-(e)an bidalia

USOA, 30 urte baino gehiago desgaitasuna duten pertsonentzako lan- eta gizarte-aukerak sustatzen 

maria chaparro giza baliabidetako arduraduna usoa

USOA enplegu-zentro babestu eta zentro okupazional bat da, eta Barakaldon (Bizkaia) du egoitza. Desgaitasunen bat duten pertsonei lan-aukera egonkorrak eta normalizatuak eskaintzea da haren xedea, pertsona horiek gizartean integratzeko eta garatzeko aukera izan dezaten. 

Elkarrizketa egin diogu Marian Chaparro Domínguez giza baliabideetako arduradunari.  

Nola sortu zen USOA, eta zenbat pertsonak osatzen duzue? 

USOA Lantegia (USOA) proiektua 1983an sortu zen, eta garai hartako xedeak lantzen jarraitzen dugu plantilla osatzen dugun hogei lagunok. Boluntario batzuek irtenbide bat bilatu zuten desgaitasunen bat zuten seme-alabak zituzten familien eskeetarako; izan ere, eskola-urteak amaitu ondoren, ez zuten inolako baliabiderik. Modu horretan sortu zen proiektua. 

“Gaur egun, xede bera izaten jarraitzen du: euskal eredu misto baten bidez pertsonak gizartean eta lan-munduan integratzeko tresna bat da, Enplegu Zentro Berezia (EZB) eta Zentro Okupazionala (ZO) bateratzen dituena”. 

EZBa eta ZOa batuta, 460 pertsonak baino gehiagok parte hartzen dute USOAn; haietatik ia % 90ek % 33ko edo hortik gorako desgaitasunen bat dute (fisikoa, psikikoa, sentsoriala eta gaixotasun mentala). 

Gainera, Barakaldoko Udalaren baliabide propioa gara, eta gero eta zerbitzu gehiago egiten ditugu udalean. Laguntza garrantzitsua da hori proiektuarentzat etorkizunera begira. 

Nola trebatzen dituzue pertsonak lan-munduan integratzeko? Pertsona horiek hezteko eta gizartean eta lanean integratzeko programaren bat duzue? 

Gure ibilbidean, pertsona zaurgarrienei eta zailtasun handienak zituztenei (egoera pertsonalak, familiarrak, gaixotasunak, desgaitasunak, etab. kontuan hartuta) lagundu diegu, laneratzearen bidez eta gizarteratzera bideratutako prestakuntzaren, lantegien eta jardueren bidez. 

Laguntza ematen duen enpresa bat gara, eta erreferentea gara ezkerraldeko familia eta pertsonentzat. USOAk ematen dituen sareari eta lagunei esker, partaideek bizitza osoagoa izaten dute, baita lan-ingurune egokitu bat ere. Izan ere, produzitzeko gai direla erakusten dute, eta beste pertsona batzuekin integratzen dira.  

USOA integrazioko eta gizartean eta lan-munduan txertatzeko euskal eredu mistoan oinarritu da hasieratik, eta zentro okupazionala eta enplegu-zentro berezia bateratzen ditu. Gainera, pertsona bakoitzak behar dituen baliabide eta profesionalak jartzen dira, errazagoa izan dadin bakoitzak toki egokia aurkitzea eta bizitza osasungarriagoa izatea. 

Lankidetzan aritzen zarete erakunde publikoekin eta pribatuekin. Zer-nolakoak dira lankidetza horiek? 

Lankidetzan dihardugu, sareak eratuz, Barakaldoko Udalarekin, Bizkaiko Foru Aldundiarekin (Tutoretza Erakundea, Desgaitasunaren ebaluazioa, IFAS, Bekoetxe, Goiztiri, Haurrak babestea, etab.), Bizkaiko zenbat udalerritako gizarte-zerbitzuekin (Barakaldo, Santurtzi, Sestao, Erandio, Derio, Basauri, etab.), Osakidetzarekin (familiako medikuak eta osasun mentaleko adituak), justizia (komunitate-lanak) eta Gorabide, Avifes, Eragintza eta erakunde gehiagorekin.  

“Harreman horiei esker, osoko ikuspegi publikotik egin dezakegu lan, eta eraginak eta emaitzak biderkatu egiten dira: baliabide publikoen kudeaketa hobetzen da, zerbitzuak ez baitira bikoizten; premiak identifikatzen dira, eta esku-hartzeak bultzatzen dira, pertsona eta familia bakoitzak behar dituen doikuntzak eta zerbitzuak emateko”. 

Zuen lanaren alderdi nagusietako bat, lan-inguruneko integrazioaz gainera, desgaitasunen bat duten pertsonen bizi-kalitatea hobetzea da, gizarteratzea. Nola islatzen da integrazio hori pertsonen bizi-kalitatean? 

Prozesu luzea eta konplexua da, eta, batez ere, aberastasun pertsonal handia dakarrena. Asko laguntzen digute familiek, pertsona horien zuzeneko arduradunek eta langile eta erabiltzaileei arreta emateko profesionalek (medikua, psikologoa, EUD, logopeda, gizarte-langilea, gizarte-hezitzaileak, etab.). Beste pertsona batzuekin harremanak ditugunean, hazi egiten gara, eta integratuko garen inguruneak eta harremanak sortu nahi izaten ditugu, gure burua sentitzeko eta egiten dugunaz eta gizarteari eta gure inguruneari ekartzen diogunaz jabetzeko. 

