Kategoria: Nabaria

2024ko irailaren 13an argitaratu zen urriaren 23ko 2/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onetsitako Langileen Estatutuaren Legearen testu bategina aldatzen duen lege-proiektua, langileen ezintasun iraunkorragatik lan-kontratua azkentzeari dagokionez, eta urriaren 30eko 8/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onetsitako Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren testu bategina (GSLO), ezintasun iraunkorrari dagokionez. 

Erreformaren helburua da modu eraginkorragoan bermatzea desgaitasunen bat duten pertsonen berdintasunerako eskubidea lanean, Espainiako Konstituzioaren (EK) 9.2, 14., 35. eta 49. artikuluetan eta Desgaitasunen bat duten pertsonen eskubideei eta haien gizarteratzeari buruzko Lege Orokorraren Testu Bateginean ezarritakoaren arabera. 

Horretarako, “Lan-kontratua azkentzea” arautzen duen Langileen Estatutuaren Legearen 49.1 artikulua aldatu da, bi alderditan:  

1. Langilearen heriotzaren araubide juridikoa ezintasun iraunkorreko kasuei aplikatu dakiekeenetik deslotuta, lan-kontratua azkentzeko arrazoi gisa.  
   • Hala, 49.1 artikuluaren e) letra aldatu da, eta honela idatzita geratu da: «e) Langilearen heriotzagatik». 
2. Ezintasun iraunkor osoa, absolutua edo baliaezintasun handia lortzen duten pertsonen lan-kontratua modu automatikoan azkentzea ezabatuz, eta enpresaren erabakia langilearen borondatearen eta lanpostua egokitzeko aukeraren edo haren lanbide-profilarekin bat datorren eta haren egoera berriarekin bateragarria den lanpostu huts eta erabilgarri bat egotearen mende jarriz. 
   • Horrela, 49.1 artikuluari n) letra gehitu zaio, eta honela geratu da idatzita: “n) Langilearen ezintasun iraunkor absolutua edo osoa aitortzeagatik edo hirugarren pertsona baten laguntza-osagarria aitortzeagatik, 48.2 artikuluan xedatutakoari kalterik egin gabe, baldin eta ezin bada arrazoizko egokitzapenik egin edo langilearen lanbide-profilarekin bat datorrena eta langilearen egoera berriarekin bateragarria den lanpostu huts eta erabilgarri batera aldatu, enpresarentzat gehiegizko karga izateagatik.  Karga hori enpresarentzat gehiegizkoa den zehazteko, kontuan hartuko da desgaitasunen bat duten pertsonentzako neurri, laguntza edo diru-laguntza publikoen bidez behar adina arindu daitekeen, bai eta egokitzapenak dakartzan kostuak ere, enpresaren batez besteko soldatari, tamainari eta negozio–bolumenari dagokienez”. 

Prozedura eta epeak: 

“Langileak hamar egun naturaleko epea izango du, ezintasun iraunkorra (aurreko paragrafoan aipatutako mailetako batean) kalifikatzen duen ebazpena jakinarazten den egunetik zenbatzen hasita, enpresari idatziz adierazteko lan-harremanari eutsi nahi diola”. 

Enpresak gehienez ere hiru hilabeteko epea izango du, ezintasun iraunkorra kalifikatzen duen ebazpena jakinarazten den egunetik zenbatzen hasita, arrazoizko egokitzapenak egiteko, lanpostuz aldatzeko edo, bi aukerak gehiegizko zama direnean, kontratua azkentzeko. 

Erabakia arrazoitu egin beharko da, eta idatziz jakinarazi beharko zaio langileari. 

Prebentzio-zerbitzuek, laneko arriskuak prebenitzeari buruzko araudian ezarritakoarekin bat etorriz, eta laneko arriskuen prebentzioaren arloko langileen ordezkarien partaidetzarekin, egokitzeko neurrien irismena eta ezaugarriak zehaztuko dituzte, langilearen prestakuntzari, informazioari eta osasunaren zaintzari buruzkoak barne, eta langilearen egoera berriarekin bateragarriak diren lanpostuak identifikatuko dituzte”. 

