Ospakizun-egun horietan, ohikoa da lagunekin, senideekin eta lankideekin uneak partekatzea. Mutualiatik azpimarratu nahi dugu oso garrantzitsua dela dieta orekatua izatea, batez ere egun hauetan. Elikadura osasungarri eta jasangarriak bizi-kalitatea eta osasuna hobetzen laguntzen du, eta zahartze aktiboa bultzatzen du.
Mutualiak Elikadura Osasungarriaren Eskuliburua eguneratu du, gomendio eguneratuak eta praktikoak emateko.
Bestalde, funtsezkoa da gogoratzea ospakizunek zenbait arrisku ekar ditzaketela. Horregatik, segurtasunak eta prebentzioak lehentasunezkoak izan behar dute jai seguruak eta gorabeherarik gabeak bermatzeko. Arrisku ohikoenen artean, eztarria trabatzeko edo buxatzeko arriskua dago. Azkar eta eraginkortasunez nola jokatu jakitea erabakigarria izan daiteke istripu larriak saihesteko. Ezagutzen duzu Heimlichen Maniobra? Jakingo zenuke nola jokatu bihotz-gelditze baten aurrean? Eta erredura edo ebaki edo zauri baten aurrean?
Horrelako prestakuntzak errazteko, Mutualiak baliabide berri jarri ditu eskuragarri bideo eta infografia formatuan, Educator Programaren barruan:
Zer egin eztarria trabatuz gero: azkar eta eraginkortasunez jarduteko aholku praktikoak.
Nola egin BBB pertsona helduetan eta nola erabili desfibriladorea: azalpen-bideoa eta infografia, larrialdi-egoeretan bizi-teknikak ikasteko.
Azkenik, gogoratu, jai osasuntsuak izateko, moderazioa ezinbestekoa dela. Funtsezkoa da ohitura osasungarrien hiru zutabeen arteko orekari eustea: nutrizioa, jarduera fisikoa eta ongizate emozionala.
Mutualiak, osasunarekin eta ongizatearekin duen konpromisoan, baliabide horiek eskaintzen ditu guztiek ospakizun seguruez gozatzeko aukera izan dezaten.
Eraldaketa digitalak goitik behera aldatu du lan egiteko, ikasteko eta elkarri eragiteko dugun modua, eta aukera ugari eskaintzen ditu, baina, aldi berean, erronka esanguratsuak planteatzen ditu pertsonen segurtasunerako eta osasunerako.
Testuinguru horretan, deskonexio digitala oinarrizko eskubide bat da, hau da, langileek lan-ordutegitik kanpo lan-jarduerarik ez egiteko duten eskubidea, batez ere baliabide digitalekin zerikusia dutenak (mezu elektronikoak, deiak, mezuak).
Eskubide horren helburua atsedena, kontziliazioa eta hiperkonektibitateak eragindako arriskuen aurreko babesa bermatzea da.
Mutualiak deskonexio digitalaren kontzeptuari buruzko infografia bat jartzen du eskuragarri. Infografia horretan, lotutako arrisku nagusiak, haiek ezartzeko gomendatutako neurriak, haiek aplikatzeak dakartzan onurak eta deskonexio digitalerako eskubideari buruz indarrean dagoen araudia jasotzen dira.
Arrisku nagusiak: Hiperkonektibitateak ondorio negatiboak eragin ditzake langileen segurtasunean eta osasunean, atsedena eta kontziliazio pertsonala zailduz.
Ezarri beharreko neurriak: Funtsezkoa da lan-jarduera ezarritako ordutegitik kanpo ez egiteko jarraibide argiak ezartzea, batez ere baliabide digitalak erabiltzeari dagokionez, hala nola mezu elektronikoak, deiak eta mezuak.
Onurak: Deskonexio digitalerako eskubidea aplikatzeak atsedena, bateragarritasuna eta hiperkonektibitatetik eratorritako arriskuen aurreko babesa sustatzen ditu.