Horrenbestez, pertsonen garapen soziolaborala lantzen dugunean, haien autonomia pertsonala eta autodeterminazioa bultzatzen dira, eta gizarteak pertsona horiek aintzatestea eta baloratzea bilatzen da. Kudeaketa aurreratuko (Binklusion), partizipazioko eta bizi-kalitateko ereduak dira gure erreferentzia, desgaitasunen bat duten pertsonek beren autonomia pertsonal maximoa eta komunitatean txartatzea eta parte hartzea lor dezaten, betiere laguntza-sare pertsonalizatuekin batera. Hau da, pertsona eta haren gertuko ingurunea dira gure plangintzaren ardatza. 

Gainera, 2024a USOAGUNE aisialdi-zentro inklusiboa inauguratu dugu Barakaldoko erdigunean, aisialdiko baliabideak errazteko desgaitasunen bat duten pertsonei eta haien familiei; gainera, desgaitasuna artatzeko zerbitzu bat du herritar guztientzat.  

Zer motatako zerbitzuak eskaintzen dizkiezue enpresei? 

USOAn egiten diren jarduerak kontuan hartuta, nabarmendu dezakegu jarduera hauek egiten ditugula Barakaldoko Udalarentzat eta beste enpresa eta erakunde batzuentzat: lorezaintza, lorezaintzaren alorreko aholkularitza teknikoa, digitalizazio ziurtatua, enpresek azpikontratatutako lanak (manipulatiboak, muntaketak, ekoizpen-prozesuak, papera suntsitzea, etab.), inbentarioen kudeaketa, laneko arropa eta norbere burua babesteko ekipoak egitea, garbiketa-zerbitzuak, gizarte- eta hezkuntza- interbentzioa, irisgarritasun kognitiborako aholkularitza, aisialdi inklusiboa, etab. 

Nola laguntzen dute enpresek desgaitasunen duten pertsonak lan-munduan txertatzen direla bermatzeko? 

Lana egunerokoa da. USOArekin lankidetzan diharduten enpresek, erakundeek eta entitateek kontratatu egiten gaituzte, eta haiek dira gakoa gure erakundea osatzen duten pertsonetako bakoitzaren premiei erantzuteko eta pertsona gisa garatzeko. Gure bezeroen laguntzarik gabe, proiektua ezingo genuke aurrera atera.  

Nola bultzatu dezakegu desgaitasunen bat duten pertsonak gizarteratzeko konpromiso soziala? 

Komunitate bateko parte izatea ez da gainerako pertsonak izaten diren tokietan izatera mugatzen; harremanak berdintasunean, elkarrekikotasunean, konfiantzan eta errespetuan oinarrituta eraikitzen diren sare sozialak ere izan behar dira. Konpromisoak pertsonala eta komunitatearena izan behar du. 

“Aurrera egin dugula ikusiko dugu desgaitasunen bat duten pertsonek beren ingurunean eta gertuko testuinguruan modu aktiboan, ekitatiboan eta esanguratsuan parte hartzen dutenean. Haien parte-hartzea erraztu behar da, eta zer premia dituzten entzun, betiere oztoporik gabeko programak diseinatuta, programa horiek aplikatuta eta etorkizuneko premiak kontuan hartuta”.  

Hau da, proiektu pertsonalak eta sozialak sentitu, bizi eta gozatu behar dituzte eta haietan parte hartu behar dute, beren ikuspegia emanez, premiak, nahiak eta kezkak adieraziz; halaber, gustura parte hartu behar dute proiektuak planifikatzen, egiten eta gogoratzen. 

-(e)an bidalia

Mutualex epaia 2024ko Maiatza

sentencia

Auzitegi Gorenaren Osoko Bilkuraren Epaia, 2024ko otsailaren 21ekoa: Ekarpen demografikoagatiko osagarria, indarrean den GSLOren idazketaren aurreko idazketako 60. artikuluan xedaturikoa, ez da preskribatzen; EBJAren doktrina, gizonen alde berrinterpretatuta, araua sortzen denetik aplikatu behar da.

mazoa

Auzitegi Gorenean sortzen zen arazoa da zehaztea demandatzaileak amatasun-osagarria jasotzeko eskubidea preskribatu den bere erretiro-pentsioaren gaineko ekarpen demografikoaren ondorioz.

Demandatzaileak erretiro-pentsioa eskatu zuen, eta halaxe eman zitzaion, 2016/11/30etik aurrerako ondorioekin. Geroago, 2022/1/24an, Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren (GSLO) 60. artikuluan aurreikusitako ekarpen demografikoagatiko osagarria eskatu zuen. GSINek ukatu egin zion osagarria, 22/02/04ko ebazpenaren bidez, alegatuz eskatutako osagarria jasotzeko eskubideak preskribatu egin zuela, bost urte baino gehiago igaro zirelako gertaera eragilearen egunetik eskaera egin zen egunera arte, GSLOren 53. artikulua aplikatuz.

