Behin betiko erretiroa hartzen duen erretiro partzialeko langileak eskubidea al du kotizazioak lanaldi osoan lan egin izan balu bezala jasoko lukeen soldataren arabera zenbatzeko?
Planteatutako auzia ez dute modu berean ebatzi auzitegiek; izan ere, batzuek uste dute erretiro partzialeko egoeran zehar %100era arte gehitutako kotizazio-oinarriak zenbatu behar direla, hau da, kalkulua langileak lanaldi osoan lan egin izan balu jasoko lukeen soldataren arabera egin behar dela; beste erabaki judizial batzuen ustez, berriz, erretiro-egoeran benetan ordaindutako kotizazio-oinarriak zenbatu behar dira. Ondorengo erretiroa hartu aurreko partziala.
Hasiera batean, legearen ikuspegitik, lanaldi partzialeko kontratua duten langileen Gizarte Segurantza eta erretiro partziala arautzen dituen urriaren 31ko 1131/2002 Errege Dekretuaren 18.2 artikuluak arautzen du gaia:
“Pentsioaren oinarri arautzailea kalkulatzeko, kontuan hartuko dira lanaldia eta soldata murriztu zituen enpresako lanaldi partzialeko aldiari dagozkion kotizazio-oinarriak, aldi horretan enpresan erretiro partzialeko egoerara igaro aurretik egindako lanaldiaren ehuneko bera eginez gero legokiokeen zenbatekoaren %100era arte gehituta, betiere, erretiro partziala, aldi berean, txandakako kontratuarekin batera egin bada.
Beraz, txanda-kontratu bat erretiro partzialarekin eta lanaldi partzialeko kontratua formalizatzearekin batera formalizatzea ezinbesteko baldintza denez, ez dirudi a priori aginduaren literaltasuna interpretazio-arazoak sor ditzakeen gaia denik, baina, egia esan, Auzitegi Gorenak, 2020ko urriaren 1eko epaian, doktrina bateratuz erabaki behar izan du.
Justizia-auzitegi nagusiek interpretazio-irizpide desberdinak dituzte, eta, beraz, deuseztatu egiten dute erretiro partzialaren aurreko ohiko erretiro-pentsioaren oinarri arautzailea kalkulatzeko kontuan hartu beharreko kotizazio-oinarriak benetan egindakoak izan behar direla adierazten duen epaia, zenbateko nominalean eta inolako igoerarik gabe.
Susana Castaños
Aholkularitza Juridikoko eta Betetze Korporatiboko zuzendaria
Auzitegi Gorenak ukatu egin du ijitoen erritoak batzen dituen bikoteei alarguntza-pentsioa aitortzea.
Auzitegi Gorenak, duela gutxi, 2020ko ekainaren 24an emandako epaian, baietsi egin zuen Gizarte Segurantzaren Institutu Nazionalak Gaztela eta Leongo Justizia Auzitegiaren aurrean aurkeztutako kasazio-errekurtsoa (Burgosen du egoitza epai horrek); ez da Auzitegi Gorenak antzeko uziari buruz iritzia eman duen lehen aldia, eta, oraingoan, ezetsi egin du alarguntza-pentsioaren aitorpena. Nabarmentzekoa da IV. salaren osoko bilkuraren epaia, urtarrilaren 25ekoa. 2018an, gaur egungoaren oso antzeko kasu bat oinarri duena: bertan, uzia ukatu zuen, eta ondorioztatu zuen, gainera, Giza Eskubideen Europako Auzitegiak 09/12/8an emandako epaian (Giza Eskubideen Europako Auzitegia 2009, 140) jasotako doktrina ez zela aplikatu behar (Muñoz Diaz uzia).
Hauek dira erabaki judizialaren egitateak:
• Demandatzailea eta kausatzailea ijitoen erritu tradizionalaren pean bizi izan dira, 1981eko maiatzaren 24tik 2009ko uztailaren 28an hil zen arte.
• Bizikidetza etengabea izan da, eta hiru seme-alaba izan dituzte elkarrekin, izatezko bikoteen erregistroan inoiz inskribatu gabe.
• Familia-liburuan ezkongabe gisa agertzen dira, eta kausatzailearen heriotza-ziurtagirian ezkonduta agertzen da.
