-(e)an bidalia

Tabakorik gabe, askoz hobe

mujer rompiendo cigarro

1987. urteaz geroztik, “Tabakorik gabeko Mundu Eguna” ospatzen da mundu osoan. 

Ekimenaren helburua da herritarrak tabakoaren kontsumoari lotutako arriskuez kontzientziatzea. 24 orduz tabakorik ez kontsumitzera animatzen dira herritarrak, eta tabako-kontsumoa murrizteko politika eraginkorrak defendatzen dira. 

Enpresa osasungarrien politiketan, gomendagarria da erretzeari uzteko sentsibilizazio-kanpainak egitea. 

Erretzeak osasuna kaltetzen du, eta 8 milioi heriotzatik gora eragiten ditu urtean mundu guztian, arrisku-faktorea baita gaixotasun askotan. Izan ere, osasunari eragiten dio oro har, bai eta sistema kardiobaskularrari eta birika-sistemari ere. 

Tabakoa kontsumitzeak, osasunari kalte egiteaz gainera, garuna kaltetu dezake, gaitasun kognitibo batzuen narriadura bizkortu eta zahartzaroan dementzia izateko arriskua areagotu.  

Erretzeari uzteak onura nabarmenak ditu. Erretzaile izandakoek, erretzeari utzi eta hamar urtera, ez-erretzaileen pareko arrisku-maila dute gaixotzeari dagokionez. 

Tabako-kontsumitzaile gehienek badakite tabakoak zer arrisku dituen, eta ohitura utzi nahi dute. Baina laguntza behar da erretzeari uzteko eta abstinentzia-sindromeak izan ditzakeen eraginak kontrolatzeko. Sintomak askotarikoak izan daitezke: suminkortasuna, haserrea, frustrazioa, insomnioa, eztula, zorabioak, buruko mina, antsietatea, kontzentratzeko ahalmena galtzea, idorreria, urdaileko mina, jateko gogo handiagoa, etab. 

Erretzeari uzteko prozesuak zenbait fase ditu: erabakia hartzea, mentalizatzea eta erretzeari uztea. Erretzaileak oso kontzientziatuta egon behar du. Izan ere, erretzeari uzteko erabakia erretzaileak hartu behar du. 

Osakidetzak eraginkortasun frogatuko metodoak ditu erretzeari utzi nahi dioten pertsonak artatzeko eta haiei aholku emateko; zenbait baliabide ematen ditu, hala nola hezkuntza-materiala eta hainbat programa, barne hartzen dutenak aurrez aurreko tratamendua, urruneko tratamendua edo tratamendu mistoa.  

Esteka: https://www.osakidetza.euskadi.eus/tabakismoa-prebenitzea/webosk00-oskcon/eu/ 

-(e)an bidalia

Berritasunak edoskitze-baimenean, langabezia-babesean eta negoziazio kolektiboan, 2/2024 Errege Lege Dekretuan

Maiatzaren 22an, maiatzaren 21eko 2/2024 Errege Lege Dekretua argitaratu da. Interesgarriak izan daitezkeen berritasunak jasotzen dira horretan.

Hona hemen ELD horrek ekarritako berritasun aipagarrienak:

Edoskitze-baimena (indarrean 2024ko maiatzaren 23tik aurrera)

Edoskitze-baimena metatzeko aukera, baldintzarik gabe. Azkenik, Langileen Estatutuaren 37.4 artikulua aldatu da, edoskitze-baimena metatuta baliatzeari dagokionez.

Gogorarazi behar da Langileen Estatutuak, oraingo aldaketaren aurreko idazketan, aukera ematen zuela edoskitze-baimena lanaldi osoetan metatuta baliatzeko baldin eta aukera hori negoziazio kolektiboan aurreikusita bazegoen edo langileak eta enpresak hala adosten bazuten.

Errege lege-dekretu honek, berriz, kendu egin ditu baldintza horiek (metatzea negoziazio kolektiboan jasota egotea eta alderdien artean adostea); horrenbestez, aurrerantzean, langileak nahierara eta oro har aukeratu ahal izango du modalitatea: absentzia, murrizketa edo metaketa.

Langabezia-babesa (indarrean 2024ko azaroaren 1etik aurrera)

Araudi berriak zenbait aldaketa jasotzen ditu langabezia-zerbitzuen estaldura eta sarbidea hobetzeko eta erregulazioa eta izapideak sinplifikatzeko. Helburua da prestazioa eskuratzeko malgutasun handiagoa ematea eta administrazio-kargak murriztea. Bestalde, langabezia-subsidio eta -prestazioak lan-jarduerarekin bateragarri egiteko aukera ere jasotzen du.

