Interes orokorreko xedapenak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. y E.B.A.O.),2022ko azaroaren 26tik abenduaren 2erako astea
MutuaLex 226 zk.
UFDV-EKFBk ‘Elkar ekin euskaraz’ kanpaina jarri du abian, kirolean euskara sustatzeko
Unión de Federaciones Deportivas Vascas-Euskal Kirol Federazioen Batasunaren hilabete honetako atalean, kirol-federazioetako eta -klubetako partaide guztiei zuzendutako kanpaina parte-hartzaile baten berri emango dugu. Ekimen hori UFDV-EKFBren eta Eusko Jaurlaritzako Kultura eta Hizkuntza Politika Sailaren arteko lankidetzaren emaitza da, eta kirolean euskarazko prestakuntza, kudeaketa eta sustapena bultzatzea du helburu. Hortaz, euskal kirolak bat egiten du euskararen aldeko ‘Elkar ekin euskaraz’ kanpainarekin. Proiektu honen helburu estrategikoetako bat da kirol-jarduera eta -guneetan euskararen erabilera eta presentzia areagotzea, hau da, kirol-komunitatea euskararen alde aktibatzea. Horregatik, UFDV-EKFBk kanpaina parte-hartzaile hau jarri du abian, euskararekin duen konpromisoa jendaurrean adierazteko.
‘Elkar ekin euskaraz’ kanpaina eremu digitalean garatzen da, eta sare sozialak (@euskal.kirola -Instagram) eta (www.euskal.kirola.eus) webgunea ditu ardatz. Parte-hartzea erraz-erraza da. Aski da argazki bat ateratzea edo bideo bat egitea euskaraz esaldi bat idatzita edo ahoskatuta. Kanpainaren logotipoa webgunetik deskargatu daiteke, gero sare sozialetara igotzeko, @euskal.kirola aipatuz eta #ekineuskaraz traola erabiliz.
Euskal kirolari ospetsuek parte hartzen dute kanpainan, eta horietako batzuk, euskararekiko konpromiso irmoa adierazteaz gain, parte hartzen duten klubetara hurbildu dira, kirola egiten duten gazteei entrenamendu berezia eskaintzeko. Kanpainaren amaiera oso berezia izango da, bertan parte hartutako kirolari eta erreferenteak bilduko baititu, eta mosaiko erraldoi bat eraikiko baita kanpainan jasotako argazki eta bideo guztiekin.
Duela aste batzuk ezagutzera eman zen “Kiroletik, bagoaz euskaraz” lelopean hartutako konpromisoa, eta ekitaldian Bingen Zupiria sailburua, UFDV-EKFBko ordezkariak eta Euskal Herriko Txirrindularitza, Surf, Errugbi, Gimnasia eta Pilota federazioetako ordezkariak izan ziren. Ekitaldi eta hitzarmen horien helburua izan zen kiroletik euskara sustatzea. Dokumentu estrategiko honekin, kirol-jardueretan euskararen erabilera normalizatzea guztion ardura da: instituzioak, kirol-federazioak, kirol-klubak edo kirol-elkarteak, zuzendaritza, entrenatzaileak, gurasoak edo jokalariak izan. Tresnetako bat ‘Elkar ekin euskaraz’ izeneko ekimen berria izango da, kirol-sektoreko eragile guztien lankidetza behar duena. Eta, eragile nagusietako bat izanik, Unión de Federaciones Deportivas Vascas-Euskal Kirol Federazioen Batasunak eta kirol-federazioek ahalegina egingo dute helburu hori gauzatzeko. Kanpainaren webgunea: www.euskalkirola.eus/eu/elkar-ekin-euskaraz. Instagram: @euskal.kirola.
Gainera, azaroan adierazpen batzuk grabatu ziren, urte honetan euskal selekzioekin parte hartu duten kirolariek eta federazioek egindakoak.
Bestalde, Autonomia Erkidegoen Kirolaren I. Biltzar Nazionala egin zen Valladoliden, Unión de Federaciones Deportivas Vascas-Euskal Kirol Federazioen Batasuna bertan zela. CUFADEk, Espainiako Kirol Elkarteen Konfederazioak, sustatutako topaketa horren helburua izan zen Espainiako autonomia-erkidegoetako kirola gizartean balioestea eta haren funtzionamendua modernizatzeko finantziazio egonkor eta independentea izateak duen garrantzia azpimarratzea. Espainiako autonomia-erkidegoetako kirolaren lehen topaketa nazional honetan, funtsezko hiru alderdi jorratu ziren –kudeaketa, komunikazioa eta zuzendaritza teknikoa–, aditu handien, eztabaida-mahaien, elkarrizketen eta tailer praktikoen bidez.
Deustuko Unibertsitateko Osasun Zientzien Fakultateak ateak ireki dizkigu
Osasun Zientzien Fakultateko dekano María Carrasco Zabaletak gonbit egiten digu ibilbide bat egitera unibertsitatearen jatorria, gizartearekin duen konpromisoa, metodo pedagogikoa eta Osasun Zientzien Fakultate berria ezagutzeko.
Noiz eta nola sortu zen Deustuko Unibertsitatea?
Deustuko Unibertsitatea 1886an sortu zuen Jesusen Lagundiak. Banco de Bilbaoren eta Boluetako Santa Ana enpresaren sortzaile Tomás de Balza jauna ondorengorik gabe hil zenean, dirutza utzi zuen Casilda Iturrizar alargunaren esku, eta hark ondo jakin zuen administratzen, negozioen indarrari eutsiz eta Bilbok industria-hiri gisa abiada har zezan bultzatuz. Horrez gain, XIX. mendean, goi-mailako klaseek eta foru-instituzioek goi-mailako ikasketa-zentro bat eduki nahi zuten. Hortaz, Bilboko enpresaburu-talde batek apustua egin zuen Bilbon zentro bat sortzearen alde, konpromisoa hartu zuen hiriaren kanpoaldean eraikin bat finantzatzeko eta eraikitzeko, eta jesuiten esku utzi zituen ikasketen zuzendaritza eta edukia. Espainia, Kuba, Mexiko, Suitza eta Frantziatik etorritako ikasleek inauguratu zuten barnetegia 1886ko irailaren 25ean. 1888/1889 ikasturtean kanpoko ikasleak sartu ziren. Horrela sortu zen Deustuko Unibertsitatea.