Legearen ikuspegitik, ukatzearen oinarria honako artikulu honetan oinarritzen da: 1/1994 Legegintzako Errege Dekretuak onartutako Gizarte Segurantzaren Lege Organikoaren 174. artikulua, kasuan aplikatu beharrekoa (egungo Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren 219. eta 221. artikuluak), alarguntza-pentsioa eskuratzeko bi modalitate jasotzen ditu, ezkonduta egoteagatik edo izatezko bikote gisa elkarrekin bizitzeagatik, baldintza gehigarri jakin batzuk betez gero.
Hitzez hitz, 1. paragrafoa nabarmendu behar da, honako hau xedatzen baitu: “Alarguntasun-pentsioa jasotzeko eskubidea izango du, biziarteko izaerarekin, legez edo erregelamenduz ezarritako azkentze-arrazoiren bat gertatzen ez bada, bizirik dagoen ezkontideak….”. Halaber, 3. paragrafoa ere nabarmendu behar da, non honako hau adierazten baita: “Paragrafo honetan ezarritakoaren ondorioetarako, izatezko bikotetzat hartuko da eratutakoa, antzeko lotura afektiboa duena. Ezkontzeko ezintasunik ez izan arren, beste pertsona batekin ezkontza-loturarik ez izan eta, dagokion errolda-agiriaren bidez, kausatzailea hil eta berehala bizikidetza egonkor eta nabarmena egiaztatzen dutenak, gutxienez bost urtez jarraian. Izatezko bikotea dagoela egiaztatzeko, bizilekuko autonomia-erkidegoetan edo udaletan dauden erregistro espezifikoetako batean inskribatuta dagoela egiaztatzen duen ziurtagiria aurkeztu beharko da, edo, bestela, bikotea eratu dela egiaztatzen duen agiri publikoa. Aipatutako inskripzioa eta dagokion agiri publikoa kausatzailearen heriotza baino bi urte lehenago egin beharko dira gutxienez”.
Epaimahaiak gogorarazi duenez, “Izatezko bikoteen inskripzio edo dokumentazio publikoa ezinbesteko baldintza da, eta ezin da ordeztu ijitoen ohiko errituarekin… ijitoen erritupean
bizitzea ez bada eraginkorra izatezko bikotearen egoeratik alarguntasun-pentsioa eskuratu eta eskatzen diren baldintzak betetzen direla egiaztatzeko, are gutxiago egoera hori ezkontzaren egoerarekin parekatzeko, demandatzaileari onespena emanez.
Lege-eskakizun horien aurrean, epaiak adierazten du ezin dela Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren 09/12/8ko Epaia aplikatu, doktrina hori egungo egoerarekin zerikusirik ez zuen errealitate sozial eta juridiko baten ondorio baitzen; izan ere, ijito-errituagatiko batasuna 1971n egin zen, eta kausatzailea 2000. urtean hil zen, 40/2007 Legea indarrean jarri aurretik, izatezko bikoteen egoerei eraginkortasun juridikoa emateko legezko tresnarik ez zegoenean, alegia.
Auzitegiak ondorioztatu du ezin direla judizio-elementu garrantzitsu horiek alde batera utzi Giza Eskubideen Europako Auzitegiaren erabakia Espainian gaur egun dagoen errealitate juridiko eta sozialari behar bezala aplikatzeko orduan, baita ijito-komunitateari dagokionez ere, askatasun osoa baitu ezkontza zibil edo erlijiosoa egiteko edo egoera hori izatezko bikote gisa erregistratzeko, eta horrek ez du esan nahi bere bizimoduari, errituei eta tradizioei eusteari uko egiten dienik. Era berean, ezin daiteke ulertu errotuta dagoen kultura baten adierazpen legitimo eta errespetagarrien aurkako atentatutzat ere. Ez du zerikusirik Giza Eskubideen Europako Auzitegiak ebatzitako gaiaren bizikidetza-datetan indarrean zegoen errealitate sozial, historiko eta legalarekin.
Susana Castaños
Aholkularitza Juridikoko eta Betetze Korporatiboko zuzendaria
Datorren asteartean, abenduak 1, gure Gernikako Asistentzia Zentroa lekualdatuko dugula, Juan Kaltzada kalearen 14.era. Hori dela eta, osasun asistentzia eten egingo da azaroaren 27tik 30era.
Zentro berria nabarmentzeko modukoa da, haren zabaltasunagatik, irisgarritasun unibertsalagatik eta ekipamendu berritzailea izateagatik, bai eta errehabilitaziorako gune bat izateagatik ere, inguru horretan bizi den jendeari zerbitzua emateko.