Araudia: Lege-esparru bat dago, langileek deskonexio digitalerako duten eskubidea aitortzen eta arautzen duena, lan-ingurune jasangarriagoak eta bidezkoagoak bermatuz.
Mutualiak Kudeaketa Aurreratuaren Euskal Saria jaso du Berrikuntza Elementuan, Eusko Jaurlaritzak eta Euskalitek antolatutako Kudeaketa Aurreratuaren aintzatespen-banaketan. Ekitaldia Donostiako Kursaal Jauregian izan da, abenduaren 17an.
Mutualia Kudeaketa Aurreratuko Ereduaren elementu guztietan saritutako lehen osasun-erakundea da.
Horrela, 2015 urtean urrezko A jaso zuen, 2016an Pertsonak elementuan saritua izan zen, 2018an Bezeroak, 2020an Estrategia, 2024an Gizartea eta 2025ean Berrikuntza,
ereduaren bost elementuak osatuz.
“Ideia bakoitzak balio du, lankidetza bakoitzak egiten du ekarpena” izan da Role Model praktika aitortua.
Praktika on hori hausnarketa estrategiko sakon batetik eta Urrezko A lortu ondorengo etengabeko ikasketa prozesu batetik sortu da. Ebaluazio-txostenak nabarmentzen duenez,”Mutualiak jakin du bere izaera juridikoaren ondoriozko mugak eraldatzen -Gizarte Segurantzarekin elkarlanean diharduen mutua gisa, berrikuntzan inbertitzeko marjina urriarekin-, antolaketa-berrikuntzaren eredu propio, parte-hartzaile eta iraunkor bat garatzera eraman duen estimu sortzaile bihurtu baitu”.
Iratxe Ijalba Mutualiako Berrikuntza Batzordeko koordinatzaileak jaso du saria Lore Bilbao Osakidetzako zuzendari nagusiaren eskutik.
Berrikuntzan lortutako aintzatespen berri honekin, Mutualiak bere bosgarren osagaia gehitu du, eta Euskalitek bere kudeaketa aurreratuagatik aintzatetsitako Euskadiko bi erakundeetako bat da.
ZER GERTATZEN DA EZINTASUN IRAUNKOR OSO BATEN ZERGAPEKOA IZANIK LAN-MERKATURA SARTU EDO ERRETIRO PARTZIALA HARTZEN DENEAN, EDO BIGARREN KONTRATU HORI AMAITZEN DENEAN?
Bateragarritasunen eremuaren barnean, eta oro har jorratu ezinezko kasuistika kontuan izanik, galdera horiei –zalantza ugari sortzen dutenei, horien ondorio ekonomikoa dela eta– erantzungo diegu.
Izan ere, behin eta berrizko doktrinak (azkena: Auzitegi Gorenaren epaia, 25-09-30ekoa – 840/2025) hau ezartzen du: ezintasun iraunkor eta osoko pentsio bat (EIO) bigarren lanbide batekin lotutako erretiro partzialagatiko geroagoko pentsio batekin bateragarri egiteko aukera (ulertzen da bigarren pentsio hori EIO aitortua eragin zuela), hau da, langileak partzialki lan egiten jarraituko du dagokion soldata-murrizketarekin.
Prestazio horien helburua soldataren ordezko errenta bat ematea da, Ezintasunaren esleipenagatik nahi gabe jasotzeari uzten zaiona. Hortik dator ehuneko murriztua (% 55), beste jarduera batean erabili beharreko lan-gaitasuna kentzen duela adierazten duena, eta soldata hori bateragarria da emandako EIOarekin. Horregatik, egoera hori bateragarri dela ulertuta, era berean, partzialki erretiratzea erabakiz gero, bigarren jarduera horretatik jaso gabeko soldataren ordezko pentsio hori jaso beharko du.
