Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2020ko martxoaren 23tik 30era.
MUTUALEX 101
Hipermetropia astigmatismoarekin eta presbizia kentzeko ebakuntza kirurgikoa klinika pribatu batean egiteak ez du eragozten pazienteak aldi baterako ezintasunaren prestazioa jasotzeko duen eskubidea
Auzitegi Gorenak, 2020ko urtarrilaren 8ko epaian, aldi baterako ezintasunaren prestazioa jasotzeko eskubidea aitortu zion demandatzaileari, klinika pribatu batean bere borondatez bi begietako ebakuntza bat egin ondoren. Ebakuntza horretan kristalinoa erauzi, eta begi-barneko lenteak jarri zizkioten, hipermetropia astigmatismoarekin eta presbizia kentzeko, nahiz eta operazio hori ez dagoen jasota Osasun Sistema Nazionalaren zerbitzu komunen zorroan. Auzitegi Gorenaren 4. Salaren arabera, hipermetropia, astigmatismoa eta presbizia, OME-Osasunaren Mundu Erakundearen arabera, ikusmeneko gaixotasunak dira, eta orain arte betaurrekoekin (protesiekin) baino ezin ziren tratatu; gaur egun, ordea, begietako kirurgiarekin trata daitezke. Tratamendu kirurgikoa Osasun Sistema Nazionalaren zerbitzu komunen zorroan sartuta ez egoteak eta autonomia-erkidegoek, beren eskumenak baliatuz, tratamendu hori beraien zerbitzu-zorroan daudenen artean ezin sartu izanak ez du esan nahi begi-gaixotasunen benetako tratamendu mediko baten aurrean ez gaudenik, ezta ebakuntza dela-eta inork eztabaidatzen ez duen lanerako ezgaikuntza-egoera baten aurrean ez gaudenik ere. Horrenbestez, Auzitegi Gorenak ondorioztatu du prestazio-ondorioak izan behar dituela, GSLOren 169.1 a) artikuluaren arabera, zeinak egoera ezgaitzaile bat egotea eta tratamendu medikoa jasotzea exijitzen baitu, eta osasun laguntzari buruzko aipamena ez dela ulertu behar Gizarte Segurantzak zuzenean emandakoa denik.
Gorenak adierazten duen bezala, “manuan aipatzen den osasun laguntza egoera ezgaitzailearen eta tratamendu suspertzaile egokiaren kontrola bermatzera bideratuta dago osasun zerbitzu publikoen aldetik. Horrela, bada, zerbitzu horiek dira eskudun bakarrak baja-agiri medikoak, baja berresteko parteak eta alta-parteak emateko; beraz, erabakigarriena ez da, gaixotasun-egoera baten aurrean, tratamendua osasun zerbitzu publikoek finantzatzen duten ala ez, baizik eta gaixotasun eta tratamendu horren ondorioz osasun zerbitzu publikoen iritziz lanerako ezgaikuntza-egoera bat sortzen den ala ez, zerbitzu horiek izanik, beren medikuaren aginduen bidez, araudiaren arabera aurreikusitakoa kontuan hartuz baldintza ezgaitzailea betetzen dela kontrolatuko dutenak”.
Azkenik, Auzitegiak argitu du egoera ezin dela alderatu Auzitegi Gorenaren 2012-02-21eko epaikoarekin (769/2011 errek.), kirurgia estetikoko ebakuntza bat zelako, eta, beraz, ez zuelako inolako harremanik hori egitea gomendagarri egiten zuen langilearen osasunaren inolako alderdirekin. Horregatik, Salak ulertu zuen estetika hutseko kirurgia baten aurrean zegoela, osasun publikoaren sistematik kanpo, eta haren ondorioak osasunarekin zerikusirik ez zuen erabaki pertsonal baten ondorio zirela; horregatik, Salak ulertu zuen osasun laguntzaren beharraren betekizun objektiboa falta zela, ez baitzen kirurgiaren ondoriozko konplikaziorik egon, ezta horrekin lotutako patologiarik ere; beraz, ulertu zuen ebakuntza estetiko mota horrek altxor publikoak bere gain hartu behar ez zituen kostu batzuk zekartzala.