Lehen Auzialdiko Epaitegiaren epaiak eta errekurritutako Kantabriako Justizia Auzitegi Nagusiaren epaiak diote ez dela preskribatu demandatzaileak erretiro-pentsioaren gainean amatasun-osagarria jasotzeko duen eskubidea, osatzen duen pentsioaren izaera juridiko bera duelako eta, izaera hori bera izanik, erretiro-pentsioa preskribaezina delako, baita eskatutako osagarria ere.

Edukizko arazoa lehenago ere aztertu zen, Auzitegi Gorenaren otsailaren 17ko 160/2022 eta 163/2022 epaietan (2872/2021 eta 3379/2021 errekurtsoak, hurrenez hurren), zeinetan Gorenak nabarmendu zuen EBJAk kontuan hartu zuela GSLOren 60. artikuluaren edukia, 8/2015 Errege Dekretuak gehitutako bertsioan (gizonezko pentsiodunak osagarria jasotzetik kanpo utzi zituen) 2019ko abenduaren 12ko epaian (C- 4507/18 auzia), zeinak sexuagatiko zuzeneko diskriminaziotzat jo baitzuen, eta 1978ko abenduaren 19ko Kontseiluaren 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat. Gizarte Segurantzaren arloan gizonen eta emakumeen tratu-berdintasunaren printzipioa pixkanaka aplikatzeari buruzko zuzentarau horrek ezarri zuen tratu-berdintasunaren printzipio horrek sexuagatiko bereizkeriarik eza ekarriko duela, zuzenean ala zeharka, eta estatu kideei eskatu zien tratu-berdintasunaren printzipioaren aurkako lege-, erregelamendu- eta administrazio-xedapenak ezabatzeko beharrezko neurriak har ditzatela.

Gorenak honako hau zioen:“Interpretatu den araua interpretazio-eskaerari buruzko ebazpena ematen duen epaia eman aurretik sortu eta eratutako harreman juridikoei aplikatu ahal izango zaie eta aplikatu beharko zaie, baldin eta, gainera, arau horren aplikazioari buruzko auzi bat organo jurisdikzional eskudunenpean jartzeko aukera ematen dieten baldintzak betetzen badira… izan ere, EBJAk garatutako zentzuan ulertu eta aplikatu behar zen, zeinak ez baitzuen inolako denbora-mugarik ezarri bere erabakian.” 

Epai berri horri dagokionez, Auzitegi Gorenaren osoko bilkurak honako hau dioen doktrina berretsi du: “Ekarpen demografikoagatiko amatasun-osagarria aitortzeak ondorioak izango ditu erretiro-pentsioa eragin duen gertaeraren egunetik aurrera, betiere GSLOren 60. artikuluaren jatorrizko idazketak eskatzen dituen gainerako baldintzak betetzen badira. Horren arabera, aurreratu den bezala, sexuagatiko diskriminaziorik ezaren printzipioaren eta berdintasunerako eskubidearen aurka dagoen sexuagatiko diskriminazioa denez, EKren 14. artikuluaren eta aipatu berri den Europar Batasunaren zuzenbidearen arabera, erreparazio osorako aukera bakarra da dagozkion ondorioak atzera eramatea, gertaera eragilearen unera, eta ezingo da ulertu aipatutako osagarria berandu eskatu izana preskribatutzat jo behar denik, ezta haren ondorioak mugatu ere, ondorio ekonomikoak eskaera egin aurreko hiru hilabeteetara atzeraeraginez”.

Gainera, Auzitegi Gorenak eskatzaileak eskatutako osagarrirako eskubidea ez preskribatzearen eta ondorio ekonomikoak gertaera eragilearen unera atzeratzearen gehigarri diren bi argudio nabarmendu ditu.

Lehenengoa da osagarria eskatzeko epearen hasierako dies a quoa, gertaera eragilea EBJAren epaia (2019ko abenduaren 12koa) baino lehenagokoa den eskaeretan, ezin izango litzatekeela inoiz epai hori baino lehenagoko une batean finkatu; izan ere, data horretara arte, GSLOren 60. artikuluaren hitzez hitzeko idazketak emakumeentzat bakarrik aurreikusten zuen aztergai dugun osagarria, eta hori ez zen 79/7/EEE Zuzentarauaren aurkakotzat jo, ez eta, ondorioz, berdintasunaren eta sexuagatiko bereizkeriarik ezaren printzipioaren aurkakotzat ulertu (EKren 14. artikulua), aipatutako epaia eman arte. Horrenbestez, gizonek ezin izan zuten erabat jakin arauaren literaltasunak epaia eman zen egunera arte ukatzen zien eskubide baten berri; beraz, epaiaren aurretik ezin zen, inola ere, preskripzio-eperik hasi.

Bigarren argudio gehigarria osagarri horren izaeraren eta, oro har, prestazioen osagarrien ondoriozkoa da.