Asistentziari dagozkion neurrien artean, honako hauek daude:

  • Bi mota orokortu dira; aurreko enplegua galtzearekin edo prestazio kontributiboa agortzearekin lotura zuzena duen egoeran dauden langabeak izango dira araubide berriaren hartzaile.
  • Subsidioen iraupena berdindu da, eta prestazio kontributiboa agortzeagatiko subsidioen iraupena sinplifikatu da: familia-erantzukizunak dituztenen prestazio kontributiboa agortzeagatiko subsidioaren iraupena berdindu da, adina edozein dela ere, eta kotizazio urriengatiko subsidioaren iraupenari eutsi zaio, kotizatutako hilabete kopuruarekiko proportzionala.
  • Talde gehiagotara zabaldu da: familia-erantzukizunik gabeko 45 urtetik beherakoentzat, 360 egun agortuz gero, eta 6 hilabetetik beherako kotizazioaldiak egiaztatzen dituztenentzat (familia-erantzukizunik gabe), nekazaritzako behin-behineko langileentzat eta Ceuta eta Melillako mugaz gaindiko langileentzat.
  • Subsidioak hiru hileko aldietarako aitortzen dira, eta errentarik edo familia-erantzukizunik ez izateko baldintzak hilabete natural bakoitzean bete beharko dira.
  • 52 urtetik gorakoen subsidioa, zenbateko finkoari eutsi zaio; ez da aldatu. Dena den, konpentsazio gisa, subsidio horrek gehiago iraungo du, eta erretiro-kontingentziagatiko kotizazioak ere izango ditu, gainerako subsidioek ez bezala.
  • Subsidioetarako familia-erantzukizunak (familia-kargak) egiaztatzeko modu berria: eskatzailea ez da baztertuko lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75etik gorako errenta propioak jasotzeagatik; bestalde, arauak ezartzen duenez, familia-erantzukizunak egongo dira baldin eta familia-unitatearen errenten guztizkoak zati familia-unitatea osatzen duten pertsonen kopurua (eskatzailea barne) lanbide arteko gutxieneko soldataren ehuneko 75 gainditzen ez badu.
  • Agortzeagatiko eta kotizazio urriengatiko subsidioen zenbatekoa aldatzen da: hiru tartetan banatutako beheranzko zenbatekoa duen formula bat sartu da, eta lanaldi partzialean lan egindako orduen araberako kenkari proportzionala kendu da. Azkenik, prestazio kontributiborako nahikoak ez diren kotizazioengatiko subsidioaren zenbatekoa arautzean, prestazio kontributiboari begira ezarritakoaren antzeko aurreikuspen bat gehitu zaio seme-alabak jaiotzeagatiko, legezko zaintzagatiko, genero-indarkeriaren biktima izategatiko eta araututako gainerako kasuengatiko lanaldi-murrizketako egoera batetik sartzen diren kasuetarako.
  • Langabezia-subsidioaren eta besteren konturako lanaren bateragarritasun berriak: ehun eta laurogei egunera arteko bateragarritasuna onartzen da, lan-harreman batean zein gehiagotan, lanera itzultzea ez zigortzeko. Subsidioa besteren konturako lanarekin bateragarri den kasu horietan, enpleguari laguntzeko osagarri gisa jasoko da, haren izaera juridikoa aldatu gabe. Benetan izango da subsidioa lanarekin bateragarri egiteko modu berri bat.
  • Halaber, ezarri da subsidioa bateragarria izango dela lanbide-heziketako ekintzetara joateagatik edo lanean heziketako ekintzak egiteagatik edo ikasketa-planaren parte diren kanpoko praktika akademikoak egiteko jasotzen diren diru-sariekin.
  • Prestazioa jarduera-akordio bati eta ibilbide edo plan pertsonalizatu bati lotzen zaio.
  • Langabezia-prestazioa eta subsidioa eteteko arrazoi berri bat: jarduera-akordioa etetea.
  • Araubide iragankor bat ezarri da langabezia-babeseko asistentzia-mailari dagokionez.
  • Nekazaritzako behin-behineko langileen langabezia-babesa bateratzea.
  • Subsidiotik bizitzeko gutxieneko diru-sarreraren prestaziorako trantsizioa arautu da.

Negoziazio kolektiboa (indarrean 2024ko maiatzaren 23tik aurrera)

Hitzarmen kolektibo autonomikoek eta probintzialek izango dute aplikatzeko lehentasuna. Langileen Estatutuaren 84. artikulua aldatu da, autonomia-erkidegoen eremuan negoziazio kolektiboaren erregulazioa hobetzeko.