Desberdina da aztertzen ari garen epaian aipatzen den egoera: “langileak tratamendu desberdinak dituen gaixotasun bat, begi-patologia bat, zuen, eta tratamendu horietako batzuk, bereziki aurreratuenak eta modernoenak, ez ditu osasun sistema nazionalak estaltzen. Horrek ez du eragozten gaixoak bere borondatez haietara jo ahal izatea, baina osasun laguntza behar duten tratamendu horien ondoriozko aldi baterako ondorio ezgaitzaileek GSLOren 169.1 a) artikuluak babestutako egoera osatzen dute, zailtasunik gabe, betiere, egoera horren kontrola zerbitzu mediko publiko eskudunek egiten badute.”
Susana Castaños
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua
Kirola etxean
Koronabirusaren krisiaren ondorioz sortutako garai zail honetan, non eten egin baitira era guztietako kirol lehiaketak, baita Euskal Federazioaren mendekoak ere, Unión de Federaciones Deportivas Vascas/ Euskal Kirol Federazioen Batasunetik itxialdiak iraun bitartean etxean kirola egiteko deia egin nahi dizuegu. Egun hauetan, jende asko ari da ezagutzen etxean kirola egiteko aukera, ezin baita joan gimnasioetara, aire zabalera edo hainbat kirol motatan diharduten klubetara. Eta jende askori gertatzen ari zaio orain hori, egoera honetara egokituz, leku egokia bilatu baitu jendeak etxean, etxeko entrenamenduaren bitartez emaitza onak lortzeko eta sasoian egoteko; era horretara, gainera, aktiboago egotea lortzen dute. Lerro hauen bitartez, adierazi nahi dizuegu zein garrantzizkoa den ariketa egitea, eta, era berean, zenbait jende sedentarismora eraman dezakeen egoera honetan kirola egitea beharrezkoa dela nabarmendu nahi dugu. Etxean entrenatu behar dugu, ez dago beste erremediorik, eta funtsezkoa da horretarako gure denbora kudeatzea, egunero ariketak egiteko edo ahal den neurrian ibiltzeko ordua finkatuz. Batzuek horretan lagunduko dieten makinak dituzte, eta gure inguruan jende askok ditu arrabolak eta bizikleta estatikoak, Euskal Herrian txirrindularitzarako zaletasun handia baitago. Entrenamendurako errutina edukitzea eta egunero prestakuntza ordutegi bat finkatzea gomendatzen dizuegu, ondo sentiaraziko dizuen diziplinarekin eta erantzukizunarekin. Beroketarekin hastea oinarrizkoa da gorputza prestatzeko eta tonuan jartzeko, hau da, giltzadurei eta giharrei koipea kentzeko eta bihotzaren taupadak igotzeko, norberak prestatzen duen saioarekin hasi aurretik. Indarra handitzeko ohikoak dira, esate baterako, flexioak, plantxak eta sabel ariketak, besoak, bularra, besagainak, bizkarra eta hankak sendotzen baitira; edo kokoriko jartzea ere baliagarria da, jauzi baten bitartez. Horrez gainera, luzatze ariketak egitea gomendatzen dizuegu, eta pisuak altxatzea eta belaunak bularrera ahal beste igoz ibiltzea, nahiz eta jabetzen garen azken horretarako leku gutxi dagoela; hainbat saiotan egin liteke hori.
