Bihotzaren Nazioarteko Eguna, irailaren 29a, bizi-ohitura osasungarriak txertatzeko beharraz kontzientziatzeko eta informatzeko ekimena da, gaixatasun kardiobaskularrei aurrea hartzeko neurririk onena baita.
2021. urtean, gaixotasun kardiobaskularrak lanaren ondoriozko heriotzen % 40 izan dira guztira, eta 70.000 bat aldi baterako ezintasun-prozesu izan dira, AMATen datuen arabera.
Mutualiak bere enpresa osasungarriaren MutualiaOn! programa ezartzeko lanean jarraitzen du, prebentzio-neurririk onena baita. Helburu nagusia bizi-ohitura osasungarriak sustatzea da, baita lan-inguruneetan ere, arrisku kardiobaskularreko faktore nagusiak desagerrarazteko: obesitatea, kolesterol altua, hipertentsio arteriala, diabetesa eta tabakismoa.
Mutualiak Educator Proiektua ere badu, ezagutza sanitarioak eta higieniko-sanitarioak transmititzeko sortutako programa, pertsonak prestatzeko eta egoera jakin batzuetan nola jokatu jakiteko. Horrela, bihotz-biriketako geldialdi bat ikusiz gero, interbentzio egoki eta azkar batek pertsona baten bizitza salba dezake. Beraz, bihotz-biriketako bizkortze-teknikak ezagutzea funtsezkoa da, igarotzen den minutu bakoitzean bizirauteko probabilitatea % 10 murrizten baita.
Nola egin BBB bat?
Mutualiak material informatiboa jartzen du eskuragarri, bihotzeko larrialdi baten aurrean nola jokatu jakiteko.
Ikasgeletara itzultzearekin batera, gora egiten dute eguneroko joan-etorriek eta, horrekin batera, presak, estresak eta eskola-atarietako ohiko aglomerazioek.
Horiek jokabide arriskutsuak eta gogaikarriak dira bidearen gainerako erabiltzaileentzat, eta txikienentzat ere hala izan daitezke, imitazioz ikasten baitute.
Gurasoek eta helduek hezkuntzarekin konprometituta egon behar dute, eta ulertu behar dute garrantzitsua dela haurrak ibilbide guztietan babestea, edozein dela ere ibilbidearen iraupena edo distantzia.
Trafiko Zuzendaritza Nagusiak honako segurtasun-jarraibide hauek ematen ditu:
✔Auto-bidaietarako
Haurraren tamainara edo pisura egokitutako lotzeko sistema erabili behar da, ibilbidea laburra izan arren, eta haurra beti alde seguruenetik atera behar da autotik, hots, espaloiaren aldetik.
Egiaztatu behar da haurra ondo lotuta dagoela eta ez duela lasaierarik arnesetan, eta ez dagoela aulkira behar bezala egokitzea eragozten duen jantzi edo elementurik; eta haurrak inola ere ez du motxila jarrita eduki behar. Haurra lotzeko sistema autoaren atzeko eserlekuetan instalatu behar da eta, posible bada, atzeko eta erdiko eserlekuan.
Jarri aulkia fabrikatzailearen erabilera-eskuliburuan eta etiketan adierazten diren jarraibideak kontuz jarraituz, eta ainguralekua egiaztatuz. Derrigortasuna haurrak 135 cm-ko garaiera izan artekoa den arren, haur nagusien kasuan ere bizkarraldea duen aulki bat erabiltzea gomendatzen da 150 cm-ko garaiera izan arte, babesa eskaintzen baitu albo-talkekiko.
Ikastetxera garaiz joatea komeni da, bigarren edo hirugarren ilaran aparkatzea saihesteko, eta horrela haurra autoen artetik pasatzera ez behartzeko, horrek istripu arriskua areagotzen baitu. Beraz, behar bezala aparkatu behar dugu eta oso gomendagarria da “motxilaren trikimailua” erabiltzea, hau da, motxila maletategian sartzea, haurrak autotik eskolako aterantz korrika atera ez daitezen.