 Horri dagokionez, Gorenak honako hau adierazten du: “Amatasun-osagarria (ekarpen demografikoagatikoa), gutxienekorako osagarriekin edo genero-arrakalaren osagarriarekin gertatzen den bezala, ez da eta ezin da prestazio espezifikotzat hartu. Osagarri hori ez da autonomoa, osatzen duen erretiro-pentsioaren (ezintasun iraunkorra edo alarguntasuna) osagarri gisa jarduten du. Ondorioz, ez da pentsioa eskatzen den unean eskatutakoarekiko asmo independente bat, baizik eta osatzen duen prestazioa eskatzeko gauzatutako ekintzaren barruan zegoen, haren xedeak ez baititu soilik prestazio bakoitzaren oinarrizko ondorioak biltzen, baita dagokion pentsioaren eduki ekonomikoa zehazten duten elementu guztiak ere, besteak beste, ehuneko aplikagarria edo dagokion osagarria (gutxienekoetarakoa, amatasunarena edo genero-arrakalarena)”. Eta honako hau argitzen du: “Ofizialtasun-printzipioa aplikatu nahi ez bada ere, zeina erreserbatuta baitago automatikoki ematen diren prestazioentzat, haren ondorioak berberak izan behar dira prestazio horien osagarriei dagokienez; izan ere, nahikoa da onuradunak dagokion pentsioa eskatzea, Erakunde Kudeatzaileak, Legean ezarritako baldintzak betetzen direla egiaztatu ondoren, dagozkion osagarriak ere erantsi behar izateko prestazioa ematen den kasuetan. Hori dela eta, ofizialtasun-printzipioa indarrean den kasuetan ezarri ditugun ondorio berberak aplikatu behar dira, hau da, kotizaziopeko prestazioa epearen barruan eskatzen bada, horrek ekar ditzakeen osagarriek ez dute preskribatzen”.

Raquel Martínez Bálbas

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua

-(e)an bidalia

Kontsulta juridiko 2024ko Maiatza

consulta

Lanez kanpoko istripu bat gertatzen denean, enpresaburuak alta emateko eta kotizatzeko betebeharrak bete ez baditu eta kaudimengabea bada, nork du aldi baterako ezintasunagatiko subsidioa ordaintzearen erantzukizuna?

kontsulta

Langilea alta emanda ez badago, subsidioa ordaintzeko erantzukizuna enpresari dagokio zuzenean eta esklusiboki. Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalak ez du inolako betebeharrik aurrerakinik egiteko (ezta mutualitateak ere, berak estaltzen baditu kontingentzia horiek enpresan), kasu horretan ez baita aplikatzen prestazioen automatikotasunaren printzipioa. Halaber, ez da inolako erantzukizun subsidiariorik sortzen Gizarte Segurantzako Institutu Nazionalarentzat (edo mutualitatearentzat, ) ugazaben kaudimengabeziagatik.

Ez da hala gertatzen lan-istripuaren edo lanbide-gaixotasunaren ondoriozko aldi baterako ezintasunen kasuan, horietan GSINen erantzukizun subsidiarioak irauten baitu. Izan ere, erakunde hori iraungitako Lan Istripuak eta Gaixotasun Profesionalak Bermatzeko Funtsaren ondorengoa da, azaroaren 16ko 36/1978 Errege Dekretuaren azken xedapenetako lehenengoan aurreikusitakoaren arabera, 1956ko ekainaren 22ko Dekretuaren 39. artikulutik 41.era bitartekoetan aurreikusitakoari dagokionez (artikulu horiek bermea ematen zuten enpresaren zein Ugazaben Mutualitatearen kaudimengabeziaren aurrean).

Bestelakoa da enpresak atzeraeraginez kotizatu behar badu izapidetze-aldiko soldaten denboragatik eta tarte horretantxe gertatzen bada lanez kanpoko istripua.

Horrelakoetan, kaleratzea bidegabea edo deuseza dela deklaratzen da, eta, aplikatu beharreko lege- eta erregelamendu-arauen arabera, enpresak izapidetze-aldiko soldatei dagokien aldian kotizatu behar du. Nolanahi ere, enpresaburuak langileari baja eman behar dio zerbitzuak emateari uzten dion unean. Bi arau-aurreikuspen horiek bateragarri egiteko, kontuan hartzen da kaleratze-prozesua izapidetzen ari den bitartean kaleratutako langileak altarekin parekatzen den egoera lor dezakeela atzeraeraginezko ondorioekin, baldin eta erabakitako kaleratzea bidegabea edo deuseza bada. Egoera hori Auzitegi Gorenaren 2009ko azaroaren 3ko epaian aztertu zen (rcud. 1434/2009), zeinak bidea irekitzen baitio enpresa-kaudimengabeziagatiko GSINen erantzukizun subsidiarioari.  

Susana Castaños del Molino

Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua

-(e)an bidalia

Maiatzaren 17an, Birziklapenaren Nazioarteko Eguna ospatuko du Mutualiak

dia del reciclaje mutualia

Maiatzaren 17an, Birziklapenaren Nazioarteko Eguna ospatuko du Mutualiak, ingurumenarekin duen konpromisoari buruz hausnartzeko eta birziklatzearen eta ingurumen-inpaktua murriztearen alde egiten dituen ekintzak berresteko.  

Zergatik da ezinbestekoa birziklatzea? 

  • Baliabideak kontserbatzeko eta lehengaiekiko mendekotasuna murrizteko: Birziklatzea funtsezkoa da gure planetako baliabide naturalak zaintzeko. 
  • Energia-kontsumoa murrizteko: Birziklatzean, Mutualiak energia-kontsumoa txikitzen eta CO2-emisioak murrizten laguntzen du, eta, hala, klima-aldaketari aurre egiten laguntzen du. 
  • Ekonomia zirkularra: Materialak eraldatuz eta haien balio-bizitza luzatuz, Mutualiak ekonomia zirkularra sustatzen du, eta eredu hori funtsezkoa da jasangarritasunerako. 

