Kategoria: Sin categoría

Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2019ko ekainaren 15etik 21erako astea.

Auzitegi Gorenaren Epaia, 2019ko martxoaren 20koa – Ezintasun Iraunkor Absolutuagatiko pentsio-bateragarritasuna, ordaindutako lanaldi partzialarekin

Egitatezko kasua:

Langile autonomoa (sukaldaria), Autonomoen Erregimen Bereziaren arabera Ezintasun Iraunkor Absolutua aitortu zaionean, informatikari bezala hasi da lanean, inoren kontura, lanaldi partzialeko kontratuarekin (lanaldi osoaren %75). Langileak garuneko gaixotasun baskular akutu atzeraezinezkoa adierazten duten sintomak izan zituen, eta, ondorioz, hemiplegia nozitu zuen ezkerreko hankan, eta konbultsio-krisiak behin eta berriz.

GSINk ulertu zuen lan berria bateraezina zela pentsioa jasotzearekin, eta, ondorioz, ordainketa eten zion; langilea erabaki horren aurka altxatu zen. Lan-arloko Epaitegiak langilearen demanda hasiera batean onartu bazuen ere, EAEko Justizia Auzitegi Nagusiaren Lan-arloko Salak gaitzetsi egin zuen ondoren, eta epaia eman zuen, GSINren errekurtsoa baietsiz. Langileak azken errekurtso hori errekurritu zuen Auzitegi Gorenaren aurrean, eta kasua behin betiko ebatzi zenean, pentsioa kobratzea eta inoren kontura lan egitea bateragarriak zirela aitortu zuen epaiak.

Eztabaidagaia: Auzitegi Gorenak zenbait arauren norainokoa ebazten du, hasiera batean kontrajarriak diruditenak. Epaiaren hasierako oinarrian 1994ko Gizarte Segurantzaren Lege Orokorra dagoen arren, termino juridikoak berdintsuak dira indarreko 2015eko Legean jasotakoekin.

Alde batetik, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorreko 194.1.c eta 194.2 artikuluek eta Gizarte Segurantzaren Erregimen Orokorreko prestazioei buruzko Araudi Orokorraren 12.4. artikuluak Ezintasun Iraunkor Absolutua (EIA) “edozein lan” egiteko eragozpen gisa definitzen dute. Era berean, 1974ko Gizarte Segurantzaren Lege Orokorrak (2065/1974 Dekretuaren 135. art.) jada ezartzen zuenez, EIA moduan ulertu beharko litzateke “lanbide edota ofizio oro gauzatzeko langileak erabat ezgaitzen” dituena. Gogoratu EIA aitortu zaienek oinarri arautzailearen %100 besteko pentsioa jasotzen dutela, hau da, osorik berreskuratzen dituzte laneko jarduera erabat uzteagatik galdu dituzten errentak.

Hala ere, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 198.2. artikuluak (eta horren baliokide den GSLO/94 141.2. art.) bateragarritasun printzipio orokor bat jasotzen du ezintasun iraunkor absolutuagatik eta baliaezintasun handiagatik prestazio bidez jasotakoaren eta “ezgaituaren egoerarekin bateragarriak diren, eta lanerako gaitasunean aldaketarik eragiten ez dutenen artean”.

Xedapen horren inguruan 1996ko urtarrilaren 18ko Ministro Aginduaren 18.4. artikuluak, 1300/1995 Errege Dekretua garatuz, GSINk pentsioa etetea erabakitzeko daukan ahalmena adierazten zuen, pentsioaren zenbatekoaren eta garatutako lanaren artean egon zitekeen bateraezintasunaren arabera, laneko jarduerak dagozkion mugak gainditzen zituenerako.

GSINren ustez, “jarduera bateragarri” horiek GSLO/94 7.6. artikuluan aurreikusten den jarduerarekin identifikatu beharra zegoen; hau da, “lanaldia edota ordainsaria kontuan hartuta bazterrekoa edota bizi ahal izateko nahitaezkoa ez dena”.  Horri gehitu behar zaio, inoren kontura lan egiten duten langile minusbaliatuen lana, laneko harreman arrunta bezala baino, enplegu zentro berezietan zerbitzua ematen duten langileen izaera bereziko harreman modura bideratu daitekeela (Langileen Estatutuko 2.1.g. art.), eta, beraz, Gizarte Segurantzaren Erregimen Orokorrean sartuko litzateke (GSLO/2015 13. art.).