Adierazitako aldaketak eragin zuzena du aldi baterako ezintasuneko eta ezintasun iraunkorreko prestazioen dinamikan eta ondorioetan, bai eta batetik besterako trantsizioan ere. Beharrezkoa da GSLOren 174. artikulua aldatzea. GSLOren testu bateginaren 174. artikuluaren 5. apartatua aldatu eta honela geratu da idatzita:  

«5….. Aurreko paragrafoan aipatutako kasuetan, ezintasun iraunkorreko prestazioa aitortzen denean eta horrek lan-harremana azkentzea dakarrenean, 49.1.n) artikuluan aurreikusitakoaren arabera, edo eten egiten denean, lanpostu-erreserbarekin, 48.2 artikuluaren arabera, biak ala biak Langileen Estatutuaren Legearen testu bateginekoak, ezintasun iraunkorreko prestazioaren ondorioak bat etorriko dira prestazioa aitortzen duen erakunde kudeatzaileak ebazpena ematen duen egunarekin, salbu eta langileak aldi baterako ezintasunaren ondorioak luzatzeagatik jasotzen zuena baino handiagoa bada; kasu horretan, ondorio horiek atzera eramango dira aldi baterako ezintasuna iraungi eta hurrengo egunera.  

Langileen Estatutuaren testu bateginaren 49.1.n) artikuluan ezarritakoaren arabera, ezintasun iraunkorra aitortzeak (dela osoa, absolutua edo hirugarren pertsona baten laguntza-osagarria) ez badakar lan-harremana azkentzea, enpresak lanpostuan aitortutako ezintasun-egoera berriarekin bat datozen egokitzapen arrazoizko, beharrezko eta egokiak egiteagatik, edo langilea beste lanpostu batera bideratzeagatik, aldi baterako ezintasunaren ondorio ekonomikoek bere horretan jarraituko dute ezintasun iraunkorra kalifikatzen duen ebazpena jakinarazten den egunetik enpresarentzako zerbitzuak berriro ematen hasten den egunera bitartean, gehienez ere hiru hilabetez. 

Aurreko paragrafoan adierazitako kasuetan, ezintasun iraunkorreko prestazioaren ondorio ekonomikoak eten egingo dira lanpostu bera betetzen den bitartean, egokitzapenekin, edo dagokion pentsioa jasotzearekin bateraezina den beste lanpostu bat, 198. artikuluan ezarritakoaren arabera. Lanpostua egokitzen ez bada, edo prestazioa jasotzearekin bateraezina den beste lanpostu batean birkokatzen ez bada, ezintasun iraunkorreko pentsioa ordaintzen hasiko da eskatzen den egunetik aurrera, betiere enpresak egokitzea edo birkokatzea ezinezkoa dela jakinarazten duen egunetik hiru hilabeteko epean bada. Bestela, pentsioak gehienez hiru hilabeteko atzeraeragina izango du, eskaera egiten denetik zenbatzen hasita. Azken bi kasu horietan, aldi baterako ezintasunaren ondorio ekonomikoen luzapenak bere horretan jarraituko du ezintasun iraunkorraren ondorioen datara arte, gehienez ere hiru hilabeteko mugarekin, hura kalifikatu duen ebazpena jakinarazten denetik zenbatzen hasita. 

Horrez gain, Gobernuak konpromisoa hartzen du sei hilabeteko epean Gizarte Segurantzaren ezintasun iraunkorraren arloko eta hura lanarekin bateragarria izateko erregulazioa erreformatzeko proposamen bat egiteko, eta zehaztu beharreko alderdiak mugatuko ditu.  

Azkenik, Espainiako Konstituzioaren 49. artikuluaren erreformak ezartzen duen ildotik, lanaren eta Gizarte Segurantzaren arloko araudian «baliaezintasun handia» eta «baliaezintasun ez-kontributiboa» egoeren izena aldatu da.  

Susana Castaños del Molino 

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua 

Lan Ministerioak etxeko langileen laneko arriskuen prebentzioa hedatzen duen arau bat onartu du. Arauaren helburuak dira, alde batetik, haien laneko segurtasuna handitzea eta, bestetik, segurtasunari dagokionez, enplegatzaileen erantzukizuna areagotzea. Estatuak araudia betetzen lagunduko du. 

Arau berria honako puntu hauen bidez azter dezakegu: 

1-Enplegatzaileen betebeharrak 

Lege berriak derrigortu egingo ditu enplegatzaileak langileek jardungo duten etxeen arriskua aurretik ebaluatzera, egon litezkeen lan-arriskuak detektatzeko. Espazio horiek ebaluatzeko, Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Institutu Nazionalak (LSOIN) diseinatuko duen tresna bat erabiliko dute (tresna zehazteke dago).  