Autoaren atea ireki eta jaitsi aurretik beti kanpora begiratzeko keinua barneratzen badugu —eta haurrei azaltzen badiegu—, “motxilaren trikimailua” are eraginkorragoa izango da harrapaketak saihesteko edo oinezkoak edo bideko beste erabiltzaile batzuk ez jotzeko. Gainera, gogoan izan behar da autoan objektu solteak eramatea oso arriskutsua dela, desazelerazio handi batean objektuen pisua biderkatu egiten baita.
✔Eskola-garraioko desplazamenduetan.
Eskola-garraioan, unerik arriskutsuena autobusera igotzean edo autobusetik jaistean gertatzen da. Haurrak ez du inoiz pasatu behar ibilgailuaren aurretik edo atzetik, egoera arriskutsuak saihesteko.
Trafiko Zuzendaritza Nagusiaren datuen arabera, eskola-garraioan gertatzen diren istripuen % 90 ibilgailura igotzeko edo hartatik jaisteko unean gertatzen dira, edo une horietatik gertu.
Gelditzeko eremuak errespetatu behar dira, garaiz joan behar da, eta haurrari irakatsi behar zaio behar bezala igotzen eta jaisten, inori bultza egin gabe. Saihestu arriskuak, eta ez itxaron haurrari errepidearen beste aldean. Izan ere, gerta liteke haurrak errepidea arduragabekeriaz gurutzatzea.
Zer da ASTEKLIMA? Eusko Jaurlaritzako Ekonomiaren Garapen, Iraunkortasun eta Ingurumen Sailak bultzatutako ekimena da, irailaren 22tik urriaren 1era Euskadin egiten dena, eta aurten laugarren edizioa betetzen du.
Zein da helburua? Pertsonak kontzientziatzea eta mobilizatzea beharrezko trantsizio energetiko eta klimatikoaren aurrean. 55 toki-erakundek eta 7 eskualde-erakundek hartuko dute parte, 935.665 biztanle biltzen dituztenak.
Zer jarduera egingo dira? 230 jarduera inguru: tailerrak eta erakusketak, hitzaldiak, antzerkiak, room ihesbideak, ipuin-kontalariak, bisita gidatuak eta bideo- eta argazki-lehiaketak, hiru lurraldeetan.
Non izango da? Presentzia berezia izango du Euskadiko 9 udalerritan, eta ASTEKLIMA AZOKA bisitatu ahal izango da, Ihobek, EEEk, Udalsarea 2030ek, Ekoetxea sareak eta LIFE Urban Klima 2050 proiektuak sustatuta, klimaren aldeko ekintza sentsibilizatu eta mobilizatzeko. Azoka ibiltaria izango da, eta Euskadiko 9 udalerri bisitatuko ditu: Bilbo, Donostia, Gasteiz, Bermeo, Trapagaran, Bakio, Irun, Zarautz eta Azpeitia.
IHOBEk 52 keinuko erronka jarri du abian klima-aldaketaren aurrean, gauzatzeko bost ahalegin-mailatan sailkatuta, herritarren eguneroko ohiturak birbideratzeko eta berotegi-efektuko gasen emisioa murrizteko. 1etik 5era bitarteko eskala batean, keinu bakoitza ingurumenean duen hobekuntza-inpaktuaren arabera sailkatzen da.
Mutualiako Garapen Jasangarriko Batzordetik bat egin dugu ASTEKLIMAren astearekin eta IHOBEren erronka klimatikoarekin, hau da, lehiaketa dibertigarri batekin, non herritarrok bat egiten dugun ekintza klimatikoan lan egiteko. Eta gogoratu “ekintza oro, txikia bada ere, garrantzitsua da”.
Euskal Kirol Federazioen Batasunaren (UFDV-EKFB) atal honetan, euskal kirolean eta haren espezialitateetan izandako gertaera garrantzitsuenen berri ematen dugu hilero.