Deustun 130 urte baino gehiago daramatzagu profesional bikainak prestatzen. Gaitasunetan ardaztutako prestakuntza da, eta ikasleen trebetasun berritzaileak, sortzaileak eta ekintzaileak indartu nahi ditu. Gaur egun, campusak ditugu Bilbon eta Donostian, eta egoitzak Gasteizen eta Madrilen.
Deustuko Unibertsitateak, goi-mailako hezkuntzako instituzioa den aldetik, konpromisoa du gizateriaren erronka berriei laguntzeko. Zein dira haren erantzukizun sozialaren lehentasunezko arloak?
1886an hasi zenetik, Deustuko Unibertsitateak konpromiso estua izan du gizartearekin, eta jesuiten hezkuntza-instituzio gisa erantzukizuna hartu du bere gain herritartasun askeagoa, bidezkoagoa, solidarioagoa eta gizatiarragoa prestatzeko, erronka sozialez eta errealitatea eraldatzeko duen gaitasunaz jakitun dena. Unibertsitatea euskal gizartetik hurbil-hurbil sentitzen da, eta zerbitzatu egin nahi du, hala unibertsitate-instituzio gisa, nola gizarteak dituen kultura-beharretan, eta ingurunearen garapen sozial, tekniko eta ekonomikoan.
Unibertsitatearen Erantzukizun Sozialeko Planaren bidez, unibertsitateak konpromiso sozial hori zehaztu, eta lehentasunezko bost arlo dinamizatzen ditu: berdintasuna, inklusioa, justizia soziala, ingurumena eta osasuna.
Ekarpen positiboa egin nahi dugu, mundu bidezkoago, solidarioago eta gizatiarrago bat eraikitzeko. Gizartea zerbitzatu nahi dugu, berariaz unibertsitatekoa den ekarpen bat eginez eta errealitatearen ikuspegi kristau batetik abiatuta. Ikerketan eta irakaskuntzan bikaintasuna bilatzen dugu, eta, aldi berean, pertsona aske arduratsuak eta profesional gaituak prestatu nahi ditugu, behar diren ezagutza, balioak eta trebetasuna dituztenak jakintza sustatzeko eta gizartea eraldatzeko konpromisoa hartzeko.
Deustuko Unibertsitatearen eredu pedagogikoaren helburua da ikaskuntzan eta irakaskuntzan berrikuntza bultzatzea. Zertan oinarritzen da?
Unibertsitatearen eredu pedagogikoak alderdi hauek sustatu eta bermatu nahi ditu: irakaskuntzaren kalitatea eta berrikuntza, gizartearen eta erakundeen eskaerari erantzuteko arintasuna eta malgutasuna, eta berdintasunera eta justizia sozialera bideratutako balioak eta printzipioak transmititzea.
Europa osoan garatu den bezala, gure prestakuntza-ereduaren oinarria da ikaskuntza- eta irakaskuntza-ereduen berrikuntza sustatzea. Eta, horretarako, bi zutabetan oinarritzen gara:
- Ikasleek ikaskuntza sakona izan dezaten lortzea. Ikaskuntza horren oinarria da balioak eta gaitasunak garatzea profesional eta herritar aktibo eta arduratsu gisa gizarteratzeko.
- Uste sendoa dugu prestakuntza eta irakaskuntzaren oinarria dela unibertsitateak eta haren irakasle-taldeak ikasteko eta eraldatzeko duten gaitasuna, irakasteko eta ebaluatzeko metodoetan eta euskarri diren prozesu guztietan berrikuntzak eginez.
Osasun Zientzien Fakultate berriak erantzuna ematen dio Deustu osasunaren arloan egiten ari den apustu sendo eta gero eta handiagoari
Gizarteak osasunaren arloan eskatzen dizkigun erronketan jartzen dugu arreta. Deustun faktore biologiko, fisiko, psikologiko eta sozialen konbinazio gisa ulertzen dugu osasuna. Horretarako, gaitasun bikaina duten profesionalak prestatzen ditugu, arlo horretan punta-puntakoak diren metodologia berritzaileekin, beren dimentsio zientifikoa eta ikertzailea beren gaitasun profesionalarekin eta dimentsio gizatiarragoarekin txertatzeko gai diren profesionalak, pertsona ardatz gisa duen arretarekiko konpromisotik abiatuta, zaindu ahal izatea eta zaintzen jakitea txertatuta, pazienteen edo erabiltzaileen duintasuna arriskuan jarri gabe.
Proiektua pertsonarengan ardaztutako medikuntza baten orientazio argiarekin sortu da, ikuspegi humanistarekin eta AOI metodologian oinarrituta. Zer da hori eta nola garatzen da?
Deustuko Unibertsitatean, Arazoetan Oinarritutako Ikaskuntzaren (AOI) aldeko apustua egiten dugu, funtsezko metodologia gisa, eta ikaskuntza aktibo eta esperimentalean oinarritutako beste metodologia batzuekin osatzen dugu. Horietan, ikaslea da irakatsi eta ikasteko duen prozesuaren protagonista, eta garrantzi berezia hartzen dute hausnarketarako, lankidetzarako, autonomiarako eta simulazioaren bidez ikasteko guneek. AOIren bidez, ikasleek beren ezagutza eraikitzen dute bizitza errealeko arazoetan oinarrituta. Helburua ez da arazoa ebaztea, baizik eta arazoa erabiltzea ikaskuntza-gaiak identifikatzeko oinarri gisa, modu independentean eta taldean ikasteko.