Horrez gainera, etxean kirola nola egin ezagutzen ari zaretenak konturatuko zarete beharrezkoa dela denborak eta ordutegiak errespetatzea, nork bere burua sasoian
edukitzeko. Zenbaitek, halaber, banakako entrenamenduak zein familiako entrenamenduak eskaintzen dituzte, Interneten. Entrenatzaile horiekin app berezi batzuen bitartez jar zaitezke harremanetan, eta pertsona bakoitzaren premietara egokitutako banakako entrenamendu programak prestatu eta bidaltzen dizkizute, ariketa zerrenda batekin eta bideo erakusgarriekin batera. Profesional horiek, bestalde, zalantzak argitzen dituzte, eta aholku zehatzak eskaintzen dituzte. UFDV-EKFBren artikulu honen bitartez gomendioa egiten dizuegu, berriro ere, denbora eskain diezaiozuen jarduera fisikoari zuen etxeko errutinan, atsegingarria izateaz gainera, zuen etxean egun osoan egon beharraren ondoriozko sedentarismo une horiek murriztuko baitituzue. Jendea osasuntsu eta indartsu egotea nahi dugu, eta, horrez gainera, denbora modu atsegingarrian igarotzeko aukera azaltzen dizuegu; zuen gorputzak eskertuko dizue. Baina gure nahia, egiaz, denok ondo egotea da, eta berriro ere kirola lehen egiten zenuten bezala egitera itzultzea.
MUTUALEX 100
Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2020ko martxoaren 16tik 22rako astea.
KONTSULTA JURIDIKOA 2020KO MARTXOA
ALDI BATERAKO EZINTASUNA ETA BORONDATEZKO ESZEDENTZIA
Enpresa batek borondatezko eszedentzian dagoen langile bat du, lanpostua gordeta; laster lanera itzuli behar du, baina baja medikoan dago, kontingentzia arruntagatik.
Egokia al da Gizarte Segurantzan alta ematea, nahiz eta oraindik ez egon bere lanpostuan lanean? Alta hori bateragarria al da aldi baterako ezintasunarekin? Zer oinarri arautzaileren arabera ordainduko litzaioke aldi baterako ezintasunaren prestazioa, hala badagokio?
Langileen Estatutuaren 46. artikuluan arautzen da eszedentzia, urriaren 23ko 2/2015 Legegintzako Errege Dekretuan, eta nahitaezkoa edo borondatezkoa izan daiteke.
Kontsultaren xede den kasuan, borondatezko eszedentzia bat da, lanpostua gordeta.
Borondatezko eszedentziek, oro har, ez dakarte berekin lanpostua gordetzea, eta langileak enpresan bere kategoria bereko edo antzeko mailako lanpostu huts batera itzultzeko lehentasunezko eskubidea baino ez du gordeko. Hala ere, Estatutuaren 46.3 eta 6. artikuluek lanpostua gordetzen dituzten borondatezko eszedentziak arautzen dituzte (adin nagusikoak, seme-alabak… zaintzea).
Lehenengo galderari dagokionez, esan behar dugu, lanpostua gordetzen duen eszedentziaren kasuan, laneko harremana eteteko kausa bat dela, eta etete hori langileak egindako eszedentzia eskaerak mugatuko duela. Etenaldian zehazki adieraziko da zein diren hasiera eta amaiera data.
Eskatutako eszedentzia amaitzean, langileak bere lanpostura itzuli beharko du, eskubidea galduko baitu bestela.
Egindako bigarren galderari dagokionez, hau da, zer eragin duen lanpostua gordetzen dion eszedentziaren ondoren langilea lanpostura itzultzeko unean langileak lanerako ezintasuna edukitzeak.
Eszedentzia egoeretan, legegilearen asmoa izan da nahitaezko eszedentzia baino ez izatea Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 166. artikuluaren arabera altaren parekotzat jo daitekeen zirkunstantzia “kontingentzia jakin batzuetan”, araudiaren bidez ezartzen diren irismen eta baldintzekin.
Beraz, borondatezko eszedentziaren egoera ezin da altaren parekotzat hartu, eta orain aztertu behar da zein unetan bete behar den baldintza hori kontingentzia arruntaren ondoriozko aldi baterako ezintasunagatiko prestazioari dagokionez.
Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 172. artikuluak zehazten du nor diren prestazioaren onuradunak, eta, Gizarte Segurantzaren prestazioaren onuradun izateko betekizunei dagokienez, lege-testu bereko 165.1era bidaltzen gaitu; beraz, baldintza orokor hau bete beharra dakar: aldi baterako ezintasunaren prestazioa jasotzeko eskubidea sortzeko, besteak beste, ezinbestekoa da afiliatuta egotea eta alta emanda edo altaren pareko egoeran egotea, kontingentzia edo egoera babestua gertatzen denean, kontrakoa dioen legezko berariazko xedapena dagoenean izan ezik.