Zer jarduera egiten ditu Mutualiak birziklatzearen arloan? 

Dohaintzak 

  • Mutualiak erabiltzeari uzten dion baina berrerabiltzeko moduan dauden ondasun eta higiezinak.  
  • Pazienteek beren lesioetatik osatu ondoren itzultzen dituzten baliabideak. Adibidez: belaunetakoak, paxak, botak… Elkarteak arduratzen dira haiek esterilizatu eta berregokitzeaz. 

Enkanteak

Erakundeak zuzenean erabili izan dituen objektuen kasuan, baloratzen da Mutualiako langileek nahiko ote lituzketen erabilera pertsonalerako; halakoetan, enkante bidez biltzen da dirua. Adibidez: berritzen diren mugikorrak eta ordezkatzen diren bizikleta estatikoak. 

GKEekiko lankidetzak 

Dohaintza Euskadiko GGKEen Koordinakundeak kudeatzen du. Hala, bermatzen da Mutualiarekin aritzen diren elkarte eta GGKE guztiek betetzen dutela Mutualiaren jokabide-kodea. 

Berrerabilitako hondakinak 

Sortutako hondakin asko ez dira errausten. Berriz erabiltzeko eta haien balioa handitzeko kudeatzen dira; adibidez, plastikoa, papera, tonerra eta abar. 

Sentsibilizazio-kanpaina zabalak

Langileak eta pazienteak birziklatzearen eta berrerabiltzearen garrantziaz jabetzeko sentsibilizazio-kanpainak egiten ditu Mutualiak. 

ekonomi zirkularra

Garapen Jasangarrirako Batzordearen gidaritzapean, Garapen Jasangarrirako Helburuak lortzeko lanean jarraitzen du; bide horretan, birziklapenarekin eta ingurumenarekin duen konpromisoa indartu du, pertsona guztientzat etorkizun jasangarriagoa lortzeko xedez. 

-(e)an bidalia

Loa eta gidatzea: zure amesgaiztorik txarrena.

Oinarrian dagoen arazoa da lo gutxi egiten dugula, eta gaizki. Errepidean bizitza salba diezagukeen baliabide natural hori oso gutxi baloratzen dugu. Espainiako Loaren Elkartearen datuen arabera, gauero 6,8 orduko atsedena hartzen dugu batez beste, eta hori kasurik onenean; izan ere, Espainiako Neurologia Elkarteak dio biztanleriaren % 30ek duela loaren nahasmenduren bat (% 4k kronikoa). 

 Arazo horiek guztiek tragedia bat izan dezakete ondorio; izan ere, egunez logura izatea eragiten dute, eta logura hori areagotu egiten da drogak, alkohola edo medikamentu-mota jakin batzuk kontsumituz gero.  

 Bost ordu lo egin duen gidari batek trafiko-ezbehar bat izateko duen  arriskua atseden hartutako pertsona batek duena baino bost aldiz handiagoa da. Loa eta alkohola konbinatuz gero, arrisku hori 30 aldiz handiagoa da. 

 

Logurak eragin oso latza du gidarien burmuinean. Logura izanez gero, erantzuteko eta kontzentratzeko gaitasuna txikia da, maniobrak ez dira hain zehatzak izaten, erreflexuak aldatu egiten dira eta modu agresiboagoan gidatzen dugu. Baina, batez ere, arriskuaren pertzepzioa murrizten da, eta hori oso arriskutsua da. Bide-ezbeharrak gertatzen dira okerreko erabaki bat hartzen delako arriskuaren pertzepzio desegoki baten ondorioz. 

Loak errepidean eragin ohi duen ezbehar tipikoa bidetik irtetea da. Gauez gertatu ohi da, eta, normalean, gidariak bakarrik bidaiatzen du eta objektu baten aurka talka egiten du. Azken emaitza heriotza izan ohi da, biktimak ez duelako frenatzen: lo zegoen. Bakarkako istripu deitu ohi zaie. 

 Halakorik gerta ez dadin, teknologia dugu lagun. Gaur egun, nahitaezko Gidatzen Laguntzeko Sistema Aurreratuak (ADAS) ditugu; esaterako, larrialdiko balaztatzea, gidatu bitarteko logalean eragin zuzena duena. 

 

Asmoa da ildo horretan aurrera egiten jarraitzea, baina bide luzea dago aurretik. EuroNCAP segurtasun-protokoloak honako hau aztertzen du: gidatzeko kaltegarriak diren sintomak antzemanez gero (kasu honetan, logura), ibilgailuak zuzenean esku hartzea; adibidez, beste ADAS sistema batzuen sentikortasuna areagotuta, hala nola ibilgailua erreian mantentzearekin lotutakoak. Baina etorkizun hori, non gidariak lo hartuz gero autoak erabakiak hartzeko gaitasuna izango baitu, iristeke dago oraindik. Eta, iristen denean ere, adituek argi dute: gidatu bitarteko loguraren aurkako borroka ez da teknologiarekin bakarrik irabaziko. 