Mutualian, zerbitzu bikaina, gizatiarra eta hurbilekoa ematearen alde egiten jarraitzen dugu, bai gure enpresa elkartu guztiei bai babesten ditugun pertsona guztiei.
Azaroaren 25ean Emakumeenganako Indarkeriaren aurkako Nazioarteko Eguna izendatu zuten Mirabal ahizpak, Patria, Minerva eta Maria Teresa, ‘Tximeletak’ , oroitzeko. Bortizki hil zituzten 1960ko azaroaren 25ean, demokraziaren aldeko borrokan egindako jardueragatik eta Rafael Leónidas Trujilloren kontra, Dominikar Errepublikako diktadorea 1930 eta 1961 bitartean. 1999an, NBEk Emakumearen aurkako Indarkeria Ezabatzeko Nazioarteko Eguna izendatu zuen bere ohoretan.
Euskadin 2020ko urtarriletik irailera, 3.253 emakume izan dira genero-indarkeriaren biktimak, % 4,10eko murrizketa, 2019ko epe bereko zifrekiko. Hasiera batean pentsa daiteke badugula datu positibo bat Covid-19 pandemiak suntsitutako urte honetan… baina, hala da? Hori ez dago argi, birus honek sortzen dituen zalantza eta arriskuetako bat BELDURREZKO egoera gehiago izatea da, eta EZ SALATZEA erasotzailearekin bizi den bitartean. Horrez gain, ez dira lagungarria ere izan konfinamendu-denboran izan diren gizarte kontrol zorrotzagoa eta bizilagunen hurbiltasun handiagoa, Emakundeko iturrien arabera.
Ez izan zalantzarik; genero-indarkeria gaitz bat da, eta ezin diogu aurre egin guztion inplikaziorik gabe. Eguneroko bizitzan eta inguruan sortzen dugunaren eragile nagusiak gara.
Entzun dadila zure ahotsa eta egin oihu: GENERO-INDARKERIAREN AURKA ZERO TOLERANTZIA!
Ba al zenekien 86 kilo hondakin sortzen direla 200 gramo baino gutxiago pisatzen duen telefono adimendun bat egiteko?
Azaroaren 21etik 29ra bitartean, Hondakinak Prebenitzeko Europako Astea egingo da, EWWR (European Week for Waste Reduction)erakundearen Zuzendaritza Batzordearen bultzadarekin, baliabide jasangarriei eta hondakinen kudeaketari buruzko sentsibilizazio-ekintzak sustatzeko eta ezartzeko.
Aurten, hondakin ikusezinak izango dira ardatz; ikusten ez ditugunak dira, eta produktuak eta zerbitzuak ekoizteko prozesuan hondakin “ikusezin” asko sortzen dituztenak.
“Zein da zure benetako pisua?”goiburuarekin, ekoizpen eta kontsumo jasanezinaren ondorioz guk guztiok gainean daramatzagun gehiegizko kiloez jabetzeko erronka botatzen digu EWWR-k.
Mutualian ekimen honekin bat egiten dugu, eta astean zehar gure langileak hiru ariketa hauen garrantziaz kontzientziatzeko ekintzak egingo ditugu: murriztea, berrerabiltzea eta birziklatzea.
Ekintza horiek gure Garapen Jasangarriko Planean jasota daude, Mutualiaren estrategiaren baitan, pertsonak inplikatzeko eta jakitera emateko nola laguntzen dugun gure eguneroko bizitzan GJHak lortzen, erakundean jasangarritasuna bermatuta dagoela ziurtatuta.
Unión de Federaciones Deportivas Vascas-Euskal Kirol Federazioen Batasunaren atal honetatik, hil honetan gure lurraldean gero eta jende gehiagok praktikatzen duen kirol bati buruz hitz egin nahi dizuegu. Sofbola (edo bola leuna) beisbolaren oso antzekoa da, taldean jokatzen dena eta zeinean bola bat bate batekin jotzen den. Izan ere, beisbolaren eratorpen bat da, zeinean bola handiagoa den eta jaurtiketa sorbaldaren azpitik egiten den. Praktikatzen duenak nabarmentzen du sofbola oso jolas dinamikoa dela, dibertsio handia sortzen duena, eta egokia dela helduentzat zein haurrentzat. Euskadiko Beisbol eta Sofbol Federazioak, Euskal Kirol Federazioen Batasunaren laguntzarekin, urte batzuk daramatza bere burua munduko hainbat lekutan ikusgai jartzeko proiektuarekin. Horrela, sofbol modalitateko nesken Euskadiko konbinatua Saint Raphaelen adiskidantzazko txapelketa batean lehiatu da Frantziako Federazioaren aurka, Kuban, edo/eta Vancouverren (Kanada) munduko talderik onenen aurka egindako txapelketa batean, kirol hau Euskal Herrian selekzio indartsuen aurrean erakusteaz gain, Kubakoaren beraren aurka, adibidez.