Aplikatu beharreko arauak aztertu ondoren, jurisprudentziak orain arte eman duen interpretazioa aztertu beharko dugu, eta, berriki, Auzitegi Gorenaren 2018-12-12ko epaiak, 4142/2016 kasazio errekurtsoan emandakoak, gogorarazten digu Gizarte Segurantzaren sistemaren babesa ematen dela langileak osasun laguntza jasotzeko beharra duela egiaztatzen duenean eta lanerako ezintasunak jota dagoenean, eta ez dago zalantzarik prestazioa eragin duen gertakaria behin-behinekotasun babestua eguneratzen denean gertatzen dela, eta une horretan eskatzen du legeak, hain zuzen ere, prestazioa jasotzea baldintzatzen duten betekizunak betetzea.
Lege-arauek prestazioa eskuratzeko baldintza guzti-guztiak bete behar direla eskatzen dute, eta horien artean dago lan egiteko ezintasuna; beraz, lan egiteko moduan dauden langileen kasuan baino ezingo da aztertu gaixotasunak edo istripuak hori egitea eragozten dion.
Aldi baterako ezintasunaren prestazioaren dinamikaren ondoren, bajaren data hartu behar da abiaburu gisa, erabakigarria izanik eskubidea sortzeko, baina soilik gaixotasun ezgaitzaileek eragindako jarduerarik ezaren ondoriozko ordainsari galera badago.
Bestela, ezin da ulertu benetako baja medikoa gertatu denik; izan ere, langilearen osasun egoera egiaztatuta ere, ez du garrantzirik jardunean ez dagoenaren edo lan egiteko prest ez dagoenaren ezintasuna egiaztatzeak; beraz, nekez onar daiteke gertaeraren eragilea benetako lan prestaziorik eta soldatarik jasotzen ez den une batean ezartzea.
Auzitegi Gorenaren iritziz, aldi baterako ezintasunaren prestazioaren dinamikak eskatzen du baja datatik abiatzea, eta hori izango da, oro har, eskubidea sortzeko erabakigarria, baldin eta, egiazki, lansari galera bat badago, ezgaitasuna ekarri duten gaitzek eragindako jarduerarik ezaren ondorioz.
Alabaina, nekez onartuko da gertaera eragilea benetako lan prestaziorik eta soldatarik ez dagoen une batean ezartzea, egoera babestua ez baita sortuko langilea bere jarduerara itzuli behar den unera arte, eta jarduera hori aldi baterako ezintasunagatik galarazita geratuko da; beraz, prestazioaren eraginkortasuna ezin izango da aitortu, harik eta GSLOren 165. artikuluan eskatzen diren baldintza guztiak betetzen direla egiaztatzen den arte.
Segidako traktuko prestazio bat dugu; irabazia lortzeko baldintzak egunerokoan bete behar dira, eta horrek esan nahi du, eszedentziaren ondoren lanpostura itzultzen den egunean altaren baldintza betetzen bada –ez bada eztabaidatzen bestelako betekizunik falta denik–, langilea aldi baterako ezintasun egoeran dagoela hartu behar dela kontuan, egun hori izanik bajako lehena, harekin hasten baita zordun den zerbitzua emateko ezintasuna, lan kontratu berriaren ondorioz.
Beraz, lanean hasten den egun berean hasiko da aldi baterako ezintasun prozesua, lanpostua gordetzeko eskubidea duen eszedentzia amaitu ondoren, data horretan baitago langilea osasun laguntzaren beharrean ez ezik, bere lana egiteko ezintasunak jota ere, eta lehen mailako arretako medikuak bajaren parte bat igorriko du.