  • Ordezkaritza handieneko sindikatuek eta enpresaburu-elkarteek autonomia-erkidegoko hitzarmen kolektiboak eta lanbide arteko akordioak negoziatu ahal izango dituzte. Hitzarmen eta akordio horiek aplikatzeko lehentasuna izango dute estatuko beste edozein sektore-hitzarmen edo akordioren gainetik, betiere haietan ezarritakoa langileentzat onuragarriagoa bada estatuko hitzarmen edo akordioan ezarritakoa baino.
  • Probintziako hitzarmen kolektiboek ere aplikazio-lehentasun bera izan ahalko dute, baldin eta hala aurreikusten bada autonomia-erkidegoaren eremuko lanbide arteko akordioetan, betiere haietan ezarritakoa langileentzat onuragarriagoa bada estatuko hitzarmen edo akordioan ezarritakoa baino.
  • Nolanahi ere, gai negoziaezintzat joko dira probaldia, kontratazio-modalitateak, lanbide-sailkapena, urteko gehieneko lanaldia, diziplina-araubidea, laneko arriskuen prebentzioko gutxieneko arauak eta mugigarritasun geografikoa.
-(e)an bidalia

Elikadura funtsezkoa da enpresa osasungarria eta jasangarria izan dadin

Elikadura da gure bizitza osoan osasuna eta ongizatea ekarriko dizkigun oinarria. Dieta orekatua izateak zenbaterainoko garrantzia duen azpimarratu nahi du Mutualiak. Izan ere, fisikoki eta mentalki sasoian egoteko funtsezkoa izateaz gainera, lan-ingurune osasungarriagoa eta produktiboagoa bermatzen du.

Horregatik da hain garrantzitsua elikadurak gure bizitzan duen eraginaz jabetzea. Elikadura orekatua eta jasangarria izanez gero, gure bizi-kalitatea eta osasuna hobetuko ditugu, eta zahartzaro aktiboa eta osasungarria izango dugu. Mutualiak Elikadura osasungarria izateko eskuliburua landu du, elikadurari buruzko funtsezko alderdiak azaltzeko. Hona hemen haietako batzuk:

  • Elikadura-ohiturak. Aholku praktiko batzuk emango dizkizugu elikadura-ohitura osasungarriak har ditzazun, elikadurak eragin handia baitu gure bizitzan.
  • Nutriente bakoitzaren garrantzia. Nutriente bakoitzak funtzio bat du gure organismoan. Makronutrienteen eta mikronutrienteen funtzioak identifikatzen lagunduko dizugu, bai eta pertsona bakoitzaren profilaren arabera kantitate egokiak hautatzen ere.
  • Nutrizio-estrategiak. Ohiturak hobetze aldera, nutrienteak egunean zehar banatzen lagunduko dizuten estrategia batzuk ikusiko dituzu, eta zuk zenbat energia behar duzun jakingo duzu, zure eguneroko gastuan oinarrituta; urrats txiki horiekin, aldaketa handi bat lortuko duzu.
  • Menuak planifikatzea. Planifikatzen eta janaria prestatzen denbora gehien ematen duen jendeak aukera gehiago ditu elikadura osasungarria izateko. Asteko planifikazioa egiteko eta elikagaiak kontserbatzeko eredu bat proposatu dizugu.
  • Jasangarritasuna eta km0 produktuak. Ikasiko duzu erosketa osasungarria egiten, zerrenda prestatzen, produktuen etiketak irakurtzen eta jasangarritasunaren alde jokatzen. Gertuko produktuak hautatzea da gakoa.
Elikadura osasungarriari buruzko eskuliburua jaitsi

Mutualian Elikadura osasungarriaren eskola ere badugu. Zenbait eskolak osatzen dute; besteak beste:

  • Ongizatea 50etik aurrera
  • Ez egin dietarik, ikasi jaten
  • Plangintza
  • Kirol-nutrizioa
  • Elikadura funtsezko faktorea da patologia kardiobaskularrak eta hanturazkoak hobetzeko.

Talde txikiei zuzentzen zaizkie eskola horiek. Egitura praktikoa eta partizipatiboa dute, eta doakoak dira Mutualiaren enpresa elkartuetako langileentzat.

-(e)an bidalia

USOA, 30 urte baino gehiago desgaitasuna duten pertsonentzako lan- eta gizarte-aukerak sustatzen 

maria chaparro giza baliabidetako arduraduna usoa

USOA enplegu-zentro babestu eta zentro okupazional bat da, eta Barakaldon (Bizkaia) du egoitza. Desgaitasunen bat duten pertsonei lan-aukera egonkorrak eta normalizatuak eskaintzea da haren xedea, pertsona horiek gizartean integratzeko eta garatzeko aukera izan dezaten. 

Elkarrizketa egin diogu Marian Chaparro Domínguez giza baliabideetako arduradunari.  

Nola sortu zen USOA, eta zenbat pertsonak osatzen duzue? 

USOA Lantegia (USOA) proiektua 1983an sortu zen, eta garai hartako xedeak lantzen jarraitzen dugu plantilla osatzen dugun hogei lagunok. Boluntario batzuek irtenbide bat bilatu zuten desgaitasunen bat zuten seme-alabak zituzten familien eskeetarako; izan ere, eskola-urteak amaitu ondoren, ez zuten inolako baliabiderik. Modu horretan sortu zen proiektua. 

“Gaur egun, xede bera izaten jarraitzen du: euskal eredu misto baten bidez pertsonak gizartean eta lan-munduan integratzeko tresna bat da, Enplegu Zentro Berezia (EZB) eta Zentro Okupazionala (ZO) bateratzen dituena”. 