Zein da Osasun Fakultateak duen eskaintza akademikoa?
Gure ikasketa guztiak sortu dira gure gizarteari zerbitzua egiteko, eta gaur egun honako hauek dira gure eskaintza akademikoaren ardatzak:
4 gradu
- Erizaintza. Bilboko eta Donostiako campusak.
- Fisioterapia. Donostiako campusa.
- Medikuntza. Bilboko campusa.
- Psikologia. Bilboko campusa.
- Gradu bikoitz 1. Fisioterapia + Jarduera Fisikoaren eta Kirolaren Zientzietako Gradua. Donostiako campusa.
- 12 master
- 2 espezializazio
Nazioarteko mugikortasuna sustatzen dugu, beste herrialde edo autonomia-erkidego batean ikasteko aukera emanez, Estatuko eta Europako unibertsitate ospetsuekin egindako truke-programei esker. Bermatutako praktikak ditugu, eta, hala, ikasleak errealitate profesionalera hurbiltzen dira banakako plan pertsonalizatu eta tutorizatu baten bidez. Halaber, etengabeko prestakuntza eskaintzen dugu, gradua amaitzean aukera ematen baitugu prestakuntza zabaltzeko osasun arloko graduondoko eta doktoregoekin.
Gainera, ikasteko hainbat espazio ditugu:
Deustubio eraikina. 900 m2 baino gehiago Bilboko campusean, osasun zientziei eskainiak. Honako hauek ditu:
- 3 «Rosalind Franklin» laborategi, Biologia, Biokimika eta Genetika eremuekin eta Histologia eremuarekin.
- Biomekanikako eta Fisiologiako 3 laborategi.
- 3 Aita Arrupe ospitale birtual, kontrol, debriefing eta trebetasun kliniko eta simulazioko gelekin (kontsultak, solairuko gela, zainketa intentsiboetako unitatea, ZIU, ebakuntza-gela).
Deusto Psych. Psikologia eta Osasuneko Ikerketa, Garapen eta Berrikuntzako Unitatea (I+G+B). 700 m2 baino gehiago ditu Bilboko campusean, eta Euskal Autonomia Erkidegoan erreferentziakoak diren laborategi espezializatuak dauzka, baita ikerketa eta prestakuntza aurreratuko baliabideak ere.
Larramendi eraikina. Instalazio berriak Donostiako campusean, osasun arloko irakaskuntza- eta ikerketa-jarduerarako. Honako hauek dituzte:
- 3 ospitale birtual, kontsulta-gune, gimnasio terapeutiko, ospitalizazio-eremu eta zainketa intentsiboetako gelarekin (Zainketa Intentsiboetako Unitatea).
- 3 laborategi, Biomekanika eta Neurozientzia, Fisiologia, eta Anatomia eta Natur Zientziena.
- 3 ikasgela teoriko-praktiko, tresna espezializatuekin hornituak.
- 3 gimnasio, mota eta dimentsio desberdinetakoak: jarduera fisikorako, gimnasio-tatamirako eta fitness-espazioa.
- 3 kiroldegi: kirol-kantxa zabala, harmailak eta zerbitzu osagarriak dituena.
Mutualia da ikasleen irakaskuntza eta praktiketarako lankidetza-hitzarmena sinatua duen erakundeetako bat. Zure ustez, funtsezkoa al da osasun arloko profesionalek ikasleei laguntzea etorkizuneko garapen profesionalerako?
Jakina. Fakultateko irakasle-klaustroan sartu diren osasun profesionalak funtsezkoak dira, eta osatu eta aberastu egiten dute.
Bestalde, osasunaren arlo profesionaletako praktikak aukera bikaina dira gure ikasleentzat, eta fakultatearekin hezkuntza-lankidetzako hitzarmenak dituzten erakundeen konpromisoari eta lan onari esker dira posible.
Praktika-zentro horietan, gure ikasleak jakintza handiko profesionalekin egoten dira hasiera-hasieratik, eta horiek laguntzen diete lanbidearen konplexutasuna ezagutzeko, lantaldeetan integratzeko edo ikasi dituzten teknikak eta estrategiak praktikan jartzeko prozesuan; gainera, aukera ematen diete haien autonomia, jakin-mina eta erantzukizun-zentzua garatzeko.
Zalantzarik gabe, laguntza hori funtsezko baliabidea da etorkizuneko profesional horien prestakuntzari begira.
ANTIBIOTIKOAK, EGOKI ERABILTZEN DITUGU?
Antimikrobianoen erabilerari buruzko Kontzientziazioaren Munduko Astea azaroaren 18tik 24ra izango da, “Aurre har diezaiogun batera antimikrobianoekiko erresistentziari” lelopean.
Javier de la Fuente doktoreak, Mutualiako Infekzio Batzordearen arduradunak, botikak behar ez bezala erabiltzearen eraginak eta horren ondorio nagusiak azalduko dizkigu.
Nola sortzen da antibiotikoekiko erresistentzia, eta zer ondorio ditu?
Antibiotikoak bakterio-infekzioak prebenitzeko eta tratatzeko erabiltzen diren botikak dira. Bakterioak gai aktibo horien erabileraren ondorioz mutazioa izaten direnean sortzen da antibiotikoekiko erresistentzia. Bakterioak dira antibiotikoekiko erresistente egiten direnak, ez gizakiak eta ez animaliak. Bakterio farmakoerresistente horiek infekzioak eragin ditzakete gizakiarengan eta animaliengan, eta infekzio horiek zailagoak dira sendatzen erresistente ez direnenak baino.
Zertaz ari gara “medikamentuen erabilera desegokiaz” ari garenean?