 

Gidari gutxik dakite ez direla aharrausiak eta burukadak logura iragartzen duten zantzu bakarrak. Buruan ideiak bueltaka izatea, eserlekuan eroso ez sentitzea edo azken kilometroetan gertatu dena ez gogoratzea ere loak hartzear gaudelako sintomak dira. Baina are okerrago jokatzen dute lokartzeko zorian daudela jakin arren gidatzen jarraitzea erabakitzen dutenek.  Línea Directa-ren ikerketa baten arabera, inkestatuen % 61ek onartu zuen ez duela atsedenik hartzen 200 km-an edo 2 orduan behin, DGTk gomendatzen duen bezala, eta 1,5 milioi pertsonak adierazi zuen nekea gainditzen eta helmugara zuzenean iristen saiatzen direla, nahiago dutelako iritsi atsedena hartu baino. Baina geldialdi horrek bizia salba liezaieke. 

 

Prestakuntzaren eta kontzientziazio-lanaren garrantzia azpimarratu behar da, eta gidariei azaldu behar zaie zer egin dezaketen gidatu bitartean logura dutenean, askok ezertarako balio ez duten jokabideak baitituzte. Aire girotua jarri, musika entzun, leihoak zabaldu, abiadura bizkortu, kopilotuarekin hitz egin… Neurri horiek ez dute inolako eraginik, benetan egin beharko litzatekeenarekin alderatzen baditugu: gelditu eta atseden hartu, edo beste pertsona batek har dezala gidatzeko zeregina. HAIN ZAILA AL DA HALAKO NEURRI ERRAZAK HARTZEA? 

-(e)an bidalia

Aurrerantzean ez dira bateragarriak izango lan egitea eta ezintasun iraunkor absolutua edo baliaezintasun handia aitortzea

sentencia del tribunal

Auzitegi Gorenak (AG) 16 urte baino gehiago behar izan ditu gai honi buruzko egungo jurisprudentzia zuzentzeko, hau da, lan ordainduaren eta ezintasun iraunkor absolutuaren edo baliaezintasun handiaren arteko bateragarritasunari buruzkoa. Salako Osoko Bilkuran egin du, 2024ko apirilaren 11ko epaian, landu beharreko auzi juridikoaren garrantziaren jakitun.

Egitatezko kasua, zeinaren azterketak eta planteamenduak irizpide-aldaketa eragin baitu, ez da berria; hain justu ere, zehaztu behar da ea bateragarriak diren ONCEko langile batek baliaezintasun handia aitortua izatea eta erakunde horretan kupoiak saltzen jarraitzea.

Are gehiago, auzia aspaldikoa da, jurisprudentziak ulertu baitzuen lehenagoko 141.2 LGSS/94 artikuluak, gaur egungo 198.2 GSAOk, honako hau xedatzen duela: «Ezintasun iraunkor absolutuaren edo baliaezintasun handiaren kasuan, biziarteko pentsioek ez dute eragotziko ezindua jardueraren batean aritzea, irabazizkoa izan edo ez, baldin eta jarduera hori haren egoerarekin bateragarria bada eta ez badu haren lan-gaitasunean aldaketarik eragiten berrikuspenaren ondorioetarako». Artikulu hori Gizarte Segurantzaren legediak oinarri dituen printzipio orokorren eta Kode Zibileko 3.1 artikuluak aipatzen duen errealitate sozialaren arabera interpretatu beharko litzateke. Horren ondorioz, ulertu beharko litzateke ezen legegilea, ezinduaren egoerarekin bateragarriak diren irabazi asmozko edo irabazi asmorik gabeko jarduerez hitz egiten duenean, lan marjinal eta garrantzirik gabekoez ari dela soil-soilik; hots, garrantzi gutxiko lanez. Izan ere, araua bestela ulertzeak sistema osoa eta Salaren doktrina erabat haustea ekarriko luke, Salak behin eta berriz adierazi baitu baliaezintasun iraunkor absolutuko egoera batean langileak eragozpenak dituela edonolako jarduera egiteko, jarduera hori arina eta mugimendu gutxikoa izanda ere. Bestela interpretatzeak sistemarekiko erabateko kontraesana ekarriko luke, eta horrek, ondorioz, absurdora eraman (1985eko abenduaren 20ko AGE).

Hala ere, geroago, Auzitegi Gorenaren Epai (AGE) bitik aurrera (2008ko urtarrilaren 30eko RCUD 480/2007 eta 2013ko urriaren 16ko RCUD 907/2012; azken hori, gainera, ONCEko kupoien salmentarekin lotuta), adierazi dute GIa besteren konturako lanarekin bateragarria dela. Doktrina hori Auzitegi Gorenaren Epai ugaritan errepikatu da, GIa eta IPA bereizi gabe; adibidez, hauetan: 2009ko apirilaren 23ko doktrina bateratzeko kasazio-errekurtsoa (RCUD 2512/2008), 2009ko abenduaren 1ekoa (RCUD 1674/2008), 2013ko martxoaren 19koa (RCUD 2022/2012), 2016ko apirilaren 25eko 450/2018 AGEa (RCUD 2322/2016) eta, berrikiago, martxoaren 20ko 233/2019 AGEa (RCUD 2648/2017).