EZBa eta ZOa batuta, 460 pertsonak baino gehiagok parte hartzen dute USOAn; haietatik ia % 90ek % 33ko edo hortik gorako desgaitasunen bat dute (fisikoa, psikikoa, sentsoriala eta gaixotasun mentala). 

Gainera, Barakaldoko Udalaren baliabide propioa gara, eta gero eta zerbitzu gehiago egiten ditugu udalean. Laguntza garrantzitsua da hori proiektuarentzat etorkizunera begira. 

Nola trebatzen dituzue pertsonak lan-munduan integratzeko? Pertsona horiek hezteko eta gizartean eta lanean integratzeko programaren bat duzue? 

Gure ibilbidean, pertsona zaurgarrienei eta zailtasun handienak zituztenei (egoera pertsonalak, familiarrak, gaixotasunak, desgaitasunak, etab. kontuan hartuta) lagundu diegu, laneratzearen bidez eta gizarteratzera bideratutako prestakuntzaren, lantegien eta jardueren bidez. 

Laguntza ematen duen enpresa bat gara, eta erreferentea gara ezkerraldeko familia eta pertsonentzat. USOAk ematen dituen sareari eta lagunei esker, partaideek bizitza osoagoa izaten dute, baita lan-ingurune egokitu bat ere. Izan ere, produzitzeko gai direla erakusten dute, eta beste pertsona batzuekin integratzen dira.  

USOA integrazioko eta gizartean eta lan-munduan txertatzeko euskal eredu mistoan oinarritu da hasieratik, eta zentro okupazionala eta enplegu-zentro berezia bateratzen ditu. Gainera, pertsona bakoitzak behar dituen baliabide eta profesionalak jartzen dira, errazagoa izan dadin bakoitzak toki egokia aurkitzea eta bizitza osasungarriagoa izatea. 

Lankidetzan aritzen zarete erakunde publikoekin eta pribatuekin. Zer-nolakoak dira lankidetza horiek? 

Lankidetzan dihardugu, sareak eratuz, Barakaldoko Udalarekin, Bizkaiko Foru Aldundiarekin (Tutoretza Erakundea, Desgaitasunaren ebaluazioa, IFAS, Bekoetxe, Goiztiri, Haurrak babestea, etab.), Bizkaiko zenbat udalerritako gizarte-zerbitzuekin (Barakaldo, Santurtzi, Sestao, Erandio, Derio, Basauri, etab.), Osakidetzarekin (familiako medikuak eta osasun mentaleko adituak), justizia (komunitate-lanak) eta Gorabide, Avifes, Eragintza eta erakunde gehiagorekin.  

“Harreman horiei esker, osoko ikuspegi publikotik egin dezakegu lan, eta eraginak eta emaitzak biderkatu egiten dira: baliabide publikoen kudeaketa hobetzen da, zerbitzuak ez baitira bikoizten; premiak identifikatzen dira, eta esku-hartzeak bultzatzen dira, pertsona eta familia bakoitzak behar dituen doikuntzak eta zerbitzuak emateko”. 

Zuen lanaren alderdi nagusietako bat, lan-inguruneko integrazioaz gainera, desgaitasunen bat duten pertsonen bizi-kalitatea hobetzea da, gizarteratzea. Nola islatzen da integrazio hori pertsonen bizi-kalitatean? 

Prozesu luzea eta konplexua da, eta, batez ere, aberastasun pertsonal handia dakarrena. Asko laguntzen digute familiek, pertsona horien zuzeneko arduradunek eta langile eta erabiltzaileei arreta emateko profesionalek (medikua, psikologoa, EUD, logopeda, gizarte-langilea, gizarte-hezitzaileak, etab.). Beste pertsona batzuekin harremanak ditugunean, hazi egiten gara, eta integratuko garen inguruneak eta harremanak sortu nahi izaten ditugu, gure burua sentitzeko eta egiten dugunaz eta gizarteari eta gure inguruneari ekartzen diogunaz jabetzeko. 

Horrenbestez, pertsonen garapen soziolaborala lantzen dugunean, haien autonomia pertsonala eta autodeterminazioa bultzatzen dira, eta gizarteak pertsona horiek aintzatestea eta baloratzea bilatzen da. Kudeaketa aurreratuko (Binklusion), partizipazioko eta bizi-kalitateko ereduak dira gure erreferentzia, desgaitasunen bat duten pertsonek beren autonomia pertsonal maximoa eta komunitatean txartatzea eta parte hartzea lor dezaten, betiere laguntza-sare pertsonalizatuekin batera. Hau da, pertsona eta haren gertuko ingurunea dira gure plangintzaren ardatza. 

Gainera, 2024a USOAGUNE aisialdi-zentro inklusiboa inauguratu dugu Barakaldoko erdigunean, aisialdiko baliabideak errazteko desgaitasunen bat duten pertsonei eta haien familiei; gainera, desgaitasuna artatzeko zerbitzu bat du herritar guztientzat.  