Aztertu beharreko gaietako bat zera da, langileak bere lan-bizitzan zehar gauzatutako kotizazioen erabilera faktikoa; hala, erretirorako zenbatzen diren kotizazioak (nola gabealdiari dagokionez hala zenbatekoa kalkulatzeari gagozkiola) beste prestazio batzuk sortu dituzten kotizazioak dira, hala nola langabeziakoak edo aldi baterako ezintasunekoak bere bizitzan zehar. Horregatik, ez da koherentea esandako sistemarekin, EIO emateko zenbatu ziren kotizazioak ezin direla kontuan hartu erretiro-pentsio bat emateko, prestazio horiek hasierako EIO hori emateko erabili badira, kontuan izanik, halaber, prestazio berriak sortu direla bigarren lan-jarduera horrekin.
Zentzu hori bera aplikatzen da langabezia-prestazioetan, hau da, behin EIO baten zergapekoa denean eta hasierakoaz bestelako lan-jarduera bat gauzatzen denean eta, langilearen borondatearekin zerikusirik ez duten arrazoiengatik, hura egiteari uzten zaionean, bigarren lan-ekitaldi honetako langabezia-prestazioa eskuratzean, Euskal Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiak berriki emandako 2025eko urriaren 9ko Epaian gogorarazi den bezala.
AUZITEGI GORENAREN EPAIA – LAN-ARLOKO SALA – 857/2025 ZENBAKIA, (5529/2023 ERREK.), 2025EKO URRIAREN 1EKOA
Epai honek alarguntza-pentsioa eskuratzeko kasu bat aztertzen du,more uxorio bizikidetzaren kasuan –hau da, izatezko bikote bat osatzen duten bi pertsonaren arteko bizikidetza egonkorra dagoenean–, ezkontzaren antzekoa izanik, baina lotura juridiko baten medioz euren esteka formalizatu gabe.
Planteatzen den arazoa zera da, ea alarguntasun-pentsiorako eskubidea izan lezakeen, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 221. artikuluari jarraikiz betiere, hogei urtetik gorako bizikide more uxorio batek, izatezko bikote gisa euren harremana ezein erregistro publikotan inskribatu ez zutela kontuan izanik, kasu batean, non COVID-19aren ondoriozko alarma-egoera aitortu baino hiru egun lehenago erregistro zibilaren baimena lortu zuen notarioaren aurrean ezkontzeko, baina ezkontza hori ezin izan baitzen gauzatu aitorpen haren ondoriozko konfinamendu-neurriengatik eta kausatzailea 2020ko maiatzaren 30ean hil baitzen.
Salak zera ohartarazten du, erabateko salbuespenez bada ere, inguruabar bereziak kontuan hartuta, legez eskatutako baldintza betetzat jo daitekeela, Salak behin eta berriz adierazi duenez, ezkontza-loturarik ezean, izatezko bikoteen administrazio-erregistroan inskribatzea edo egoera hori eskritura publiko bidez formalizatzea izaera eratzaileko arau-betekizun bat da alarguntza-pentsioa eskuratzeko, baina, adierazten duenez, Salak inoiz aztertu gabeko kasu bat da aztergai duguna.
Erakunde kudeatzaileak auzi-jartzailearen uziak ezetsi dituenez, epaitegiak baloratu egiten du administrazio-ebazpena, eta Salak baiesten du bizirik geratzen de interesdunaren errekurtsoa. Organo kudeatzaileak kasazio-errekurtsoa jarri du doktrina bateratzeko.
Egiaztatuta dago auzi-jartzaileak ezkontzaren antzeko lotura izan zuela 20 urtez baino gehiagoz, erroldaren eta kontu korronte komunaren, medikuarenganako bisiten, testamentuan elkarrekiko jaraunsle unibertsal gisa ezarrita egotearen, eta, bereziki, «ezkontzaren antzeko afektibitate-harremanean» oinarrituta.