Auzitegi Gorenak ulertzen du interpretazio-irizpide hori alde batera utzi eta ezintasun iraunkorreko prestazioen eta norberaren edo besteren konturako lanaren arteko bateragarritasun-erregimena arautzen duten arauak modu egokiagoan interpretatu behar direla, begirune handiagoz jokatuz lege-arauen hizkerarekin eta horien eta Gizarte Segurantzaren sistemaren helburuekin, eta aintzat hartuz Kode Zibilaren irizpide hermeneutikoak; bereziki, arauak aplikatu beharreko garaiko errealitate soziala.

Auzitegiak aitortu du bateragarritasun hori aurreko jurisprudentziako baldintza beretan onartzeak, zeinak sententzia honetan zuzentzen baitituzte, askotan ekartzen zuela, besteren kontura lan egiteari lotuta, ezintasuna onartua zuen pertsona batek langabezia-prestazioa jasotzen zuen langabe batek egin zezakeen lan bat egitea eta lehenak jasotzen zuen prestazioa lan berri horrekin bateragarria ez izatea. Horrela, onuradunak lanaren errenta jasotzen jarraitzen zuen, eta Gizarte Segurantzak bi prestazio ordaintzen zituen: baliaezintasunaren ondoriozkoa eta langabeziaren ondoriozkoa. Horrek gizarte-babeserako prestazio publikoen logikaren eta iraunkortasunaren kontra egiten du, eta baita Gizarte Segurantzaren ikusmolde konstituzional eta legalari eragiten dion elkartasun-printzipioaren aurka ere; izan ere, kasu horretan, edozein lanbide edo ogibidetan aritzeko legez ezinduta dagoenak pentsio publikoa eta berak egiten duen lanetik eratorritako errentak bateratzen ditu.

Auzitegiak berak zazpi arrazoi eman ditu hasierako interpretaziora itzultzeko; besteak beste, ezintasun iraunkorra erregulatzen duten arauen hitzez hitzezko interpretazioa, interpretazio sistematikoa, prestazio guztien helburu generikoa (hots, beharrizan-egoeran dauden afiliatuei diruz laguntzea) eta pentsioaren funtzioa, alegia, jada lan-jarduera baten bidez lortu ezin diren soldata-errentak ordeztea.

Aipamen berezia merezi du, berritzailea baita, teknologia berriei egiten zaien aipamenak, adieraziz baliabide horrek ezgaitasun-sistemaren berrikuspena bermatzen duela, onuradunaren gaitasunak sustatzeari eta hark bere ahaleginaren bidez errenta duinak lortzeari dagokionez, alde batera utzita pentsio publikoaren helburua zela existitzen ez ziren errentan ordeztea.

Susana Castaños del Molino
Mutualiako Aholkularitza Juridikoko Abokatua

-(e)an bidalia

Erizaintza Mutualian

Datorren maiatzaren 12an Erizaintzaren Nazioarteko Eguna ospatuko da, erizainek osasun-arretan egiten duten lana aintzatesteko eguna. Mutualian, 130 erizainek baino gehiagok zaintzen eta artatzen dituzte pazienteak gure hiru ospitaleetan eta anbulatorioetan, Erizaintza Zuzendaritzarekin koordinazioan.

Erizaintza Zuzendaritzaren konpromisoa

Mutualiako Erizaintza Zuzendaritzak, asistentziaren kalitatea eta praktika kliniko bikaina bermatzen du, eta, gainera, konpromisoa du erizainen garapen profesionalarekin. Erizaintzako lantaldea antolamendu-balioetan oinarritzen da, pazientea bere arreta-ekintza guztien erdigunean jartzeko eta seguru sentiarazteko, eta pazienteak esperientzia positiboa izan dezan arreta medikoak dirauen artean.

“Pazientea seguru eta protagonista senti dadin nahi dugu; hala, ahaldundu egingo da sendatzeko eta erabakiak hartzeko prozesuan.”

Esku hartzeko eremuak

Mutualiako erizainek zenbait jarduera egiten dituzte. Asistentziaren alorreko erizainak kontsultetan, ebakuntza-gelan, ospitaleratzeetan, larrialdietan eta anbulatorioetan aritzen dira. Administrazioaren eta osasungintzaren alorreko erizainek, berriz, kontingentzia arruntengatiko bajen jarraipena egiten dute eta haurdunaldiko eta edoskitzaroko arriskuak baloratzen dituzte, besteak beste.

“Diziplina anitzeko ikuspegi horri esker, osotasunez artatzen dira pazienteen premiak, eta arreta oso eta pertsonalizatua bermatzen zaie.”

Etengabeko prestakuntza: funtsezko oinarria

Etengabeko prestakuntza funtsezkoa da Mutualiarentzat, eta erakundearen erronka nagusietako bat. Hala, urteko trebakuntza-plan bat dugu, profesionalki garatzea eta jakintzak eguneratzea bermatzen duena. Zenbait gaitasun (komunikazioa, lidergoa, pazientearen segurtasuna, osasun-arretako etika, etab.) lantzeko trebakuntzak ere egiten dira plan horren barruan.