Zer motatako zerbitzuak eskaintzen dizkiezue enpresei? 

USOAn egiten diren jarduerak kontuan hartuta, nabarmendu dezakegu jarduera hauek egiten ditugula Barakaldoko Udalarentzat eta beste enpresa eta erakunde batzuentzat: lorezaintza, lorezaintzaren alorreko aholkularitza teknikoa, digitalizazio ziurtatua, enpresek azpikontratatutako lanak (manipulatiboak, muntaketak, ekoizpen-prozesuak, papera suntsitzea, etab.), inbentarioen kudeaketa, laneko arropa eta norbere burua babesteko ekipoak egitea, garbiketa-zerbitzuak, gizarte- eta hezkuntza- interbentzioa, irisgarritasun kognitiborako aholkularitza, aisialdi inklusiboa, etab. 

Nola laguntzen dute enpresek desgaitasunen duten pertsonak lan-munduan txertatzen direla bermatzeko? 

Lana egunerokoa da. USOArekin lankidetzan diharduten enpresek, erakundeek eta entitateek kontratatu egiten gaituzte, eta haiek dira gakoa gure erakundea osatzen duten pertsonetako bakoitzaren premiei erantzuteko eta pertsona gisa garatzeko. Gure bezeroen laguntzarik gabe, proiektua ezingo genuke aurrera atera.  

Nola bultzatu dezakegu desgaitasunen bat duten pertsonak gizarteratzeko konpromiso soziala? 

Komunitate bateko parte izatea ez da gainerako pertsonak izaten diren tokietan izatera mugatzen; harremanak berdintasunean, elkarrekikotasunean, konfiantzan eta errespetuan oinarrituta eraikitzen diren sare sozialak ere izan behar dira. Konpromisoak pertsonala eta komunitatearena izan behar du. 

“Aurrera egin dugula ikusiko dugu desgaitasunen bat duten pertsonek beren ingurunean eta gertuko testuinguruan modu aktiboan, ekitatiboan eta esanguratsuan parte hartzen dutenean. Haien parte-hartzea erraztu behar da, eta zer premia dituzten entzun, betiere oztoporik gabeko programak diseinatuta, programa horiek aplikatuta eta etorkizuneko premiak kontuan hartuta”.  

Hau da, proiektu pertsonalak eta sozialak sentitu, bizi eta gozatu behar dituzte eta haietan parte hartu behar dute, beren ikuspegia emanez, premiak, nahiak eta kezkak adieraziz; halaber, gustura parte hartu behar dute proiektuak planifikatzen, egiten eta gogoratzen. 

-(e)an bidalia

Mutualiak enpresetan aniztasuna sustatzen du Gasteizko Ebazpen Handiko Ospitalean egindako jardunaldian 

mutualia-diversidad-en-las-empresas.webp

Mutualiak, maiatzaren 21ean Gasteizko Erabakimen Handiko Ospitalean “Aniztasuna enpresetan. Erronkak eta aukerak” jardunaldia egin du, “Mutualiaren aniztasunaren astearen” programatuta dituen ekitaldien barruan. 


 
Ignacio Lekunberri Hormaetxea, Mutualiako zuzendari gerenteak ongietorria eman, eztabaida testuinguruan kokatu eta eskerrak eman dizkie agintari eta hizlariei. Bere hitzaldian adierazi du beharrezkoa dela enpresek inklusio-estrategia bat diseinatzea, gizartearen aniztasunaren isla zehatza izateko. Eta enpresen betebeharra da, halaber, beren interes-talde guztiak sentsibilizatzea eta mobilizatzea, gizarte berdintasun eta bidezkoagoa lortzeko.  
 
Nerea Melgosa, Berdintasun, Eusko Jaurlaritzako Berdintasun, Justizia eta Gizarte Politiketako sailburuak parte hartu du jardunaldian, eta azpimarratu du Eusko Jaurlaritzak balio partekatuen inguruko Euskadi baten alde lan egiten duela, “Euskadi balio partekatuen inguruan eraikitzeko, bizikidetzaren eta berdintasunaren erronkari aniztasunaren barruan bere dimentsio guztietan helduz. Euskadikoa gizarte anitza, plurala, solidarioa eta irekia da. Gainera, kohesionatua ere izan behar du, eta neurri handi batean hala da”. 
 
Mutualiak eskerrak eman nahi dizkie eztabaida-mahaia osatu duten hizlariei, parte hartzeagatik eta egindako ekarpenengatik: Pedro De la Torre, FEKOOR; Lidia Kinson Buento, AMAFRIKA; Pablo Moratalla, EHLABE; eta Borja Sainz de Aja, REDI.LGBTI. 
 
Gorka Urtaran Agirre, Gizarte Politikako foru-diputatuak itxi du ekitaldia. Teresa Laespada, Enplegu, Gizarte Kohesio eta Berdintasunerako foru  
diputatua, eta Adolfo Lander Vera, Arabako senataria, ere izan dira ekitaldian. 
Jardunaldia Pilar Kaltzadak aurkeztu eta moderatu du. 