Bestetik, enplegatzaileak doan eman beharko dizkio langileari «bere egitekoak behar bezala egin ahal izateko behar dituen laneko tresneria eta babes-ekipamendu indibidual egokiak», eta material horiez berriro hornitu beharko du langilea hala behar denean. 

2-Indarkeria-egoerei eta arrisku larri eta berehalakoei aurre egiteko protokoloak 

Familia-etxeko zerbitzuaren aurkako indarkeria- eta jazarpen-egoerei aurre egiteko jarduketa-protokolo bat ezartzea ere aurreikusten du lege berriak. Errege-dekretua argitaratu eta urtebeteko epea izango du LSOINek prozedura hori eratzeko. Hala, indarkeria edo jazarpena jasateagatik etxetik alde egitea ezingo da dimisiotzat hartu, eta ezingo da langilea kaleratzeko arrazoi izan. 

Gainera, arau honek arrisku larri eta berehalakoen aurrean jarduera gelditzeko eskubidea arautzen du eta, beraz, hori egiteak ezingo dio langileari inongo kalterik eragin. 

Horrez gain, etxean arrisku larri eta berehalakorik egonez gero, horren berri emateko eta beharrezko neurriak hartzeko betebeharra izango du enplegatzaileak eta, arriskuak jarraitu bitartean, ezingo die langileei lanera bueltatzeko eskatu. 

3-Prestakuntza eta doako azterketa medikoak 

Bestetik, Osasun Sistema Nazionalak (OSN) azterketa medikoak borondatez eta doan egiteko aukera eskainiko die langileei. Hainbat etxetan lan eginda ere, azterketa mediko bakarra egingo zaie, hiru urtean behin, langilearen berariazko onespenarekin eta «haren intimitatea errespetatzeko behar bezalako bermeekin». 

Halaber, etxeko lanei lotutako arriskuei buruzko prestakuntza jasotzeko eskubidea izango dute langileek. 

Nahiz eta hainbat etxetan lan egin, prestakuntza bakarra jasoko dute eta, ahal dela, lanorduetan. Hala egin ezin bada, lanorduetatik kanpo jasoko dute prestakuntza, baina hari dagokion atseden-denborarekin konpentsatu beharko da. Prestakuntza-programa hau Estatuko Enplegu Zerbitzu Publikoak (EEZP) finantzatuko du eta Enpleguan Prestatzeko Estatuko Fundazioak kudeatuko du (FSP). 

Hala ere, legean adierazi bezala, etxerako langileak kontratatzen dituzten familiek ez dute, printzipioz, bestelako gasturik bere gain hartu beharko, baldin eta zerbitzua ematen dien asegururik kontratatu nahi ez badute. 

4-Etxean laguntzeko enpresak 

Arauaren arabera, etxeko laguntzako langileak enplegatzen dituzten enpresak behartuta daude laneko arriskuen ebaluazio oso bat egitera. Ebaluazioa egintzat hartuko da baldin eta langileak jardun behar duen etxe guztietan «arriskuak aurrez aurreko bisita bidez egiaztatu eta ebaluatu badira». 

Halaber, enpresa derrigortuta dago babes-maila egokia bermatzeko beharrezko neurriak hartzera, besteak beste: kargak manipulatzeko bitarteko mekanikoak erabiltzea, zereginak egiteko langile gehiago kontratatzea edo etxe batetik besterako atseden-tarteak luzatzea. 

5-Indarrean jartzea 

LSOINek hamar hilabeteko epea izango du lantokiko arriskuak ebaluatzeko tresna sortu eta etxeen eskura jartzeko. Dena dela, lege berri honek arriskuen prebentzioaren arloan jasotzen dituen betebeharrak ez dira galdagarriak izango —hau da, ez dira indarrean sartuko— 2026ko urtarrilera arte. 

LSOINek ere hamabi hilabeteko epea izango du eskubide eta betebeharrei buruzko informazio guztia biltzen duen gida tekniko bat sortzeko.  

Halaber, itxaron egin beharko da EEZPk prebentzioari buruzko prestakuntza-jarduerak abian jartzeko ebazpen bat eman dezan. 

Eta Osasun Sistema Nazionalaren baitan azterketa medikoak egitearekin lotutako arau-aurreikuspenak garatu ondoren soilik izango da aplikagarria.