Hirugarren galdera da prestazioa zer oinarri arautzaileren arabera ordaintzen den zehaztea, eta, gai horri dagokionez, 1646/1972 Dekretuaren 13.3 artikuluan ezarritakoa bete behar dugu, zeinaren arabera, prestazioaren oinarri arautzailea, langilea ezintasuna hasten den hilabete berean sartzen bada enpresan, oinarri arautzailea kalkulatzeko hilabete horretako kotizazio oinarria zati benetan kotizatutako egunak hartuko dira kontuan.
Susana CastañosMutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua
MUTUALEX EPAIA 2020KO MARTXOA
Bitarteko funtzionarioek ez dute kalte-ordaina jasotzeko eskubiderik, kontratua amaitzean.
Europar Batasuneko Justizia Auzitegiak Espainiako araudia babestu du 2020ko urtarrilaren 20ko epai bidez, eta ukatu egin du aldi baterako langile hauek karrerako funtzionarioek baino tratu txarragoa dutenik, karrerako funtzionarioek ere ez baitute inolako kalte-ordain ekonomikorik jasotzen postuetatik kenduz gero. Auzitegi Gorenak joan den martxoan emandako irizpidearekin bat egin du, eta horrela amaitu da De Diego Porras kasu ospetsuan Europako Justiziak aldeko epaia eman ondoren hasitako polemika; kasu hartan, hasieran Estrasburgok bitarteko langile hari kalte-ordaina ematearen alde egin zuen, eta erabaki hark zalantzan jarri zuen Espainiako lan-arau hau, eta ondoren zuzendu egin zen epaia.
Madrilgo Udalean 2005etik 2013ra lorezaintzako ofizial plaza izan zuen langile baten kasua da auzitegiak bere iritzia emateko erabili duen egitatezko baldintza; langile hari bere kargua amaitu zitzaion, karrerako funtzionario bat sartu zelako bere postuan; ondorioz, Madrilgo Udalari salaketa jarri zion, eta lana egindako urte bakoitzeko 20 eguneko kalte-ordaina ordaintzeko eskatu zuen. Erreklamazioa atzera bota zuen Udaleko Giza Baliabideen zuzendari nagusiak, eta, jarritako salaketaren ondorioz, Madrilgo Administrazioarekiko Auzietarako Epaitegiak Estrasburgon egoitzan duen Auzitegiari eskatu zion ebatzi zezala batasuneko araudiarekin bat ote zetorren, zehatz esateko, iraupen jakineko lanari buruzko esparru-akordioko 1. ataleko 4. klausularekin, eta Auzitegiak erabaki zuen bitarteko funtzionarioei eta karrerakoei zerbitzu-harremana amaitzean inolako kalte-ordainik ordaintzea aurreikusten ez duen araudi nazionalaren aurka ez dagoela; aitzitik, kalte-ordaina ordaintzea aurreikusten du langile finkoei, kausa objektiboren baten ondorioz amaitzen denean laneko kontratua.
Epaiaren amaieran honakoa adierazten da: «interesatua bezalako bitarteko funtzionarioek ez dute karrerako funtzionarioek baino tratu txarragoa izaten, eta ez dira geratzen haiek duten eskubiderik gabe; izan ere, bitarteko funtzionarioek eta karrerakoek ez dute jasotzen Baldonedo Martín andreak erreklamatutako kalte-ordainik». Uste du «inguruabar hauetan» Europako legedia «bitarteko funtzionarioei eta karrerakoei zerbitzu-harremana amaitzean inolako kalte-ordainik ordaintzea aurreikusten ez duen araudi nazionalaren aurka ez dagoela».
Europako epaileen arabera, bitarteko langile honen kaleratzea ezin da «alderatu» langile finkoen kaleratzearekin, hauek badaukatelako lana egindako urte bakoitzeko 20 eguneko kalte-ordaina kontratua amaituz gero, «testuingurua nabarmen desberdina» delako. Lehenengoei dagokienez, lan-harreman jakin bateko aldeek hitzartzen den une beretik jakiten dute zein datatan edo egoeratan amaituko den harreman hori, eta hala gertatu zen auzi-jartzailearen kasuan ere, bitarteko funtzionario izendatu baitzuten lorezaintzako ofizialaren plaza betetzeko egitate jakin bat gertatu arte, hau da, plaza hori behin betiko karrerako funtzionario batek bete arte. Aitzitik, kontratu finko bat amaituz gero, aurreikusi gabeko inguruabarrak gertatzen dira, eta, ondorioz, kalte-ordainaren xedea da lan-harreman horren ezusteko haustura konpentsatzea, egunkari honek eskura izan duen epaiaren arabera, eta Gorteko abokatu nagusiak joan den urrian gomendatutako irizpidera mugatzen da.