Jardunaldiaren diseinuan eta antolaketan ingurumen-neurriak txertatu dira, Erronka Garbia metodologiari jarraituz, ekitaldi jasangarri gisa. 

Mutualiak erabaki du 2024a Dibertsitatearen Urtea izango dela mutuan. Hori ospatzeko, sentsibilizazio- eta kontzientziazio-ekintzak egiten ari da kultura inklusiboa bultzatzeko; hots, erakundearen interes-taldeak osatzen dituzten pertsona guztien identitatea, berezitasunak eta dignitatea aintzatetsi eta defendatuko dituen kultura bultzatzeko. Mutualiak aurreiritziak eta desberdintasun- eta diskriminazio-egoerak murrizten lagundu nahi du, gizarte askotarikoa eta inklusiboa lortzeko. 

jardunaldiko parte-hartzaileak
-(e)an bidalia

Kontsulta juridiko 2024ko Maiatza

consulta

Lanez kanpoko istripu bat gertatzen denean, enpresaburuak alta emateko eta kotizatzeko betebeharrak bete ez baditu eta kaudimengabea bada, nork du aldi baterako ezintasunagatiko subsidioa ordaintzearen erantzukizuna?

kontsulta

Langilea alta emanda ez badago, subsidioa ordaintzeko erantzukizuna enpresari dagokio zuzenean eta esklusiboki. Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak ez du inolako betebeharrik aurrerakinik egiteko (ezta mutualitateak ere, berak estaltzen baditu kontingentzia horiek enpresan), kasu horretan ez baita aplikatzen prestazioen automatikotasunaren printzipioa. Halaber, ez da inolako erantzukizun subsidiariorik sortzen Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalarentzat (edo mutualitatearentzat, ) ugazaben kaudimengabeziagatik.

Ez da hala gertatzen lan-istripuaren edo lanbide-gaixotasunaren ondoriozko aldi baterako ezintasunen kasuan, horietan GSINen erantzukizun subsidiarioak irauten baitu. Izan ere, erakunde hori iraungitako Lan Istripuak eta Gaixotasun Profesionalak Bermatzeko Funtsaren ondorengoa da, azaroaren 16ko 36/1978 Errege Dekretuaren azken xedapenetako lehenengoan aurreikusitakoaren arabera, 1956ko ekainaren 22ko Dekretuaren 39. artikulutik 41.era bitartekoetan aurreikusitakoari dagokionez (artikulu horiek bermea ematen zuten enpresaren zein Ugazaben Mutualitatearen kaudimengabeziaren aurrean).

Bestelakoa da enpresak atzeraeraginez kotizatu behar badu izapidetze-aldiko soldaten denboragatik eta tarte horretantxe gertatzen bada lanez kanpoko istripua.

Horrelakoetan, kaleratzea bidegabea edo deuseza dela deklaratzen da, eta, aplikatu beharreko lege- eta erregelamendu-arauen arabera, enpresak izapidetze-aldiko soldatei dagokien aldian kotizatu behar du. Nolanahi ere, enpresaburuak langileari baja eman behar dio zerbitzuak emateari uzten dion unean. Bi arau-aurreikuspen horiek bateragarri egiteko, kontuan hartzen da kaleratze-prozesua izapidetzen ari den bitartean kaleratutako langileak altarekin parekatzen den egoera lor dezakeela atzeraeraginezko ondorioekin, baldin eta erabakitako kaleratzea bidegabea edo deuseza bada. Egoera hori Auzitegi Gorenaren 2009ko azaroaren 3ko epaian aztertu zen (rcud. 1434/2009), zeinak bidea irekitzen baitio enpresa-kaudimengabeziagatiko GSINen erantzukizun subsidiarioari.  

Susana Castaños del Molino

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua

-(e)an bidalia

Mutualex epaia 2024ko Maiatza

sentencia

Auzitegi Gorenaren Osoko Bilkuraren Epaia, 2024ko otsailaren 21ekoa: Ekarpen demografikoagatiko osagarria, indarrean den GSLOren idazketaren aurreko idazketako 60. artikuluan xedaturikoa, ez da preskribatzen; EBJAren doktrina, gizonen alde berrinterpretatuta, araua sortzen denetik aplikatu behar da.

mazoa

Auzitegi Gorenean sortzen zen arazoa da zehaztea demandatzaileak amatasun-osagarria jasotzeko eskubidea preskribatu den bere erretiro-pentsioaren gaineko ekarpen demografikoaren ondorioz.

Demandatzaileak erretiro-pentsioa eskatu zuen, eta halaxe eman zitzaion, 2016/11/30etik aurrerako ondorioekin. Geroago, 2022/1/24an, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren (GSLO) 60. artikuluan aurreikusitako ekarpen demografikoagatiko osagarria eskatu zuen. GSINek ukatu egin zion osagarria, 22/02/04ko ebazpenaren bidez, alegatuz eskatutako osagarria jasotzeko eskubideak preskribatu egin zuela, bost urte baino gehiago igaro zirelako gertaera eragilearen egunetik eskaera egin zen egunera arte, GSLOren 53. artikulua aplikatuz.