Medikamentuen erdiak baino gehiago modu desegokian preskribatzen, ematen edo saltzen dira, eta pazienteen erdiek ez dituzte behar bezala hartzen, Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) jakinarazi duenez. Okerreko erabilera hori errezetarekin edo errezetarik gabe saldutako sendagaiak neurriz gain, gutxiegi edo behar ez bezala erabiltzea izan daiteke.
Gero eta handiagoa da antibiotikoekiko erresistentzia, eta eraginkortasunik gabe gera daitezke?
2020an, OMEk “Antibiotikoak: kontuz erabili” eslogana aldatu, eta “Antimikrobianoak: kontuz erabili” eslogana jarri zuen, beste mikroorganismo batzuek, hala nola birusek, onddoek edo protozooek, sortzen dituzten sendagaiekiko erresistente diren infekzioen gero eta eragin handiagoa islatzeko. Osasunaren Mundu Erakundearen (OME) arabera, antibiotikoekiko erresistentzia maila arriskutsuetaraino handitzen ari da eskualde guztietan, mundu osoan erresistentzia-mekanismo berriak sortu eta zabaldu ahala. Gero eta efikazia gutxiago duten antibiotikoekin, gero eta zailagoa da, eta batzuetan ezinezkoa ere bai, pazienteak tratatzea, baita gaixotasun infekzioso arruntetarako ere, hala nola pneumoniarako.
Zein da erabilera oker horren eragina eta kostua?
Gaixoa zaintzeko kostuak ere handitzen ari dira, lehen mailako antibiotikoen ordez sendagai garestiagoak erabiltzen ari baitira. Gaixotasunaren eta tratamenduaren iraupen luzeagoak, sarritan ospitalean, osasun kostuak handitzen ditu, bai eta pazienteentzako eta gizartearentzako karga ekonomikoa ere.
Hala ere, antibiotikoekiko erresistentziaren benetako kostua bizitzetan eta infekzio-tasetan neurtzen da. Hala, Review on Antimicrobial Resistance txostenaren arabera, neurriak hartzen ez badira behintzat, antibiotikoekiko erresistentziaren ondoriozko heriotzen mundu-zama urtean 10 milioi bizitzara igo daiteke 2050erako. Horrek minbizia baino hilgarriagoa egiten du, eta kostu ekonomiko global metatua 100 mila milioi dolarrekoa da.
Zein dira patogenorik erresistenteenak?
Adibidez, antibiotikoekiko erresistenteak diren patogenoen artean, garrantzitsuenetako bat Klebsiella pneumoniae da. Infekzio gramnegatibo guztien herena da, gutxi gorabehera, gernubideetako infekzioak, zistitisa, pneumonia, zauri kirurgikoen infekzioak, endokarditisa eta sepsia barne.
Staphylococcus aureus bakterioa gure azaleko floraren parte da, eta infekzio ugari eragiten ditu, bai komunitatean, bai osasun zentroetan. Metizilinarekiko erresistentea den Staphylococcus aureus (SARM) bidezko infekzioak dituzten pertsonek sendagaiekiko sentikorrak diren infekzioak dituzten pertsonek baino %64 probabilitate handiagoa dute hiltzeko.
Ba al dago antibiotiko bidezko tratamendu baten iraupenari eta dosiari buruzko jarraibiderik?
Antibiotikoen ziklo laburrenak infekzio batzuetarako ziklo luzeenak bezain eraginkorrak izan daitezkeelako ebidentzia sortzen ari da. Tratamendu laburragoek zentzu handiagoa dute: errazagoa da behar bezala osatzea, albo-ondorio gutxiago izatea, bai eta merkeagoak izatea ere. Bakterioak antibiotikoen eraginpean egotea ere murrizten dute, eta, horri esker, patogenoak erresistentzia garatzen duen abiadura murrizten da.
OMEk hainbat infekziotarako tratamenduei buruzko jarraibideak argitaratzen ditu, eta kasu bakoitzerako ebidentzia kliniko onenean oinarritutako tratamendu eta antibiotikoen dosien iraupenak gomendatzen ditu. Azken ikerketak etengabe berrikusten dira, osasun profesionalei gomendio eguneratuak eman ahal izateko; izan ere, botikak behar ez bezala erabiltzea sustatzen duten arazoen artean, OMEk polifarmazia aipatzen du (sendagai gehiegi kontsumitzea); antibiotiko eta injekzio gehiegi erabiltzea; jarraibide klinikoekin bat ez datorren preskripzioa; eta automedikazio desegokia.
Javier de la Fuente Dk.
Mutualiaren Infekzio Batzordearen Arduraduna
Kontsulta juridiko 2022ko Azaroa
Lan-harremana amaitu ondoren, eta kontuan hartuta langileak ez zituela oporrak hartu aipatutako amaieraren aurreko hiru urteetan, zer gertatzen da hartu gabeko oporrekin? Eta preskripzioaren figura zuzenean interpretatu al daiteke?
Hasiera batean, oporrak osorik eta benetan hartu ez badira, hitzarmen kolektiboan adierazitako aldiari dagokionez edo Langileen Estatutuaren 38. artikuluan xedatutakoari dagokionez, konpentsazio ekonomikoa egin behar da, hitzarmena azkendu arte urte horretan igarotako denboraren proportzioan.
Kontuan hartuta, hasiera batean, lan-kontratutik eratorritako ekintzak hura amaitu eta urtebetera preskribatuko direla (martxoaren 24ko 1/1995 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onartutako Langileen Estatutuaren 59. artikulua), kontratua azkendu aurreko azken urteari dagozkion oporrak baino ez dira ordainduko, eta aurreko urteetakoak preskribatuta egongo dira, betiere, aplikatu beharreko hitzarmen kolektiboak besterik xedatzen ez badu.
Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren (EBJA) doktrina komunitarioak, eskubide nazionalak balioetsiz eta eskubide horiek Europako zuzenbidearekin harmonizatu beharrez, erabaki du araudi nazional batek urteko opor ordainduak izateko eskubidea galtzea xedatu dezakeela legeria nazionalean ezarritako aldiaren amaieran, betiere, langileak eskubide hori baliatzeko aukera izan badu. Kontuan izan behar dugu urteko opor ordainduak izateko eskubideak garrantzi berezia duela Batasuneko gizarte-zuzenbidearen printzipio izateagatik, eta Europar Batasuneko Oinarrizko Eskubideen Gutunaren 31.2 artikuluan berariaz onartuta dagoela.
EBJAk, C-120/21 auzian, zeina Alemaniako Estatuaren epaitu aurreko auzi batetik datorren, aztergai dugun gaian garrantzi handia duen epai bat eman zuen 2022ko irailaren 22an. Izan ere, gai horri erantzuteko, kontuan hartu behar da preskripzioa balioesteko, segurtasun juridikoko arrazoiez gain, zeinak eskubideak garaiz ez baliatzearekin batera bere oinarri baitira (eskubideez baliatzeko epea eta eskubideak erreklamatzeko epea igaro ondoren, eskubidea iraungi egiten baita), aintzat hartu behar dela, lan-harremaneko alderdien arteko aldea dela-eta, langileak eskubide hori baliatzeko aukera benetan izan duela egiaztatu beharko dela, eta enpresaburuak modu eraginkorrean eman behar duela urteko oporrak baliatzeko aukera, ahaztu gabe, beraz, dagozkion eskaintza- eta informazio-betebeharrak. Izan ere, enpresaburuak langilearen eskubideen preskripzioa argudia dezakeela onartzeak, eskubide horiek modu eraginkorrean baliatzeko aukerarik eman gabe, enpresaburua arrazoirik gabe aberastea ekarriko luke, eta hori langilearen osasuna zaintzeko helburuaren aurkakoa izango litzateke, oporrei buruzko Erkidegoko araudian onartzen den bezala.
Beraz, kasu zehatza hainbat elementuren arabera baloratu beharko da, hala nola oporrak ezarritako aldian hartu ez izanaren inguruabarrak, gai horren inguruan enpresaburuak egin duen lana edo inguruabar horri buruz jaso duen informazio-lana. Izan ere, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren doktrinak zuzenean eragiten dio Langileen Estatutuaren 59. artikuluari, eta, horren arabera, posible izango da konpentsazio ekonomiko bat eskatzea azken lan-urtetik aurrera baliatu ez diren oporrengatik, baldin eta enpresaburuak ez badu jardun Goi Auzitegi honek eskatzen duen arreta sendotuarekin.
Raquel Martínez Balbas
Mutualiaren Aholkularitza Juridikoko abokatua
MutuaLex 222 zk.
Interes orokorreko xedapenak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O.,
G.A.O. y E.B.A.O.), 2022ko urriaren 29tik azaroaren 04rako astea.
ERRADIOLOGIAKO HUMANIZAZIOA
Erradiologia medikuntzako alorrik berritzaileenetakoa da, eta balioa eransten die gainerako medikuntza-espezialitate gehienei.
Azaroaren 8an, 2022ko Nazioarteko Erradiologia Eguna ospatuko da, lelo honen pean: “Erradiologoak eta ETE/DIGTak pazienteari laguntzen”.
Ana Capelastegui Alber Mutualiako erradiologia-arduraduna elkarrizketatu dugu, eta azaldu digu zein diren irudi bidezko diagnostikoaren funtzio nagusiak eta medikuntzan zein ekarpen egiten duen.
Zer esan nahi dugu irudi bidez egindako diagnostikoaz ari garenean?
Irudi bidezko diagnostikoaz ari garenean, erradiodiagnostikoaz edo, besterik gabe, ERRADIOLOGIAz ari gara. Diagnostiko medikoa egiteko, giza gorputzaren irudiak eskaintzen dituzten teknikak dira. Irudi bidezko diagnostikoak medikuntzaren arlo guztiak hartzen ditu, baina Mutualian erradiologia muskulu-eskeletikoan zentratzen gara, patologia traumatikoaren esparruan lan egiten baitugu. Munduko Osasun Erakundearen arabera, medikuntzako erabakien % 80 baino gehiago proba erradiologikoen laguntzarekin hartzen da gaur egun. Eta, hala ere, gure zerbitzuak ezezaguna izaten jarraitzen du instalazioetatik pasatzen diren pertsonentzat.
“Oso teknifikatuta dagoen ingurune batean lan egiten dugu, batzuek agresibotzat hartzen duten ingurune batean. Batzuetan masifikatu ere egiten da, irudi diagnostikorako sarbidea unibertsala baita, eta atzerapenak murrizteko presioa baitago. Hala ere, ez dugu ahazten irudi bakoitzaren atzean pertsona bat dagoela beti, eta historia bat.”
Zer proba mota hartzen ditu?
Hainbat irudi-teknika erabiltzen ditugu. Hedatuena erradiografia da; mende bat baino gehiago duen arren, funtsezkoa da oraindik ere muskulu-eskeletoko patologiak interpretatzeko. Azken urteetako garapen teknologiko handiei esker, badira beste proba batzuk ere: ekografia, tomografia konputerizatua (TAC edo “eskanerra”) eta erresonantzia magnetikoa (EM). Giza gorputzaren kalitate handiko irudiak ematen dituzte. Gaur egun, irudi guztiak digitalak dira, antzinako “plakak” desagertu egin dira, eta ingurune digital horri esker, irudiak errazago transmititu, gorde eta aztertzen dira. Itxaropen handiko etorkizuna dugu, berrikuntza teknologikoak baitaude etengabe.
Mutualian X Izpien ekipoak ditugu gure laguntza-zentro guztietan, eta erresonantzia magnetiko eta ekografia ekipoak 3 kliniketan.