Auzitegi Nazionalak Europako Epaitegiari planteatu dion bigarren gaiaren oinarriko premisa da Langileen Estatutua ezartzen zaien Madrilgo Udaleko aldi bateko langileek lan-kontratua amaitzean jasotzen duten kalte-ordaina zerbitzuan igarotako urte bakoitzeko 12 egunekoa dela, Estatutuko 49. artikuluaren 1 atalaren c) letran aurreikusi bezala, eta egoera honetan ere ez du uste Epaitegiak batasuneko araudiak araudi nazional bati aurka egin behar dionik bitarteko funtzionarioei lana amaitzeagatik kalte-ordaina ematea aurreikusten ez badu, aldi baterako langileei kalte-ordaina ematen zaien arren laneko kontratua amaitzean.
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua
MUTUALEX 99
Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2020ko martxoaren 7tik martxoaren 15rako astea.
LOAREN NAZIOARTEKO EGUNA
Martxoaren 13an, Loaren Nazioarteko Eguna ospatzen da, Loaren Medikuntzaren Munduko Elkarteak (WASM) bultzatuta. Helburua da herritarrak sentsibilizatu eta informatu loaren nahasmenduei eta kalitatezko loak osasunean duen garrantziari buruz.
Hau da aurtengo goiburua: “Lo hobea, bizitza hobea, planeta hobea”. Lo egitea oinarrizko funtzio biologikoa da gure organismoarentzat, modu osasungarrian elikatzea edo ohikotasunez ariketa fisikoa egitea bezan beharrezkoa. Osasunaren Munduko Erakundeak (OME) gauero 8 orduz, gutxi gorabehera, lo egitea gomendatzen du, loaren ziklo osoa betetzeko.
Ezagutzen al dituzu loaldi indaberritzaileran onurak?
Behar beste ordu lo egiten badugu eta loaldia indarberritzailea izaten denean, osasunerako onura ugari izango ditu:
- Informazioa hobeto gogoratuko dugu: gaitasun mnemoteknikoa handituko dugu, lo egiten dugun bitartean, gure burmuinak landu eta ordenatu egiten du egunean zehar ikasi duguna.
- Sormena handituko dugu: burmuina atseden hartzen ari denean, hormonen ekoizpena orekatuta dago eta memoriak ezin hobeto funtzionatzen du.
- Depresioari aurre egiten laguntzen digu: lo egiten dugun bitartean, melatonina eta serotonina ekoizten dugu. Hormona hauek estresaren hormonen (adrenalina eta kortisola) eragina txikitzen dute.
- Argaltzen laguntzen digu: behar bezala atseden hartuta, gure metabolismoa bizkortzen da eta gorputzak erraztasun handiagorekin koipea erre dezake.
- Gure gorputza motelago zahartzen da. Atsenaldiak gure defentsak areagotzea dakarrelako.
- Sistema immunologikoa indartzen dugu: melatoninari esker gure zelulen gaineko eragina du.
Koronabirusa (COVID‑19)
Zentroei eragitea eta informazio interesgarria
Hartzen ditugun ekintzen berri emango diogu unean-unean.
Atal espezifiko bat sortu dugu gure webgunean: koronabirus inguruko informazioa
Zalantzarik izanez gero, jarri harremanetan zure ohiko solaskidearekin.
Eskerrik asko zure konfiantzagatik.
MUTUALEX 98
Azken berri juridikoak. Interes orokorreko antolamenduak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. eta E.B.A.O.). 2020ko otsailaren 29tik martxoaren 6rako astea.
MutuaLex 98