Lehen Auzialdiko Epaitegiaren epaiak eta errekurritutako Kantabriako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaiak diote ez dela preskribatu demandatzaileak erretiro-pentsioaren gainean amatasun-osagarria jasotzeko duen eskubidea, osatzen duen pentsioaren izaera juridiko bera duelako eta, izaera hori bera izanik, erretiro-pentsioa preskribaezina delako, baita eskatutako osagarria ere.

Edukizko arazoa lehenago ere aztertu zen, Auzitegi Gorenaren otsailaren 17ko 160/2022 eta 163/2022 epaietan (2872/2021 eta 3379/2021 errekurtsoak, hurrenez hurren), zeinetan Gorenak nabarmendu zuen EBJAk kontuan hartu zuela GSLOren 60. artikuluaren edukia, 8/2015 Errege Dekretuak gehitutako bertsioan (gizonezko pentsiodunak osagarria jasotzetik kanpo utzi zituen) 2019ko abenduaren 12ko epaian (C- 4507/18 auzia), zeinak sexuagatiko zuzeneko diskriminaziotzat jo baitzuen, eta 1978ko abenduaren 19ko Kontseiluaren 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat. Gizarte Segurantzaren arloan gizonen eta emakumeen tratu-berdintasunaren printzipioa pixkanaka aplikatzeari buruzko zuzentarau horrek ezarri zuen tratu-berdintasunaren printzipio horrek sexuagatiko bereizkeriarik eza ekarriko duela, zuzenean ala zeharka, eta estatu kideei eskatu zien tratu-berdintasunaren printzipioaren aurkako lege-, erregelamendu- eta administrazio-xedapenak ezabatzeko beharrezko neurriak har ditzatela.

Gorenak honako hau zioen:“Interpretatu den araua interpretazio-eskaerari buruzko ebazpena ematen duen epaia eman aurretik sortu eta eratutako harreman juridikoei aplikatu ahal izango zaie eta aplikatu beharko zaie, baldin eta, gainera, arau horren aplikazioari buruzko auzi bat organo jurisdikzional eskudunenpean jartzeko aukera ematen dieten baldintzak betetzen badira… izan ere, EBJAk garatutako zentzuan ulertu eta aplikatu behar zen, zeinak ez baitzuen inolako denbora-mugarik ezarri bere erabakian.” 

Epai berri horri dagokionez, Auzitegi Gorenaren osoko bilkurak honako hau dioen doktrina berretsi du: “Ekarpen demografikoagatiko amatasun-osagarria aitortzeak ondorioak izango ditu erretiro-pentsioa eragin duen gertaeraren egunetik aurrera, betiere GSLOren 60. artikuluaren jatorrizko idazketak eskatzen dituen gainerako baldintzak betetzen badira. Horren arabera, aurreratu den bezala, sexuagatiko diskriminaziorik ezaren printzipioaren eta berdintasunerako eskubidearen aurka dagoen sexuagatiko diskriminazioa denez, EKren 14. artikuluaren eta aipatu berri den Europar Batasunaren zuzenbidearen arabera, erreparazio osorako aukera bakarra da dagozkion ondorioak atzera eramatea, gertaera eragilearen unera, eta ezingo da ulertu aipatutako osagarria berandu eskatu izana preskribatutzat jo behar denik, ezta haren ondorioak mugatu ere, ondorio ekonomikoak eskaera egin aurreko hiru hilabeteetara atzeraeraginez”.

Gainera, Auzitegi Gorenak eskatzaileak eskatutako osagarrirako eskubidea ez preskribatzearen eta ondorio ekonomikoak gertaera eragilearen unera atzeratzearen gehigarri diren bi argudio nabarmendu ditu.

Lehenengoa da osagarria eskatzeko epearen hasierako dies a quoa, gertaera eragilea EBJAren epaia (2019ko abenduaren 12koa) baino lehenagokoa den eskaeretan, ezin izango litzatekeela inoiz epai hori baino lehenagoko une batean finkatu; izan ere, data horretara arte, GSLOren 60. artikuluaren hitzez hitzeko idazketak emakumeentzat bakarrik aurreikusten zuen aztergai dugun osagarria, eta hori ez zen 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat jo, ez eta, ondorioz, berdintasunaren eta sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipioaren aurkakotzat ulertu (EKren 14. artikulua), aipatutako epaia eman arte. Horrenbestez, gizonek ezin izan zuten erabat jakin arauaren literaltasunak epaia eman zen egunera arte ukatzen zien eskubide baten berri; beraz, epaiaren aurretik ezin zen, inola ere, preskripzio-eperik hasi.

Bigarren argudio gehigarria osagarri horren izaeraren eta, oro har, prestazioen osagarrien ondoriozkoa da.