Zer-nolako lanbide-profila behar da?
Arlo honetan bi motatako profesionalak ditugu lanean: erradiodiagnostikoan espezialista diren medikuak (erradiologoak) eta erradiodiagnostikoan espezialista diren teknikariak (ETE). Erradiologook azterketak zuzentzen ditugu, eta irudiak interpretatzen; hala, azterketa eskatu duen medikuak egindako galderari erantzungo dion txosten bat egiten da. ETE-ek probak egiten dituzte, eta irudi-ekipoak eraginkortasunez eta segurtasunez erabiltzeko trebatuta daude; gainera, pazienteari laguntzen diote gure instalazioetan dagoen bitartean. Garapen teknologikoetara egokituta egon behar dutenez, etengabeko prestakuntza espezifikoa jaso behar izaten dute.
Hitz egin dezagun pazientearen segurtasunaz erradiologian
Erradiografiak eta TACak erradiazio ionizatzailea (X Izpiak) erabiltzen dute, eta, beraz, efektu biologiko kaltegarriak sor ditzakete. Hori dela-eta, ekipo horiek kontrolatuta daude, eta profesionalek eta agintariek berrikusi egiten dituzte; izan ere, pertsonen segurtasuna bermatzeko legeria zorrotz baten mende daude. Profesionalek badakigu nola ziurtatzen den pazienteak ahalik eta dosirik txikiena jasotzea, irudien kalitate diagnostikoa murriztu gabe. Bilakaera teknologikoak lagundu egiten digu, eta, ekipo berriei esker, erradiazioa are gehiago murrizten dugu.
Erresonantzia magnetikoak bi energia-iturri erabiltzen ditu: magnetismoa (ekipoa iman indartsu bat da) eta irrati-frekuentzia. Ez du X Izpirik erabiltzen, eta teknika segurua da, kontrako efekturik gabea. Hala ere, balizko arrisku batzuk daude, erresonantzia-gelan gailu metalikoak edo elektronikoak sartzen badira; beraz, gela horretarako sarrera kontrolatu egiten da, eta segurtasunez nor sar daitekeen jakin behar da galdetegi baten bidez. Elementu metalikoek desplazamendu-arazoak sor ditzakete, imanak erakarri egiten baititu (adibidez, guraize batzuk poltsikoan ditugula sartzen bagara, hegan aterako dira, imanak erakarrita) edo berotze-arazoak izan daitezke (irrati-maiztasuneko uhinen eraginez, metala berotu egiten da, mikrouhin-labe batean bezala). Tatuaje batzuek pigmentu metalikoak dituzte, eta berotzen badira, azaleko erredurak eragin ditzakete. Gorputzean jarrita dauden gailu elektronikoek (taupada-markagailuek, infusio-ponpek, eta abarrek) funtzionamendua alda dezakete, eta, beraz, kontraindikaziotzat hartzen dira. Erradiologiako profesionalok badakigu egoera horietako bakoitza nola baloratu, pazientearen segurtasuna bermatzeko.
“Pazienteak diagnostiko-ekipoen beste aldean nor dagoen jakin dezan nahi dugu. Pazienteari lagunduz, Erradiologia humanizatzeko lan egiten dugu.”
Zer esan nahi dugu erradiologiako humanizazioaz ari garenean?
Gaur egun, Irudi bidezko Diagnostikoaren arloa oso teknifikatuta dago, eta batzuentzat, inguru hori hotza da, oldarkorra eta arriskutsua. Gure lana da pazientea ahalik eta ondoen egotea, gure instalazioetan dagoen bitartean: prozesu osoan zehar berarekin egoten gara, eta proba nolakoa izango den azaltzen diogu, bere zalantzak argitu eta lasaitu egiten dugu. X Izpien bidezko tekniketan, paziente asko erradiazio ionizatzailearen efektuen beldur izan ohi da, eta jakin behar dute ia ezinezkoa dela ondorio kaltegarriak agertzea medikuen eskariz egindako frogen ondorioz. Erresonantziari dagokionez, paziente askok klaustrofobia izaten dute, baina gehien-gehienek arazorik gabe egiten dute proba; izan ere, ekipoak geroz eta zabalagoak dira eta geroz eta erosotasun handiagoa eskaintzen dute (zaratarako kaskoak dituzte, proban zehar musika jartzen zaie, eta ETE-ek begiz kontrolatzen dituzte beren postutik).
“Erradiologia humanizatzea arreta berriro pertsonengan jartzea da, enpatia, errespetua eta duintasuna bultzatzea, eta teknologia tresna bat baino ez dela ulertzea, gaixotasunak diagnostikatzen eta haien tratamendua bideratzen laguntzen diguna.”
Mutualian, pazientearen segurtasuna eta osasunaren zaintza humanizatzea ildo estrategikoak dira guretzat, eta balioen kultura oso zabalduta dugu.
Erradiologiaren Egun zoriontsua izan dezazuela!
MutuaLex 221 zk.
Interes orokorreko xedapenak, buletinetan argitaratuta (E.A.E., E.H.A.A., A.L.H.A.O., B.A.O., G.A.O. y E.B.A.O.), 2022ko urriaren 22tik 28rako astea.
MUTUALIA FOROAREN XIX. EDIZIOA
Langile autonomoentzako Kotizazio Sistema Berria, 13/2022 Errege Lege Dekretua, uztailaren 26koa.
09:30 hasiera
11:00 kaferako atsedenaldia
11:30 2 zatia
13:15 zalantzak argitzea
13:30 Amaiera
Hizlaria: Iñaki Esnal, Mutualiako Aholkularitza Juridikoko abokatua.