Errekurritutako epaiaren arabera, Gizarte Segurantzaren arauen interpretazio malgua eta finalista –araua aplikatu behar deneko garaiaren errealitate sozialari jarraikitzen diona (Kode Zibilaren 3.1 artikulua)– egin behar da, honako hauek kontuan izanik alarguntza-pentsioa aitortzeko: a) bizikidetzaren iraupena, b) Erregistro Zibil Bakarraren autoa, eta c) ezkontza azkenean ez zela gauzatu ez aldez aurretik Erregistroaren baimena lortu baina ezkontideek ez zutelako ezkondu nahi izan, berebiziko garrantzia duen inguruabar batengatik baizik: alarma-egoera eta konfinamendua.
Erakunde kudeatzaileak Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 221.2 artikulua urratzen duela salatu du, jurisprudentziari dagokionez.
Errekurtsoa ezestea eragiten duten konbikzioagatiko arrazoiak:
– Ez dago inolaz ere jasota ezkontza-izapideak hasi aurretik gaixorik zegoenik. Bikoteko kideek elkarrekin ezkondu nahi zuten, eta ezkontza zibikoko espedientea abiarazi zuten Erregistro Zibilarekin horretarako.
– Zalantzarik ez dago, halaber, notarioaren aurrean ezin izan zela ezkontzarik gauzatu, ez ezkongaiek borondatez hala erabaki zutelako, ezta borondatez atzeratu zutelako ere; eragozpena aparteko eta beren borondatetik kanpoko gertaera baten ondorioz gertatu zen, aztergai dugun kasuan, Covid-19aren ondoriozko pandemiaren agerpena.
– Egoera ezin zen aurreikusi espediente judiziala ezkontzeko hasi zutenean, eta notarioaren aurrean bertaratzeko eta ezkontza berresteko izapidea baino ez zitzaion falta.
Hauxe ondorioztatzen du: Pandemiak izandako ondorio eta inguruabarren eta alarma-egoeraren aitorpenak eragindako ondorio eta inguruabarren eta aurreikusitako ezkontza ez ospatzearen arteko kausazko erlazioak, aurreikusezintasunak, saihestezintasunak eta ezintasunak, ezinbestean, arauaren interpretazio finalista bat aplikatuz betiere, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 221.2 artikuluak eskatutako betekizun formala betetzat jotzera eramaten dute, alderdien borondatetik kanpoko ezein egitate kaltegarrik ezin baitie eragin, besterik gabe, efektu kaltegarririk interesdunei.
Berriki argitaratu den 1065/2025 Errege Dekretu berriak bi prestakuntza-kontratu mota arautzen ditu Espainian, eta zehazten du nola egin behar diren, zenbat irauten duten, zenbat kobratzen den eta zer betebehar dituzten enpresek eta langileek. Aurreko arauak ordezten ditu sinplifikatzeko eta bateratzeko.
Zer prestakuntza-kontratu mota daude?
1) Ikas-ekinezko prestakuntza-kontratua
Ikasten ari diren (LH, unibertsitatea edo SEPEren katalogoko ikastaroak) eta aldi berean lan egin nahi duten pertsonentzat.
Ideia honako hauek bateratzea da:
Prestakuntza teorikoa → ikastetxea
Ordaindutako lana → enpresa
2) Lanbide-praktika lortzeko kontratua
Ikasketak amaitu dituzten eta tituluarekin lotutako lanbide-praktika lortu behar duten pertsonentzat.
Enpresa batek izan ditzakeen prestakuntza-kontratudun pertsonen kopurua
Lantokiaren tamainaren araberakoa da:
10 langile arte → 3 prestakuntza-kontratu
11–30 7 kontratu
31–50 10 kontratu
50 baino gehiago → gehienez langileen % 20
Desgaitasuna duten pertsonak ez dira kontuan hartuko mugarako.
Ikas-ekinezko prestakuntza-kontratua (ikasten ari direnentzat)
Baldintzak:
Praktikaldiko kontratu bat egitea ahalbidetuko lukeen kualifikaziorik ez izatea.