Eta podium historiko batekin hasiko gara, beste behin: bederatzitik bederatzi. Izan ere, Joseba Iraola eta haren taldea, Euskal Selekzioa, Europako txapeldun izan ziren E2SC kategorian, Kroazian egindako proban. Denboraldi bikaina egin du Europan, eta euskal kirolean historikoak diren lorpenak egin ditu. Kroaziako (Buzetski Dani) proban puntu bakarra behar zuen Europako Mendi Lasterketetan txapeldun izateko, eta 197 punturekin amaitu zuen; Trnka txekiarrak, berriz, 179 puntu eskuratu zituen. Hala, Europako txapeldun bihurtu zen lehen aldiz, eta figura ahaztezin egin da jada espezialitate horretan. Bigarren mailan (absolutua), Iraola, Euskal Selekzioarekin, Europako txapeldunorde izan zen, aurretik Christian Merli italiarra baino ez zuela. Bere taldearekin bederatzi probatan parte hartu eta podiumera bederatzi aldiz igo ondoren (bost garaipen) lortu zuen mugarri hori.
Joseba Iraolaren Euskal Selekzioa honako hauetan igo zen podiumera: Buzetski Dani, Kroazia; GHD Ilirska Bistrika proba, Eslovenia; St. Ursanne, Suitza; Coppa Paolino Teodori, Ascoli; Ecce Homo Sternberk, Txekiar Errepublika; Rampa da Falperra, Portugal; Fitoko igoera, Asturias; Rechberg, Austria; eta Saint Jean du Gard-Col Saint Pierre, Frantzia. Balmasedarrak eta bere taldeak denboraldi bikaina egin dute NOVA NP01 Turbo Honda Emap ibilgailuarekin. Petr Trnka txekiarrarekin duelu izugarria izan ondoren, pilotu bizkaitarra erreferentziazko pilotu batekin, Christian Merli italiarrarekin, parez pare lehiatu da. Polonian izan ezik (proba horri uko egin behar izan zion, egutegiko gainerako probak egin ahal izateko), Joseba Iraolak argi utzi du bere kategoria eta Europako txapeldun berri bihurtu da.
Automobilismo-taldeak Euskal Kirol Federazioen Batasunaren eta Euskadiko Automobilismo Federazioaren babesa izan du, Eusko Jaurlaritzarekin lankidetzan.
Gainera, xakeko Euskal Selekzioak Donostian jokatutako xake-selekzioen nazioarteko Matchean parte hartu zuen. FIDE konbinatu bati 7-3 irabazi zion, maila handiko ekitaldi
batean. Xakeko Euskal Selekzioaren presidenteak, Miguel Ángel Muelak, ekimen arrakastatsu horretako sariak eman zituen.
Bestalde, Euskal Selekzioak beste agerraldi bat ere izan zuen beste kirol-diziplina batean: tenis inklusiboko nazioarteko txapelketan, Irunen. Euskal Selekzioak eta Frantziako, Belgikako, Irlandako eta Galesko selekzioek parte hartu zuten. Torneo inklusiboak ligaxka-formatua izan zuen. Basque Country International Cup izendapenarekin, Irungo Sonia Etxezarreta mahai-teniseko Teknifikazio Zentroan egin zen. Euskal Selekzioak antolatu zuen, Euskal Kirol Federazioen Batasunaren laguntzarekin.
Gainera, gogorarazten dizugu EuskalkirolaKlubak eskaintzen dizkizun abantailez gozatzeko aukera duzula hilabete honetan ere. Egin zaitez kide, eta deskontuak izango dituzu era guztietako kategorietako milaka produktu eta esperientziatan: bidaiak, saltokiak, jatetxeak, aisialdia, prestakuntza, teknologia, elikadura, osasuna… Erosiz gero, itsulapiko birtual batean gordetzen diren diru-itzultzeak lortzen dira. Informazio gehiago nahi baduzu, sartu www.euskalkirolakluba.contigomas.com estekan.
Gai hori ardatz hartuta ospatuko da Gorren 2023ko Nazioarteko Astea, WFDk (Word Federation of the Deaf – Gorren Munduko Federazioa) sustatuta. Gorren eskubideak bermatzeko eta defendatzeko lan egiten du erakunde horrek, hiru ildo estrategiko hauen bidez:
Norberaren hizkuntzak eta zeinu-kulturak aitortzea eta errespetatzea.