Deialdiak:
- Eibar: 2022ko azaroaren 15a, asteartea
- Donostia: 2022ko azaroaren 16a, asteazkena
- Bilbo: 2022ko azaroaren 17a, osteguna
- Gasteiz: 2022ko azaroaren 17a, ostirala
Izen ematea:
ExOsasun proiektua
Exoeskeletoen ikerketa eta garapena, lan-ingurunean nahasmendu muskuloeskeletikoak prebenitzeko
2022ko Laneko Segurtasun eta Osasunaren Europako Asteak, urriaren 24tik 28ra bitartean egingo denak, “Lan osasungarriak, erlaxa ditzagun kargak” izeneko kanpaina europarra du ardatz, eta helburu nagusia nahasmendu muskuloeskeletikoei aurrea hartzea da.
Osalanen datuen arabera, nahasmendu muskuloeskeletikoak dira laneko gaixotasunik ohikoenak; langileen % 60k uste du nahasmendu muskuloeskeletikoak direla beren arazo larrienak, eta min fisikoak dira nahasmendu horien ondorio nagusiak. Ondorio nagusiak min fisikoak izan daitezke, gaixotasun kronikoak, laneko bajak eta abar eragin ditzaketenak. Ondorio ekonomiko eta laboralak ere baditu, diagnostikoak eta tratamenduak eragiten duten gastua laneko istripuek eta lanbide-gaixotasunek eragindako gastuaren % 40 baita EBko herrialde batzuetan, eta inpaktu ekonomikoa BPGren % 2 ingurukoa da.
“Laneko gaixotasun ohikoenak dira nahasmendu muskuloeskeletikoak; langileen % 60k uste du gihar eta hezurretako nahasmenduak direla beren arazo larrienak.”
Prebentzioa da nahasmendu muskuloeskeletikoei aurre egiteko oinarria. Helburu horrekin sortu zen “ExOsasun Proiektua”. Proiektuaren helburua laneko ingurunean halako nahasmenduak murriztea da, exoeskeleto adimendun eta pertsonalizagarriak ikertuz eta garatuz, horrela, gehiegizko esfortzuek EAEn eragin handiena duten sektoreetan, hala nola sektore industrialean eta soziosanitarioan, sortzen duten inpaktua murriztu ahal izateko. 2020. urtean abian jarritako proiektua, Eusko Jaurlaritzak (HAZITEK laguntza-programaren bidez) eta Europako Batzordeak (EGEF) finantzatzen dute.
“ExOsasun Proiektua laneko ingurunean nahasmendu muskuloeskeletikoak murriztera bideratuta dago, exoeskeleto adimendunen eta pertsonalizagarrien ikerketaren eta garapenaren bidez.”
EXOARMS
Hauek dira proiektuan parte hartzen duten enpresak: GESTAMP GLA, Gogoa Mobility Robots, Ibermática, Ludus VR, STT Ingeniería y Sistemas, ZERMIK, i3B eta Tecnalia. Partzuergoaren buru IMQ Zorrotzaurre Klinika (Grupo IMQ) da, eta Osalan, Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Institutu Nazionala, Mutualia eta PESI (Industria Segurtasuneko Espainiako Plataforma Teknologikoa) erakundeen kanpo-aholkularitza jasotzen du.
Gogoa Mobility Robots enpresa arduratzen da exoeskeletoen diseinuaz eta fabrikazioaz. Ikerketa Zientifikoen Kontseilu Gorenaren (CSIC) spin-off enpresa da Gogoa; Abadiñon (Bizkaia) dago, eta aplikazio klinikoetarako, industrialetarako eta kirol-esparrurako exoeskeletoak diseinatzen eta garatzen ditu, pertsonen bizi-kalitatea hobetzeko. Beheko gorputz-adarrak birgaitzeko exoeskeleto baten CE ziurtagiria lortu duen Europako lehen enpresa da.
Juantxu Martín zuzendari teknikoak ExOsasun proiektua nola abiarazi zen eta proiektu horretan duen inplikazioa azaldu digu.
Nola diseinatu eta fabrikatu dira nahasmendu muskuloeskeletikoei aurrea hartzeko exoeskeletoak?
Lehenik, proiektuaren azken bi erabiltzaileen ohiko mugimenduak aztertu ziren: GESTAMP GLA enpresan (automobilgintzaren sektorea) laser bidezko ebaketa-makinen zamalanekin lotutakoak, eta IMQ Zorrotzaurre eta Virgen Blanca klinikak enpresan pazienteak lekualdatzeko lanekin lotutakoak. Bi eragiketa horiek oso ohikoak dira bi sektore horietan.
Exoeskeleto adimentsu eta pertsonalizagarriei buruz ari gara. Zer irizpidek definitzen dute exoeskeleto baten pertsonalizazioa?
Baztertu egin zen exoeskeleto aktiboak edo pasiboak erabiltzea, kasu batean (GESTAMP GLA) laneko espazio fisikoaren mugengatik, eta bestean (IMQ Klinikak) ikusmen-inpaktuagatik; izan ere, ingurune kliniko batean ez da oso egokia (exoeskeleto komertzialek, aktiboek zein pasiboek, egoera jakin batzuetan inbaditzailea izan daitekeen egitura mekanikoa dute). Irtenbide egoki bat lortzeko, GOGOAk “soft” motako exoeskeletoen bi eredu berri diseinatu eta garatu ditu, prototipo-mailan.
Nolako ereduak garatu dituzue ExOsasun proiekturako?
“Soft” exoeskeletoak arinak dira, ehunez eta elastomeroz soilik osatuta daude, eta, beraz, maila inbaditzailerik txikiena dute: Exoarm ereduak (GESTAMP GLA enpresan erabiltzeko) gerrialderako eta besoetarako euskarria du, eta Exosport ereduak (IMQ Klinikan erabiltzeko), gerrialderako eta hanketarako euskarria.
“«Soft» exoeskeletoak arinak dira, ehunez eta elastomeroz soilik osatuta daude, eta, beraz, maila inbaditzailerik txikiena dute.”