LHn, unibertsitatean edo SEPEko espezialitate batean matrikulatuta egotea.
Azken 6 hilabeteetan lanpostu berean lan egin ez izana.
SEPEko ikastaro pribatuetan: gehienez 30 urte, desgaitasun edo baztertze sozialeko egoeretan izan ezik.
Iraupena
Gutxienez, 3 hilabete
Gehienez, 2 urte
(3 urte kolektibo babestuetarako)
Aldizka bete daiteke (adibidez, ikasturtean bakarrik).
Lanaldia
Lanaldiaren barruan lana + prestakuntza sartzen dira.
Benetako lanak ezin ditu gainditu:
Lanaldiaren % 65 lehen urtean
Lanaldiaren % 85 bigarren urtean
Ezin dituzte egin: Aparteko orduak (ezinbestekoa denean izan ezik), txandak eta gaueko lana (prestakuntzarako ezinbestekoa denean izan ezik).
Ordainsariak
Nahitaezko gutxienekoak: Hitzarmeneko soldataren % 60 1. urtean, % 75 2. urtean, inoiz ez lanbidearteko gutxieneko soldata baino gutxiago, lan egindako denborari dagokion proportzioan.
Ez dago probaldirik.
Derrigorrezko tutoretza, ikastetxeko tutore bat, enpresako tutore bat (gehienez tutorizatutako 5 pertsona)
Prestakuntza-plana: Enpresan zer eta nola ikasten den azaltzen duen dokumentua.
Hobariak: Enpresak tutoretza- eta prestakuntza-laguntzak jaso ditzake (prestakuntza enpresak berak ematen badu).
Lanbide-praktikako kontratua (ikasketak amaitu dituztenentzat)
Baldintzak
Sinatzeko, pertsona horrek unibertsitate-titulua, LHko C, D edo E graduak edo arte-irakaskuntzak edo kirol-irakaskuntzak edo baliokideak izan behar ditu, eta ikasketak amaitu eta 3 urteko epean sinatu behar da, edo 5 urteko epean, pertsonak desgaitasunen bat baldin badu.
Ezin da sinatu langileak enpresan 3 hilabete baino gehiago lan egin badu jarduera horretan.
Iraupena
Gutxienez, 6 hilabete
Gehienez, urtebete
(2 urte kolektibo babestuetarako)
Hitzarmenaren araberako ordainsaria. Ez da inoiz izango ikas-ekinezko prestakuntza-kontratuaren gutxienekoa baino txikiagoa, ezta lanbidearteko gutxieneko soldata proportzionala baino txikiagoa ere.
Probaldia egon daiteke → gehienez hilabete
Oinarrizko prestakuntza-plana eta tutorea
Azken ziurtagiria
Enpresak dokumentu bat aurkeztu behar du, zer zeregin egin zituen, zenbat iraun zuen eta zer gaitasun lortu dituen azaltzeko.
Bi kontratuetarako arau komunak
Kontratuak idatzizkoa izan behar du beti, eta iraupena, lanpostua eta prestakuntza-plana jasoko ditu
SEPEri 10 eguneko epean jakinaraziko zaio
Amatasunagatik, aldi baterako ezintasunagatik eta abarregatik hartutako bajak ez du eraginik izango kontratuaren iraupenean
Kontratua amaitzean ez dago kalte-ordainik (aldi baterako kontratu berezi baten antzekoa da)
Iruzurra: Benetako prestakuntzarik ez badago edo betebeharrak betetzen ez badira, kontratua mugagabe bihurtuko da
Araubide iragankorra
2025eko abenduaren 17a baino lehen sinatutako kontratuek arau zaharrak beteko dituzte.
Finantzaketa-arauek bere horretan jarraituko dute arau berriak onartu arte.
Zertan dira berdinak Okinawa (Japonia) eta Sardinia (Italia)?