Erakundeak eta jarduerak mantentzea
Bizitzako arlo guztietan eskubideak lortzea, aukera-berdintasuna eta irisgarritasuna barne.
Mutualiak ere bat egingo du Astearekin eta irailaren 23an urtero ospatzen den Zeinu-hizkuntzen Nazioarteko Egunarekin.
Mutualiak urteak daramatza gor guztien eta zeinu-hizkuntzaren beste erabiltzaile batzuen hizkuntza-identitatea eta kultura-aniztasuna babesten, osasun-laguntza pertsonalizatuz eta humanizazio-proiektuaren bidez. Zeinuka taldea sortu zenetik, Mutualiak zenbait tresna eraginkor jarri ditu osasun-profesionalen eskura profesionalen eta entzumen-urritasuna duten pazienteen arteko komunikazio egokia ziurtatzeko. Hala, Agenda 2030 betetzen lagundu du (GJH3, osasuna eta ongizatea; GJH10, desberdintasunak murriztea; GJH17, helburuak lortzeko aliantza), eta asistentziaren kalitatearekiko eta pazienteen segurtasunarekiko konpromisoa sendotu.
Mutualiak bat egin du Euskalgorrak eta Bizkaiko beste gorren elkarte batzuen deialdiarekin. Irailaren 30ean izango da, Bilbon, egun hori ospatzeko.
KONTINGENTZIA ZEHAZTEA LANGILE PLURIAKTIBOEN ALDI BATERAKO EZINTASUNEKO PROZESUETAN. ZEIN DA KONTINGENTZIA NAGUSIA ERREGIMEN BAKOITZEAN?
Auzitegi Gorenak (AG), 479/2023 zenbakiko epaian (2023ko uztailaren 5ekoa, Rec. 3841/2020), indargabetu eta errebokatu egiten du EAEko Auzitegi Nagusiko Arlo Sozialeko Salak 2020ko uztailaren 21ean emandako epai bat, zeinak Bilboko Arlo Sozialeko 6. Epaitegiak 2020ko urtarrilaren 29an emandako epai bat berretsi baitzuen. Beraz, Mutualiaren demanda onesten du, eta eraginik gabe uzten du GSINen ebazpena, zeinaren bidez laneko istripu baten ondoriozkotzat aitortu baitzen Mutualiaren kargurako (kontingentzia profesionalaren erakunde aseguratzaile gisa Langile Autonomoen Araubide Berezian —LAAB—) aldi baterako ezintasunaren aldia.
Langileak, 2019-01-03an, ondoez bat izan zuen laneko tokian eta denboran, estomatologo-lanetan ari zela araubide orokorreko enpresa batentzat; besteren konturako laneko harremana zuen langileak enpresa horrekin. Langile horrek, bestalde, bere kontura ere egiten zuen lan estomatologo gisa, eta, beraz, altan zegoen LAABen ere.
Kontingentzia zehazteko espedientea eskatu zitzaionean erakunde kudeatzaileari, erakundeak ebazpen bat eman zuen, zeinean aitortzen baitzen 2019ko urtarrilaren 3an hasitako aldi baterako ezintasuna laneko istripu batetik eratorri zela, bai araubide orokorrean, bai LAABen, eta mutua aseguratzailearen erantzukizuntzat jotzen baitziren kontingentzia profesionalak prestazio bakoitzean, haien oinarri arautzailearen arabera.
Ebazpen horren aurrean, Mutualiak demanda bat aurkeztu zuen, eskatzeko LAABetik eratorritako aldi baterako ezintasunari zegokion prestazioan kontingentziak arrunta izan behar zuela, istripuak ez baitzituen betetzen Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren (GSLO) 316.2 artikuluan zehaztutako eskakizunak.