Beraz, Auzitegi Gorenaren Salak ustezko kontraesana ebatzi beharra zeukan; alde batetik, hasiera batean aurreikusita zegoen ezintasunaren maila, edozein lanbide edota ofizio gauzatzeko debekuaren aldekoa; eta, bestetik, legean aurreikusita dagoena hori ere, egoera horretan “bateragarriak” diren jarduerak garatzea ahalbidetzen duena. Hori guztia, betiere, kasu zehatz batean txertatuta, non zalantzan jartzen den ea informatikari bezala inorentzat lan egitea bateragarritzat jo daitekeen, pentsioari murrizketarik egin gabe, sukaldari autonomo lan egiteko gaitasuna, berez, indargabetuta dagoela kontuan izanda.

Auzitegiaren ondorioak: Salak bateragarritasunaren alde egin zuen, oinarri moduan 2008ko urtarrilean emandako epai bat hartuta (errekurtsogileak kontrasterako proposaturikoa), antzeko kasu bat jasotzen baita bertan. Logikoa denez, kasuen arteko berdintasun horrek eragina izan zuen azken erabakian. Hala ere, kasuaren zehaztasunak kenduta, Salak bere egiten ditu orokorrak diren gogoeta jakin batzuk.

Ukatu egiten du GSINren irizpidea, jarduera bateragarriak lan txikiei dagozkiola edota bizitzeko baliabide nahikorik osatzen ez dutela dioena, alegia. Definizio murriztaile hori, izan ere, ez dator bat Gizarte Segurantzaren Lege Orokorrak 198.2. artikuluan (eta horren parekoa den GSLO/94 141.2. art.) jasotako bateragarritasun-arauei buruzko termino zabalekin.

Gehitu du, baita ere, bateraezintasunak, GSINk planteatzen dituen terminoetan ulertuta, motibazioa galaraziko lukeela EIA edota Baliaezintasun handiko egoeran dagoenaren gizarteratze nahiz laneratzean. Izan ere, lan berriaren bidez ordaindurako kotizazioak etorkizuneko prestazioei begira egokiak izanda ere (erretiroagatiko pentsioa/EIAgatiko prestazio berria), lan arruntaren ondorioz sarrerak jasotzeagatik pentsioa eteteak ez lioke inolako pizgarri ekonomikorik eskainiko ezgaituak seguruenik esfortzu dezenterekin (psikofisikoa) gauzatu behar den jarduerari.

Gehitu du planteamendu horrek erabateko indarra hartzen duela teknologia berrien kasuan (batez ere informatikari eta telelanari buruzkoak), laneko jarduera bat baino gehiago –lanaldi osokoak– eskaintzen baitizkio EIA edota Baliaezintasun Handiko egoeran dagoenari. Horrela ulertzen den bateragarritasunak –jarduera sedentarioen markoan adierazi bezala–, beraz, pizgarri handia dakar gaitasuna murriztua duten langileen gizarteratzeari begira

IÑAKI ESNAL

Mutualiako Aholkularitza Juridikoa

28/2018 Errege Lege-Dekretuak nahitaezko erretiroaren itzulera dakar?

Joan den urtarrilaren 1ean 28/2018 Errege Lege-dekretua indarrean sartu arte, indarreko Langileen Estatutuak (2/2015 Legegintzako Errege Dekretua) honakoa aurreikusten zuen Hamargarren Xedapen Gehigarrian: “Langileak Gizarte Segurantzaren araudian finkatutako erretiro-adin arrunta betetzeagatik lan-kontratua amaitzea ahalbidetzen duten hitzarmen kolektiboetako klausulak deusezak eta ondoriorik gabeak izango dira, klausula horien irismena edozein dela ere”. Neurri hori, nahitaezko erretiroa ohiko eran arautzeko gaitasuna mugatzen duena, ez zen 2015eko Langileen Estatutua aldarrikatzearen ondoriozkoa, uztailaren 6ko 3/2012 Legean baitu jatorria.