Munduko bizitza-luzeraren mapari begiratuz gero, berezko argia duten bost puntu daude: Eremu Urdin deitutakoak. Okinawa (Japonia), Sardinia (Italia) eta Nicoya penintsula (Costa Rica) dira planetako ehun urtetik gorako pertsona osasungarri gehien biltzen duten lekuetako zenbaitzuk.
Zer ari dira ondo egiten?
Adibidez, Dan Buettner ikertzaileak identifikatu egin du arazoa zorte genetikoaz haraindi doala. Populazio horiek oso bizimodu zehatza dute: landare-jatorrizko janarietan funtsatutako elikadura, estresa murrizteko estrategiak, bizi-jomuga handia (ikigai japonieraz) eta sare sozial sendoak (ez gara Instagram eta Tik Tok sareez ari). Baina bada gure gizarte modernoan askotan alde batera uzten dugun funtsezko faktore bat: mugimendu naturala.
Halako zonetan inork ez du crossfitik egiten, ezta gimnasioko zintetan korrikarik ere. Ingurunea dela-eta, jendeak etengabe mugitu behar du, besterik gabe. Baratzea zaintzen dute, aldapak igotzen dituzte edo ariketa fisiko ertaineko lanak izaten dituzte. Ez dira bereizten «entrenatzeko ordua» eta «bizitzeko ordua», mugimendua euren eguneroko bizitzan integratuta baitago.
Bulegoaren arazoa: «Sedentario aktiboa»
Hortxe egiten dugu tupust gure lan-errealitatearekin. Egungo ebidentzia zientifikoak, Katzmarzyken ikerlanek bezala, luzaroko sedentarismoaren arriskuaz ohartarazten digu. Bulegoan zortzi orduz eserita egotea osasun metaboliko eta kardiobaskularrerako arrisku-faktore bat da, baita gero gimnasiora ordubete joaten bagara ere.
«Sedentario aktibo» deritzogu horri. Grafikoan ikusten dugunez, Zona Gorria (arrisku handia) mantendu egiten da eserita ordu asko ematen baditugu, nahiz eta jarduera fisiko moderatua egin. Gure gorputza ez dago aulkian geldi egoteko diseinatuta, eta hainbeste denbora estatiko igarotzeak kirolaren onuretako batzuk baliogabetzen ditu.
Soluzioa: Gure Zona Urdin propioa diseinatzea
Bulegoa ezin dugunez Sardiniako ezein menditara eraman, estrategiarik adimentsuena gure lan-ingurunea aldatzea da. Hemen etenaldi aktiboak sartzen dira jokoan.
Kontua ez da lanean izerdia botatzea, gelditasuna etetea baizik. Literatura zientifikoak (Lars L. Andersenen lanak barne hartuta) indartu egiten du egunean zehar ariketa-mikrodosiak (indarra, mugikortasuna edo luzaketak) egitea gorputza «berrasieratzeko» nahikoa delako ideia. Halako interbentzioek min muskulueskeletikoa murrizten, zirkulazioa hobetzen eta (garrantzitsuena dena) ehun urtetik gorako pertsonen etengabeko jarduera-eredu hori kopiatzen dute.
Lezioa argia da: gehiago bizitzeko eta hobeki lan egiteko, ez dugu ahalegin heroiko puntualik egin behar: mugimendua gure errutinan integratzea nahikoa da.
Jarrerarik onena luzaroan mantentzen ez dena da.
Jarri gurekin harremanetan eta ezagutu nola ezar ditzakezun estrategia hauek zure enpresan eta aurrera egin lan-ingurune osasungarri eta produktiboago baterantz!
Bibliografia
Buettner, D., & Skemp, S. (2016): «Blue zones: lessons from the world’s longest lived» in American journal of lifestyle medicine, 10(5), 318-321.