Errekurritutako epaiaren eta Kantabriako Auzitegi Nagusiko Arlo Sozialeko Salak 2016ko maiatzaren 19an emandako 489/2016 zk.-ko epaiaren (286/2016 errekurtsoa) arteko kontraesanean oinarritutako doktrina bateratzeko kasazio-errekurtsoan orain Auzitegi Gorenak adierazten duenez, eztabaida juridikoa honetara mugatzen da:erabakitzea ea kasu honetako aldi baterako ezintasuna laneko istripu gisa aitortu behar den, araubide orokorrean ez ezik, LAABen ere.
Hala, doktrina bateratzeko kasazio-errekurtso honetan zehaztu nahi da ea langile pluriaktibo batek bere bi araubideetako batean istripua badu eta ez baditu betetzen beste araubidean laneko istripu aitortzeko eskakizunak, kontingentzia bi araubideetan berdin zehaztu behar den, ala aldi baterako ezintasunaren aldia bi kontingentzia desberdinetara atxiki daitekeen, araubide bakoitzaren arabera.
Auzitegi Gorenaren epaian, lehenengo aztertu da araubideetako bakoitzean zer jotzen den laneko istriputzat. Araubide orokorrari dagokionez, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 156.3 artikulua hartu da kontuan, zeinean laneko istripuaren ondoriozkotzat jotzen baitira langileak laneko tokian eta denboran jasaten dituen lesioak. Aldiz, LAABen, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 316.2 artikuluan zehaztutakoa aplikatuz (1273/2003 EDaren 3.2 artikuluari dagokionez), laneko tokian eta denboran jasandako lesioak lanaren ondoriozkoak direla jotzen da baldin eta egiaztatzen bada lesio horiek lotura dutela norbere kontura egindako lanarekin.
Hala, Auzitegi Gorenaren epaian nabarmentzen da LAAB murriztaileagoa dela istripuak lanekotzat jotzeari dagokionez. Izan ere, araubide orokorrean, lanekotzat jotzen dira laneko tokian eta denboran jasandako lesioak, salbu eta ez bada aurkakoa frogatzen; eta, LAABen, aldiz, egiaztatu behar da istripuak jarduerarekin zuzeneko lotura duela.
Ondorioz, epaian aitortzen da ezen, ez denez egiaztatu LAABen eskatzen den zuzeneko eta berehalako lotura, aldi baterako ezintasunari dagokion prestazioa LAABen ezin dela jo laneko istripu baten ondoriozkotzat, eta prestazioa kontingentzia arrunt gisa sailkatuko dela. Beraz, erantzuletzat aitortu du LAABen aldi baterako ezintasunaren prestazioa estaltzen duen erakundea.
Zer erakunderen ardura da aldizkako langile finkoei dagokien kontingentzia arruntengatiko aldi baterako ezintasunaren prestazioa ordaintzea jarduerarik gabeko aldietan eta aseguru-erakundea aldatzen denean?
Aldizkako langile finko bati dagokion balizko kasu bat aztertuko dugu; langile hori, jarduerako aldian dagoela, kontingentzia arruntengatiko aldi baterako ezintasuneko egoeran sartu da, mutua jakin baten estaldurarekin. Eta jarduerako aldia amaitu du oraindik ere kontingentzia arruntengatiko aldi baterako ezintasuneko egoeran, eta, horrenbestez, prestazioa kobratzen jarraitu du, zuzenean mutuak ordainduta. Langilea egoera horretan dagoela, enpresak erakunde aseguratzailea aldatu du, eta estaldura beste mutua bati edo erakunde kudeatzaileari eskualdatu zaio. Kasu horretan, planteatzen da ea zer erakundek arduratu behar duen prestazioa ordaintzeaz.
Ondorio horietarako, bi soluzio posible egongo lirateke: prestazioa hasi zuen erakundearen kontura jarraitzea ordainketak, deialdi berria egin arte; une horretan, enpresak arduratu beharko luke ordainketa eskuordetuaz. Edo, bestela, erakunde berria arduratzea ordainketaz.