“Etengabeko prestakuntza funtsezkoa da asistentzia-kalitatearen bikaintasuna eta pazientearen segurtasuna bermatzeko”

Erizaintzaren lidergoa Mutualian

“Mutualiako erizainek diziplina anitzeko zenbait talde zuzentzen dituzte, eta pertsonen zaintzari, berrikuntzari, humanizazioari eta asistentziaren kalitateari eta pazientearen segurtasunari lotutako proiektuak bultzatzen dituzte.”

Lan hori guztia, gainera, langile guztien artean zehaztutako gobernantza-ereduaren eta balioen arabera egiten dute, alderdi hauek oinarri direla: profesionaltasuna, gertutasuna, taldea, gardentasuna, abangoardia eta efizientzia.

-(e)an bidalia

Erretiro aktiboari buruzko informazioa eta galderak

Erretiro aktiboa 5/2013 Errege Lege Dekretuan jasotzen da, non langile zaharrenen lan-bizitzaren jarraipenaren aldeko neurriak eta zahartze aktiboa sustatzeko neurriak ezartzen baitira: soldata eta pentsioa aldi berean jasotzeko aukera ematen duen modalitate bat da; hartaz baliatzen direnek pentsioa eta besteren edo norbere konturako lan-jarduera bat bateratu ditzakete denbora jakin batez, betiere urteko diru-sarrerek ez badute LGSa gainditzen.

Pentsioa jasotzen den artean egiten den lanak ez du ordu-mugarik; beraz, jardunaldi partzialekoa edo osokoa izan daiteke.

Eskakizunak eta kotizatuta eduki beharreko urteak

  • Erretiratzeko legezko adina betea izatea. 2027an, 67 urte izango da adin hori. Ordura arte, 65 urtetik 67 urterako trantsizio-aldi bat ezarri da, kotizatutako urteen arabera aldatzen dena. Esate baterako: 2024an, 38 urte edo gehiago kotizatu badira, erretiroa 65 urterekin hartu ahal izango da; eta 38 urte baino gutxiago kotizatu badira, 66 urte eta hiru hilabeterekin, Gizarte Segurantzak adierazten duenez.
  • Erretiro aktiboa hartu ahal izateko, gutxienez urtebete igaro behar da erretiro-adin arrunta betetzen denetik.
  • Pentsioaren % 100 jasotzeko adina urte izan behar dute kotizatuta.
  • Onuraduna pentsioduntzat joko da ondorio guztietarako.
  • Modalitate hau bateraezina da erretiro aurreratuarekin.
  • Gizarte Segurantzaren sisteman pentsioetarako ezarritakoaren arabera birbalorizatuko da pentsioa.

Zer baldintza bete behar dituzte langile autonomoek?

Autonomoek baldintza berdinak bete behar dituzte erretiro-mota hori hartzeko: gutxienez urtebete igaro behar da erretiro-adin arrunta bete dutenetik, eta pentsioaren % 100 kobratzeko adina urte izan behar dituzte kotizatuta.

Autonomoak pentsio aitortu totalaren % 50 sartu behar du, ez badu bere kargurako langilerik; aldiz, gutxienez soldatapeko langile bat kontratatuta duela frogatuz gero, zenbateko hori % 100era igo daiteke.

Nola egin behar da eskaera?

Erretiro aktiboa eskatzeko, Gizarte Segurantzak emandako eskaera-orria bete behar du interesdunak, eta bere datu pertsonalak eta zerga- eta kotizazio-datuak eman. Langileak inprimaki hau bete behar du: enpresak erretiro aktiboko pentsioa eskatzeko erabiltzen duen adostasun-eredua.

Pentsio txikiagoa kobratuko dut erretiro aktiboarekin?

Bai. Lan egin bitartean, erretiro-pentsioaren zenbatekoa % 50 murrizten da, hasierako aintzatespenari dagokionez. Hala ere, erakundeak gogorarazi duenez, erretiratuak bere kontura lan egiten badu eta gutxienez langile bat kontratatuta duela frogatzen badu, erretiro aktiboagatiko pentsioa % 100ekoa izango da.

Modalitate honetan, lanerako ezintasunagatik bakarrik kotizatzen da, eta % 9ko ordainketa solidarioa dakar berekin, bi alderdiek ordaindu beharrekoa: % 7 enpresak eta % 2 langileak.

Nola kalkula dezaket zer pentsio jasoko dudan erretiro aktiboa hartzen badut?

Gizarte Segurantzak simulagailu bat du Zure Gizarte Segurantza webgunean. Cl@ve, NAN elektronikoa edo ziurtagiri digitala erabiliz sartu behar da, eta sistemak datu-leiho berri bat irekiko du.

Zer desberdintasun dago erretiro aktiboaren eta malguaren artean?

Erretiro aktiboaz ari garenean, langileak erretiro-adina bete du, eta lanean jarraitu nahi du, pentsioa kobratzen duen bitartean. Erretiro malgua alderantzizko prozesua da: langilea erretiratuta dago, eta berriro itzuli nahi du lan-merkatura. Langile autonomoek ezin dute modalitate honetaz baliatu.

Modalitate honekin, besteren konturako lan-jarduera bat erretiro-pentsioaren parte bat kobratzearekin bateratu daiteke. Hala ere, langileak pentsiodun aitortza jaso ondoren hasi behar du lanean, ez lehenago. Gainera, lanaldi partzial murriztuan egon behar du kontratatuta, eta horri dagozkion baldintzetan.