Katzmarzyk, P. T., Powell, K. E., Jakicic, J. M., Troiano, R. P., Piercy, K., Tennant, B., & 2018 Physical Activity Guidelines Advisory Committee (2019): «Sedentary behavior and health: update from the 2018 physical activity guidelines advisory committee» in Medicine and science in sports and exercise, 51(6), 1227.
Andersen, L. L., Saervoll, C. A., Mortensen, O. S., Poulsen, O. M., Hannerz, H., & Zebis, M. K. (2011): «Effectiveness of small daily amounts of progressive resistance training for frequent neck/shoulder pain: randomised controlled trial» in Pain®, 152(2), 440-446.
Herritarrek ezer argi badute, zera da, oinarrizko eskubideak direla bizi-arau gidari gorenak. Alabaina, jurisprudentziako zenbait aipamen ikusita, eskubide horien denborazkotasunaren gauzatzea hartuko dugu aztergai; hau da, eskubide horien preskribaezintasuna eta horren nondik norakoak.
Argi dugu oinarrizko eskubide oro dela preskribaezina; alegia, lege-printzipio horrek ezartzen du eskubide jakin batzuk ezin direla bazter utzi denborak aurrera egite hutsagatik.
Hori bai, eskubide horiek preskribaezinak izateak ez du eragozten haiek babesteko egin litezkeen ekintza zehatzak preskribatzea; alegia, mota horretako eskubideren bat kaltetu diotelako erreklamazio judiziala egin nahi duenak arauz ezarritako preskripzio-epeak errespetatu behar ditu.
Baiki, eskubideak ez du indarrik galduko denborak aurrera egite hutsagatik, baina ekintza baten kalteak pairatzen dituenak lesioa gertatu den datatik urte bat igarotzen uzten badu —hori da Langileen Estatutuaren 59.1 artikuluan adierazten den epe orokorra—, ekintza preskribatu egingo da.
Berebiziko garrantzia du, halaber, aipatutako ekintza gauzatzeko epearen hasiera zehaztea; kontu horrek garrantzia duen seinale, hona bi jurisprudentzia-aipamen interesgarri, gaiarekiko lotura dela-eta: Auzitegi Gorenaren 07/2025 epaiak, 2025eko urtarrilaren 14koak, dioenaren arabera, jakina da gatazka kolektibo bati loturiko prozedura bat izapidetzeak gatazka horri berari lotuta jada abian diren banakako prozedurak gelditzen dituela, bai gatazka hori gatazka kolektibo gisa izapidetzen hasi denean jada abian direnak, bai etorkizunean abian jarri litezkeenak, eta auzi horretan balia litezkeen banakako ekintzen preskripzioa eteten duela, baldin eta langilea gatazka hori dagoen lurralde-eremukoa eta eremu subjektibokoa bada. Gainera, kontuan hartu behar da banakako ekintzak gauzatzeko epea berriz ere jartzen dela abian, gatazka kolektiboari buruzko epaia irmoa den datatik aurrera.
Horren adibide da jarraian aipatzen den kasuari loturiko erreklamazioa, oinarrizko eskubideak (zehazki, Espainiako Konstituzioaren 14. artikuluan jasotakoa) babesteko banakako ekintza dena: enpresa batek, arrazoizko justifikaziorik izan gabe, aldi baterako langile bati soldata-tratu desberdina ematea. Kasu horretan, ekintza kolektiboak banakako ekintza gauzatzeko preskripzioa eteten du, zeina berriz jarriko baita abian, ekintza kolektiboaren epaitza ematen denetik aurrera.
Bigarren aipamena Auzitegi Gorenaren 330/2025 epaia da, 2025eko apirilaren 22koa. Kasu horretan, oinarrizko eskubideak urratzearen ondoriozko kalte-galerak ordainarazteko ekintza preskribagarria da, baina epearen zenbaketa jokabide diskriminatzailea amaitzen denetik aurrera egin behar da; beraz, jokabideak bere horretan jarraitzen badu, ekintza-aukerak zabalik dirau. Ondorioz, horren gaineko doktrina berresten da.