Kirol honetako partidak jokatzeko bereziki diseinatutako zelaiak badauden arren –Oriokoa birmoldatu da oraindik orain–, parkeetan edo naturguneren batean ere egokitu daitezke horretarako espazioak. Egiten dena da baseak markatu eta taldeak osatu entretenimendu handi batez gozatzeko. Kirol honi buruz adierazi diezazkizuegun abantailen artean (1907an sortu zen Minneapolis hiri amerikarrean –soft-ball hitzak “bola biguna” esan nahi du–, 1930etik aurrera izan zuen onarpen handia eta ia Amerika osora eta Europa eta Asiako herrialdeetara hedatu zen), arrisku kardiobaskularraren murrizketa dago, baseetara korrika joan behar izatean odol-zirkulazioa eta oxigenazioa aktibatzen delako. Malgutasuna da abantaila lortzen duen beste gaitasunetako bat; izan ere, ekintzetako askotan, jokalariek luzatu egin behar dute, basera aurkariak bolarekin ukitu aurretik iritsi ahal izateko. Horrek, jokoaren gainerako jokaldiekin batera, bola airean hartzen saiatzea adibidez, asko hobetzen du malgutasuna. Erreflexuak eta ikusmen-zorroztasuna ere areagotzen ditu sofbolak. Izan ere, jokalari guztiek, jaurtitzaileak, bateatzaileak, hartzaileak eta beste guztiek, oso adi egon behar dute bolaren mugimenduei begira, eta, beraz, are gehiago garatzen dira aipatutako
erreflexuak. Espezialitate honek gantzak erretzen eta gure giharrak indartzen laguntzen du, hankekin, besoekin eta sabelaldearekin egin behar den ahalegin fisikoaren ondorioz. Horrez gain, gure aldartea hobetzen du, jolasaren bidez ariketa fisikoa atseginez egiteak lagundu egiten baitu antsietatea eta kortisol mailak kontrolatzen; estresari lotuta dagoen hormona da azken hori. Eta talde-kirola den aldetik, sofbolak edozein adin-tartetako pertsonen inklusioa bultzatzen laguntzen du, gizarte-harremanak sortzeko eta lagunak egiteko. Beisbolak baino azkarrago, espezialitate honek estresa kentzen du, eta taldean lan egiteko eta ikaskideen arteko komunikazioa garatzeko beharrezkoa den diziplina bereganatzen laguntzen du.
Lehen esan dugu sofbola Ameriketako Estatu Batuetan jaio zela, zehazki Harold Johnsoni esker, beisboletik eratorritako kirol honen asmatzailetzat hartzen baita, eta, beraz, joko-zelaia, ekipamendua, materiala eta araudia oso antzekoak dira bi kiroletan. Partida bakoitza hamar jokalariko bi taldek jokatzen dute (beisbolekoek baino bat gehiago), eta zazpi sarreratara jokatzen da (beisbolak baino bi gehiago). Lasterketa gehien egiten dituen taldeak irabazten du.
Mutualian, programazio espezializatua prestatzen dugu, gai eta ezaugarri askotarikoa; hala, modu azkar eta malguan erantzun diezaiekegu askotariko kolektiboen prestakuntzako beharrizanei. Horregatik, jarduera hauek prestatu ditugu:
Azaroko webinarra: ISO 45.001: 2018, Laneko segurtasuna eta osasuna kudeatzeko sistemak ezartzearen onurak
(Azaroaren 18an, 09:30etik 11:30era)
Mutualiak ISO 45001 ziurtagiriari buruzko jardunaldi bat antolatu du. 2018ko martxoaren 12an argitaratu zen ziurtagiri hori, eta OHSAS 18001:2007 estandarraren ordezkoa da.
Gai hauek hartuko dira hizpide: OHSAS 18001ekiko dituen alde nagusiak, ISO arauak dituen abantailak, eta OHSAS ziurtagiri bat duen enpresa batek zer epe daukan ISO 45001 araura migratzeko. International Accreditation Forumek 2021a ezarri du OHSAS 18001:2007 Arautik ISO 45001:2018 Araura igarotzeko muga urte gisa.