EXOSOFT
Nola bermatzen dira exoeskeletoen eraginkortasun klinikoa eta segurtasuna?
Bi ereduak funtzionalki baliozkotu dira laborategian, eta funtzionamendu-baldintza errealetan baliozkotzen hasi dira, TRL6 heldutasun-maila lortzeko, maila teknologikoen balidazio-eskalaren arabera. TRL6 mailak esan nahi du produktua ingurune errealean eta funtzionamendu-baldintza errealetan baliozkotu dela, eta, beraz, industrializatzeko prest dagoela.
Zein fasetan dago gaur egun ExOsasun proiektua?
Proiektua aurtengo abenduaren 31n amaituko da. Laborategian baliozkotu ondoren, proiektuaren azken hilabete hauetan, probak lan-baldintza errealetan egingo dira azken bi erabiltzaileen kasuan (GESTAMP GLA eta IMQ Kliniketan), eta, behar izanez gero, azken doikuntzak egingo dira.
IBERMÁTICA erakundeak ere hartzen du parte proiektuan. Horren helburu nagusia Big Datan eta Adimen Artifizialean oinarritutako tresna bat sortzea izan da, edozein lanposturen ergonomia automatikoki modelizatzeko gai izan dadin. Tresna horren helburu nagusia da lanpostu horietan lesio muskuloeskeletikoak izateko arriskua murriztea, langile eta lanpostu bakoitzaren azterketa xehatuak egin beharrik gabe: horretarako, Ibermáticak langilearen beraren informazioa jasotzen du denbora errealean, hala nola datu zinematikoak, giharrak aktibatzeko ereduak, etab. Informazio hori exoeskeletoaren bidez zein exoeskeletorik gabe jasotzen da. Lanpostuak hala eskatzen badu, langilearen inguruneari buruzko informazioa ere jaso daiteke, adibidez, lurrarekiko erreakzio-indarra. Informazio horrekin guztiarekin eta ergonomiako aditu baten ezagutza esplizituaren bidez, bai eta sistemak automatikoki ondorioztatutako ezagutzaren bidez ere, Ibermáticak epe laburrean, ertainean eta baita luzean ere lesio bat eragin dezaketen karga-egoerak zehaztu nahi ditu.
Proiektu honen esparruan, LUDUS etxeak bere ekarpena egin du lan sorta guztietan, eta, batez ere, lanpostuen off-line erreprodukziorako azpiegitura teknologikoa sortzearekin eta errealitate areagotuko prototipo teknologiko bat sortzearekin lotutako zereginean, erabilera-kasuetan gidatu ahal izateko. Alde batetik, errealitate birtualeko sistema eta teknologia horretan oinarritutako ebaluazio- eta iragarpen-sistemaren osagaiak garatzeaz arduratu da. Bestetik, proiektuaren erabilera-kasuetan errealitate areagotuko aplikazioak garatzeko sistema bat sortu du, errealitate birtualeko sistemarako landutako biki digitaletik abiatuta eta erabilera-kasuetara bideratuta. Proiektu honen bidez, LUDUS etxeak hainbat lorpen egin ditu, eta errealitate birtualeko ingurune murgiltzaileetatik errealitate areagotuko aplikazioak arin garatzeko zerbitzu berri bat eskaintzeko gaitasuna du.
TECNALIAren parte-hartzea, batez ere, Gogoak garatutako bi exoeskeletoak baliozkotzean oinarritu da, bai laborategiko baldintzetan, bai hurrengo asteetan eta ingurune errealean eta langile kopuru handiagoarekin egindakoetan ere. Lan horren ondorioz, exoeskeletoen ebaluazio aurreratua egiteko protokolo eta metodologia batzuk eskuratuko ditu, ikertutakoa etorkizuneko exoeskeletoen garapenetan aplikatu ahal izateko.
Helburu hori lortzeko, Tecnaliak Ibermáticarekin lankidetzan jardun du, datuen analitika aurreratuko sistema bat garatzeko. Sistema horretan, EMG, EEG eta mugimendua jasotzeko sentsoreekin egindako laborategiko proba guztietatik jaso dira datuak, mugimendu-patroiak eta muskulu-aktibazioak detektatzeko, gure erabilera-kasuetan identifikatutako zereginetan exoeskeletoa erabiliz. Zermik etxearekin izandako lankidetzan, datuak modu masiboan biltzeko sistemak prestatu dira, eta Ludus etxearekin, berriz, agertoki birtualak eraikitzeko sistema bat garatu da, lanpostu industrialak azkartasunez egiaztatzeko. Azkenik, STTrekin ere lankidetzan aritu da, mugimendua atzitzeko eta jarrera aurreikusteko markatzailerik gabeko sistema bat garatzeko eta lanpostuen ebaluazio azkarra egiteko, instalazio gehigarrien beharrik gabe.
ExOsasun proiektuak ondoko erakunde hauek osatutako aholkularitza-talde bat du: OSALAN, Laneko Segurtasunaren eta Osasunaren Institutu Nazionala, MUTUALIA eta PESI (Industria Segurtasuneko Espainiako Plataforma Teknologikoa); erakunde horiek laneko arriskuen prebentzioaren azterketan eta aplikazioan esperientzia egiaztatua dute, eta proiektuko kide aktiboak dira. Honako ildo hauetan laguntzen dute:
- Partzuergoak garatzea erabakitzen duen proiektuaren ikerketa- eta garapen-estrategia berrikustea eta horri buruzko aholkularitza ematea, erakunde horiek laneko arriskuen prebentzioaren arloan gaur egun dituzten estrategietara egokitu dadin.
- Entregatzeko gaiak berrikustea eta zuzentzea, aurreko puntuaren ondorioz partzuergoak haien parte-hartzea garrantzitsutzat jotzen duenean.
- Proiektuaren parte-hartzea eta hedapena.