Hala bada, denbora-muga jakin bat dago ekintza gauzatzeko; oinarrizko eskubidea preskribaezina da, ez, ordea, hura babesteko ekintza zehatza.
Espainian klima-aldaketarekiko kalteberatasun handiena duten aire zabaleko lanbideak identifikatzeko eta horien ezaugarriak zehazteko azterlan deskribatzaileak (Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Institutu Nazionala, 2025eko urria) klima-aldaketak lanbide-arriskuak aldatzen dituen moduari heltzeko premiari erantzuten dio. Azterlana 2023–2027 aldirako Espainiako Laneko Segurtasun eta Osasuneko Estrategiaren 2. helburuari loturik dago.
Hiru bide metodologiko uztartzen ditu: datu estatistikoen tratamendua, literatura zientifikoaren berrikuspena eta Espainiako lan-sektoreko eragile nagusiekin hitz egitea.
Azterlanak badu alderdi berritzailerik, esaterako, hauek:
Askotariko lanbideak aztertu dira, ez soilik estres termikoari lotu ohi zaizkionak, hala nola nekazaritza, baizik baita bestelako batzuk ere, adibidez, segurtasun-indarrak eta topografia.
Datu errealen bidez kuantifikatu dira klima-arriskuak.
Sektorean sektoreko solaskideen ekarpenak.
Azterlan horretan oinarrituta, txosten tekniko bat egin da, aurkikuntza orokorrak azaltzeko. Txostenak barnean hartzen ditu klima-aldaketak aire zabaleko lanbideetan eragindako laneko arriskuen gaineko analisi egituratu bat, datu estatistikoak, kalteberatasun-faktoreak eta ondorio nagusiak dakartzana, eta 36 fitxa espezifiko, aire zabaleko lanbide bana aztertzen dituztenak.
Askotariko lanbideak aztertu dira (dokumentuaren 1. ERANSKINEAN zerrendatzen dira). Esaterako, hauek: poliziak (CNO 595), topografiako eta arkitekturako teknikariak (CNO 248), kirolariak, begiraleak (CNO 372), basogintzako langileak (CNO 641) eta instalatzaile elektrikoak (CNO 752).
Lanbideen 36 fitxa deskribatzaile espezifikoak honela egituratu dira:
Lanbidearen xedea eta eginkizun nagusiak.
Lanbide-ezaugarriak (lan-profila eta lan-baldintzak).
Klima-kalteberatasuneko baldintzak (beroarekiko edo erradiazioarekiko esposizioa, muturreko gertakariak, etab.).
Lanbide-egiturari buruzko datu estatistikoak (pertsona kopurua, generoa, adina, kontratu mota, etab.).
Horretatik guztitik ondorioztatzen da klima-aldaketaren aldagaia ere kontuan hartu behar dela laneko arriskuen ebaluazioak egiteko garaian; izan ere, langileei erasaten die, eta laneko arrisku berriak sortzen ditu, lehendik daudenak areagotuta eta maiztuta:
Kontrako klima, lanegun berrantolatuak, produktibitatearen presioa
Arrisku psikosoziala
Lehendik dauden arriskuak (nekea, giza akatsak, arriskugarritasunaren gutxiespena) larriagotzea
Bero, erradiazio eta ahalegin fisikoaren nahasketa, aire zabalean
Arrisku psikosozialak + ergonomikoa
Lan honen bidez ikusgarritasuna ematen zaie klima-ikuspegitik apenas aztertu diren lanbideei. Hala, tresna oso baliotsua da laneko osasunaren arloko prebentzio- eta egokitze-politikak bideratzeko, eta klima-aldaketaren ondorioak pairatzeko arrisku handiena duten lanbideen diagnostiko zorrotz eta zehatza eskaintzen du, lagungarria dena erakunde, enpresa eta sindikatuek egokitze-estrategiak eratzeko.