 Horri dagokionez, Gorenak honako hau adierazten du: “Amatasun-osagarria (ekarpen demografikoagatikoa), gutxienekorako osagarriekin edo genero-arrakalaren osagarriarekin gertatzen den bezala, ez da eta ezin da prestazio espezifikotzat hartu. Osagarri hori ez da autonomoa, osatzen duen erretiro-pentsioaren (ezintasun iraunkorra edo alarguntasuna) osagarri gisa jarduten du. Ondorioz, ez da pentsioa eskatzen den unean eskatutakoarekiko asmo independente bat, baizik eta osatzen duen prestazioa eskatzeko gauzatutako ekintzaren barruan zegoen, haren xedeak ez baititu soilik prestazio bakoitzaren oinarrizko ondorioak biltzen, baita dagokion pentsioaren eduki ekonomikoa zehazten duten elementu guztiak ere, besteak beste, ehuneko aplikagarria edo dagokion osagarria (gutxienekoetarakoa, amatasunarena edo genero-arrakalarena)”. Eta honako hau argitzen du: “Ofizialtasun-printzipioa aplikatu nahi ez bada ere, zeina erreserbatuta baitago automatikoki ematen diren prestazioentzat, haren ondorioak berberak izan behar dira prestazio horien osagarriei dagokienez; izan ere, nahikoa da onuradunak dagokion pentsioa eskatzea, Erakunde Kudeatzaileak, Legean ezarritako baldintzak betetzen direla egiaztatu ondoren, dagozkion osagarriak ere erantsi behar izateko prestazioa ematen den kasuetan. Hori dela eta, ofizialtasun-printzipioa indarrean den kasuetan ezarri ditugun ondorio berberak aplikatu behar dira, hau da, kotizaziopeko prestazioa epearen barruan eskatzen bada, horrek ekar ditzakeen osagarriek ez dute preskribatzen”.

Raquel Martínez Bálbas

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua

-(e)an bidalia

Maiatzaren 17an, Birziklapenaren Nazioarteko Eguna ospatuko du Mutualiak

dia del reciclaje mutualia

Maiatzaren 17an, Birziklapenaren Nazioarteko Eguna ospatuko du Mutualiak, ingurumenarekin duen konpromisoari buruz hausnartzeko eta birziklatzearen eta ingurumen-inpaktua murriztearen alde egiten dituen ekintzak berresteko.  

Zergatik da ezinbestekoa birziklatzea? 

  • Baliabideak kontserbatzeko eta lehengaiekiko mendekotasuna murrizteko: Birziklatzea funtsezkoa da gure planetako baliabide naturalak zaintzeko. 
  • Energia-kontsumoa murrizteko: Birziklatzean, Mutualiak energia-kontsumoa txikitzen eta CO2-emisioak murrizten laguntzen du, eta, hala, klima-aldaketari aurre egiten laguntzen du. 
  • Ekonomia zirkularra: Materialak eraldatuz eta haien balio-bizitza luzatuz, Mutualiak ekonomia zirkularra sustatzen du, eta eredu hori funtsezkoa da jasangarritasunerako. 

Zer jarduera egiten ditu Mutualiak birziklatzearen arloan? 

Dohaintzak 

  • Mutualiak erabiltzeari uzten dion baina berrerabiltzeko moduan dauden ondasun eta higiezinak.  
  • Pazienteek beren lesioetatik osatu ondoren itzultzen dituzten baliabideak. Adibidez: belaunetakoak, paxak, botak… Elkarteak arduratzen dira haiek esterilizatu eta berregokitzeaz. 

Enkanteak

Erakundeak zuzenean erabili izan dituen objektuen kasuan, baloratzen da Mutualiako langileek nahiko ote lituzketen erabilera pertsonalerako; halakoetan, enkante bidez biltzen da dirua. Adibidez: berritzen diren mugikorrak eta ordezkatzen diren bizikleta estatikoak. 

GKEekiko lankidetzak 

Dohaintza Euskadiko GGKEen Koordinakundeak kudeatzen du. Hala, bermatzen da Mutualiarekin aritzen diren elkarte eta GGKE guztiek betetzen dutela Mutualiaren jokabide-kodea. 

Berrerabilitako hondakinak 

Sortutako hondakin asko ez dira errausten. Berriz erabiltzeko eta haien balioa handitzeko kudeatzen dira; adibidez, plastikoa, papera, tonerra eta abar. 

Sentsibilizazio-kanpaina zabalak

Langileak eta pazienteak birziklatzearen eta berrerabiltzearen garrantziaz jabetzeko sentsibilizazio-kanpainak egiten ditu Mutualiak. 

ekonomi zirkularra

Garapen Jasangarrirako Batzordearen gidaritzapean, Garapen Jasangarrirako Helburuak lortzeko lanean jarraitzen du; bide horretan, birziklapenarekin eta ingurumenarekin duen konpromisoa indartu du, pertsona guztientzat etorkizun jasangarriagoa lortzeko xedez.