Lege horrek, 2012ko uztailaren 8an indarrean sartu zen unetik bertatik, aldatu egin zuen orduan indarrean zegoen 1995eko Estatutuak jasotzen zuen erregimena; azken horrek hitzarmen kolektiboetan klausula bat ezartzea ahalbidetzen zuen, zeinaren arabera, laneko kontratua iraungi zitekeen, langileak Gizarte Segurantzako araudiak ohiko erretirorako finkaturiko adina gainditzen zuen unean bertan. Nahitaezkoa zen klausula horiek zenbait baldintza betetzea; batetik, hitzarmen kolektiboan bertan adierazitako enplegu-politikekin koherenteak ziren helburuei lotuta egotea (enpleguan egonkortasuna hobetzea, aldi baterako kontratuak mugagabe bilakatzea, enplegua mantentzea, langile berriak kontratatzea, edota enpleguaren kalitatea hobetzea helburu duten bestelakoak), eta, bestetik, kontratua iraungitzearen ondorioz kalteak jasaten zituen langileak, gainerako baldintzez gain, gutxieneko kotizazio-epea gaindituta edukitzea, pentsioa kalkulatzeko orduan oinarri arautzaileari % 80ko ehunekoa aplikatu ahal izateko, gutxienez.

2012ko uztailaz geroztik, beraz, legezko gaikuntzarik ez zegoenez, ezinezkoa zen hitzarmenetan erretiroa behartzera bideraturiko klausularik txertatzea, ez soilik aurreikusita dauden ohiko adinetarako, baita erretiroa adinez aurreratu edota atzeratu ahal izateko ere. Hala ere, legea aldatu aurretik adostu, eta, aldaketa ostean oraindik indarrean zeuden Hitzarmen Kolektiboen kasuan, epealdi iragankor bat ezarri zen, 3/2012 Legean bertan 5. Xedapen Iragankorrean jaso zena hasiera batean, eta 2015eko Estatutu berriaren 9. Xedapen Iragankorrean errepikatu zena gero.

Hori izan da egoera, 28/2018 Errege Lege-Dekretuaren 1. Azken Xedapen bidez berriro ere aldaketa etorri (2019ko urtarriletik aurrerako ondoreekin), eta arestian aipatu dugun egungo Estatutuaren 10. Xedapen Gehigarria bertan behera geratu den arte, berriro txertatu delarik nahitaezko erretirorako ohiko klausulak ezarri ahal izateko nahitaezko lege-gaikuntza. Hala ere, ez du egiten 2012ko uztailera arte indarrean egondako termino berdinetan, klausula horiek bete beharreko baldintzetako bat aldatuta baizik.

Laneko kontratuaren iraungitzearen ondorioz kaltea jaso duen langileak Gizarte Segurantzari buruzko araudiak eskatzen duena bete beharko du, nahitaez, erretiroko pentsioa % 100ean jasotzeko eskubidea izan dezan, ordaindutakoaren arabera. Ez da nahikoa, lehen gertatzen zen bezala, kotizatzen duenarekin oinarri arautzailearen % 80 jasotzeko eskubidea izatea. Mantendu egiten da, ordea, neurri hori hitzarmen kolektiboan bertan adierazita dauden enplegu-politika koherentedun helburuei lotuta egoteari buruzko baldintza, eta aurreko testuan jasotakoei belaunaldi-erreleboa gehitzen zaie.

Jakina denez, horrek ez du esan nahi 2019ko urtarrilaz geroztik enpresek langileak erretiroa hartzera behartuko dituztenik baldin eta erretiroa % 100ean kobratzeko eskubidearekin iristen badira dagokien ohiko adinera; izan ere, hitzarmen aplikagarriak, aurretiaz, deskribatu diren klausuletakoren bat aplikatu beharko du horretarako. Seguruenik, klausula horiek apurka-apurka sartuko dira hitzarmenak berriztatu edota luzatzeko prozesuan; hala gertatu da, dagoeneko, aurten adostu diren hitzarmenetan.

Ondorioz, nahitaezko erretiroaren figura bueltatu da, baina langilearentzat horren kaltegarriak ez diren baldintzekin. Arauketa berriarekin, izan ere, ez da posible izango neurri hori aplikatzearen ondorioz prestazioan murrizketarik egotea. Jakina denez, neurri horiek, behin hitzarmenetan ezarrita daudenean, eraginkortasuna kenduko die Gizarte Segurantzari buruzko Lege Orokorrak 214. eta 215. artikulu bidez jasotako erretiro aktibo eta malguari buruzko xedapenei.

Iñaki Esnal

Mutualiako Aholkularitza Juridikoa

Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2019ko ekainaren 8tik 14rako astea.

Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2019ko ekainaren 1etik 7rako astea.