bestea izango da, denboraldia hasteko enpresak deitu ez izanaren berri langileak noiz izan duen kontuan hartuta. Hau da, kaleratze-akzioa zein egunetatik aurrera egikaritu ahal izango zuen zehaztu behar da, eta horretarako “dies a quo” zehaztu behar da, ekintzaren iraungitze-epea zenbatzeko.

Kontsultatu zaigun kasuaren antzeko gai bat ebazten duen Auzitegi Gorenaren 2022ko urtarrilaren 20ko epai baten arabera, kaleratzea erreklamatzeko epea hasten da jarduera berrabiaraztean enpresak ez duela deitu jakiten duenean langileak (ABE egoeran egon arren), ABE egoeran egoteak ez baitu enpresa lan-harremana berriro ekiteko salbuesten.

Gorenaren epai horrek aztertzen duen egitatezko kasua ikasturtearen iraupeneko obra edo zerbitzu jakin baterako hainbat kontratu sinatu zituen langile batena da; ABE prozesua hasi zuen aldi horretan eta hurrengo ikasturtean amaitu zen. Alta hartu ondoren, langileak lanera itzultzeko eskatu zuen eta enpresak eskaera ukatu egin zion, obra edo zerbitzu jakin baterako kontratua aurreko ikasturtea amaitu zenean iraungi zela uste baitzuen; are gehiago, langileak kitapena sinatu zuen, eta, beraz, ez zegokion berriro lanera itzultzea.

Araudi hau aztertu behar litzateke:

LEren 16.2 artikulua. 

“Aldizkako langile finkoei lanera deitzerakoan, kasuan kasuko hitzarmen kolektiboetan zehaztutako hurrenkera eta moduak bete beharko dira, eta hitzarmenean esaten dena betetzen ez bada, eskumena duen jurisdikzioan lanetik kaleratutakoen prozedura betez jardun ahal izango du. Hasiera epea deialdirik ezaren berri jakiten denekoa izango da.”

LEren 45.1 artikulua. 

“Hauek dira lan-kontratua eteteko arrazoiak: … c) Langileen aldi baterako ezgaitasuna.”

LEren 59.3 artikulua.

Kaleratzearen kontrako egintza, edo aldi baterako kontratuak desegitearen kontrako egintza, gertakizun horretatik hurrengo hogei egunetara iraungiko da. Egunak esatean egun balioduna esan nahi da, eta iraungitze-epea ondorio guztietarako izango da. Iraungitze-epea eten egingo da, aldiz, bitartekaritza, arbitraje eta adiskidetzerako organo publiko eskudunari adiskidetze-eskabidea aurkezten zaionean. 

Aretoak, epaian, aldizkako langile finkoen kaleratze-akzioaren iraungitzeari buruzko doktrina-bilakaera errepasatzeaz gain, lehenik eta behin iraungitze-institutua bera aztertu du, eta adierazi du ekintza hori modu arrazoituan eta ez arbitrarioan baloratu behar dela. Argudiatzen du hori balioesteko beharrezkoa dela enpresak bere azkentze-borondatea adieraztea zalantzarik gabeko jokabide baten bidez, egintza argi eta eztabaidaezinen bidez adierazita, eta ondorio hori ezin zaiela jardun anbiguoei egotzi, iraungitzea salbuespenezko neurria baita. 

“Dies a quo”ri dagokionez, Aretoak adierazi du kaleratze-akzioaren iraungitze-epearen hasierako eguna enpresak ez duela deitu jakiten duenean hasten dela (aldizkako langile finkoa aldi baterako ezintasun-egoeran egon eta enpresak kanpainaren hasieran deitu ez dionean), eta ez, alta medikoaren ondoren, langileak berriro lanera itzultzeko egindako eskabidea enpresaburuak onartzen ez duenean. 

Egia da langilea aldi baterako ezintasun-egoeran dagoela, kontratua etenda duela, eta egoera horretan ezin direla alderdien betebeharrak eskatu, zerbitzuak emateari eta soldatak ordaintzeari dagokienez, baina horrek, Aretoak adierazi bezala, ez du enpresa salbuesten lan-harremana dagoen egoeran berriro ekitetik, dela langilea lanean hastearen ondorioz, dela ABE egoeran egotearen ondorioz jarduerarik gabe egoteagatik, baina egoera horretako berezko gizarte-segurantzaren arloko betebeharrekin. 

Horregatik, enpresak langileari deitzen ez badio, ABE egoeran egon arren, ez-betetze bat gertatzen da, eta hortik aurrera langileak kaleratzeagatiko erreklamazioa egin dezake, eta, beraz, iraungitze-epea hasten da.

Deitzea enpresa-betebehar bat denez, dei hori ez egitea lan-harremana azkentzeko borondatearen adierazletzat hartu behar da, eta legegileak 16.2 artikuluan ezarri du zein den kaleratzea dela-eta demanda jartzeko epearen hasierako eguna, ABE egoeretarako salbuespenik edo berezitasunik gabe; beraz, legegileak ezarritakoa ikusita –aldi baterako ezintasun-egoeretan salbuespenik edo berezitasunik ez du egin–, ezin da interpretatu egoera horietan zenbaketa hori modu desberdinean egin behar denik.

Ondorio gisa, eta LEren 16. artikuluan egindako aurreikuspena gogoan izanda, aldizkako langile finkoari kanpainaren hasieran enpresak ez badio deitu lan-harremanari berriro ekiteko, kaleratzeagatiko demanda aurkez dezake medikuaren altaren zain egon beharrik gabe, kaleratze-ekintzarako 20 egunen “dies a quo”-a hasiz ez diotela deitu jakiten duen egunetik aurrera.