Duela gutxi planteatu eta ebatzi da kasu hori Valentziako Justizia Auzitegi Nagusiaren bi epaitan (946/2023 zk.-ko epaia, martxoaren 28koa, eta 880/2023 zk.-ko epaia, martxoaren 22koa), zeinek auzitegi horretako lehenagoko epai bati (3107/2022 zk.-ko epaia, urriaren 18koa) egiten baitiete erreferentzia. Epai horretan, hau argudiatzen da:
“Aldizkako prestazioa eta harreman mugagabea dituen kontratu honen izaera bereziak (finko aldizkakoa) erakunde kudeatzailearen zentsura juridikoa atzera botatzera eraman gaitu, areto honen iritzian IV. aretoaren doktrina judiziala (aseguramendu-batasunaren eta -integritatearen printzipioa) aplika baitakieke mota horretako langileei, estaldura-aldaketa jarduerarik gabeko aldian gertatzen den ala ez alde batera utzita.“
“Aldizkako langile finko bat da, mutuarengandik jasotzen zuena aldi baterako ezintasunagatiko prestazio ekonomikoa, hura baitzen erakunde aseguratzailea baja eragin zuen gertaeraren unean. Lan-harremana ez da iraungi; eten egin da, jarduera bera eten delako, aldizkako langile finkoa baita. Kasu hori ez da bateragarria lan-kontratua iraungitzen den kasuekin. Dagokigun kasuan, kontuan hartu behar da aseguramendu-batasunaren eta -integritatearen printzipioa, zeinaren helburua baita laguntza zenbait mutuaren artean banatu dadin saihestea, eta ez ditu kanpoan uzten estaldura-aldaketaren unean aldi baterako ezintasuneko egoeran dauden baina enpresako plantillan jarraitzen duten langileak… eta dagokigun kasuan enpresak mutua aldatu zuen unean auzi-jartzailearen kontratua ez zegoenez iraungita (etenda zegoen kanpaina amaitzearen ondorioz, harik eta hurrengo denboraldia hasi bitartean), aseguramenduaren ardura hartu duen mutua berriak (aztertutako epaietan, GSIN) hartu behar du langile guztien ardura, eta hari dagokio auzi-jartzailearen aldi baterako ezintasunagatiko prestazioa ordaintzea, langile guztien aseguramendua hasi duen unetik“.
Beraz, hau da planteatutako galderaren soluzioa: lan-kontratua etenda duten eta kontingentzia arrunten ondoriozko aldi baterako ezintasunagatiko prestazioa kobratzen ari diren aldizkako langile finkoen kontingentziaren erakunde aseguratzailea aldatzen denean, erakunde aseguratzaile berrian sartzen dira langile horiek, eta erakunde horrek ordaindu behar du prestazioa, zuzeneko ordainketa bidez.
Irailaren 16tik (larunbata) irailaren 22ra (ostirala), Europako Mugikortasunaren Astearen edizio berri bat ospatuko da.
Europako Mugikortasunaren Astea kanpaina bat da, eta autoaren erabilera irrazionalak hirian dituen ondorio negatiboei buruz sentsibilizatzea du helburu, bai osasun publikoan, bai ingurumenean, eta, aldi berean, garraiobide iraunkorragoak erabiltzeak dituen onurak nabarmentzea, hala nola garraio publikoa, bizikleta eta oinez egindako joan-etorriak.
Europako Batzordeak 2023ko kanpainarako aukeratu duen gaia “Eraginkortasun energetikoa” da, eta aurtengo eta hurrengo urteetako leloa “Konbinatu eta mugitu!” izango da, eta. beste urte batzuetan bezala, irailaren 22an ospatuko den “Autorik gabeko eguna” ere izango da.
Mutualiak bat egiten dugu Europako Mugikortasunaren Astearekin, eta Enpresako Mugikortasuna aztertzera animatzen gaitu, eta Mutualiaren Campus Birtualeko jardueren katalogoko dibulgazio-jarduera hauek proposatzen dizkizuegu:
Eta gidatzera goazenean, zer hobe geldialdi aktibo bat egitea baino, artikulazio-mobilizazioko eta muskulu-luzapeneko ariketa batzuekin, gaitasun funtzional hori zaintzen lagunduko digutenak!