Ana Huerta Ortuoste andreak emango du saioa; AENORen Kalitate, Ingurumen eta Laneko Arriskuen Prebentzioko auditore burua da.
Lanpostuetako absentzien kudeaketa konpondu gabeko alderdietako bat da oraindik ere gure inguruko enpresa askotan. COVID-19ak osasun-, ekonomia- eta gizarte-krisia eragin du, gaur egungo eta etorkizuneko ondorio ezezagunekin batera. Pandemia honek are gehiago bistaratu ditu arlo horretan dauden gabeziak. Egoera zail honetan, jakitun gara zein erronka konplexuari egin behar dioten aurre enpresek.
Jardunaldi honetan, hizpide izango ditugu galdutako lanegun kopurua murrizteko dinamikak eta gure Absentziak Kudeatzeko Gidak eskaintzen dizkigun tresnak.
“Prebentzioa, absentzien kudeaketa eta COVID-19a” jardunaldi teknikoan hauek hartuko dute parte: Juanma Legorburu jauna, Mutualiaren Loturako zuzendari medikoa, eta SergiRiau jauna, SolutiaGHSren bazkide zuzendaria.
Saioa webinar formatuan egingo da, azaroaren 25ean (asteazkena), 09:30etik 11:00etara. Izen-ematea doakoa da, eta enpresetan absentziak kudeatzeko eskumena duten profesionalei zuzenduta dago, baldin eta enpresak Mutualiara atxikita badaude.
Prevencion10 aplikazioa
Aurreko urteetako ibilbideari jarraituz, Mutualiaren Prebentzio Aholkularitzak informazio-jardunaldi bat eskainiko du “Prevención10.es” aplikazioaren erabilerari buruz. Lan eta Gizarte Gaien Ministerioak sortutako tresna bat da, eta 25 langile baino gutxiago dituzten enpresei prebentzioa kudeatzen laguntzeko balio du, prebentzio plana garatzeko.
Saioan, prebentzioa autokudeatzeko tresna aurkeztuko da, erabiltzaileek jakin dezaten zer eduki dagoen bertan, bai eta nola sartu aplikaziora eta hura nola erabili ere; hartara, enpresariari/langile autonomoari errazago izango zaio bere baliabide propioekin enpresako laneko arriskuen prebentzioa kudeatzea.
Jardunaldia webinar formatuan izango da, abenduaren 10ean (osteguna), 10:00etatik 11:00etara. Mutualiari atxikitako 25 langilera arteko enpresei eta langile autonomoei zuzenduta dago saioa.
Izen-ematea doakoa da, guztiz. Saio honetara konektatzeko interesa baduzu, jar zaitez Mutualiaren Prebentzio Aholkularitzarekin harremanetan, helbide honen bidez:prevencion@mutualia.eus.
Enpresek gero eta gehiago erabiltzen dute obren eta zerbitzuen kontratazioa jarduera jakin batzuk egiteko, baita ohiko jarduerak egiteko ere.Horrela egiten denean, hainbat enpresatako pertsona batek edo batzuek laneko gune berean bat egiten dute, eta beste arrisku batzuk ekar ditzake horrek, edota lehendik dauden arriskuak areagotu, aurretik ebaluatu ez diren egoeretan, sarritan.
Hauek izaten dira egoera horretan gertatzen diren istripuen oinarrizko arrazoiak:
Alderdien arteko komunikazio eskasa.
Horren ondorioz, sortutako arriskuen analisi okerra egitea.
Arrisku orokorrei eta espezifikoei buruzko prestakuntza eta informazio desegokia.
Lanen behin-behinekotasunarekin lotuta gerta daitezkeen ezustekoak ez aztertzea.
Horregatik, oso garrantzitsua da lantoki berean elkartzen diren enpresak elkarren artean ongi koordinatzea.
Gai horren inguruan dagoen araudia betetzeko, argitalpen berri hau duguMultualian:
ENPRESA-JARDUEREN KOORDINAZIOA
files/2020/09/Enpresa-jardueren-Koordinazioa.pdf
Eskuliburu honetan,eskematikoki definitu dira bai enpresaren esparruan enpresa-jarduerak koordinatzeko 171/2004Errege Dekretua, bai eraikuntza-obrei buruzko1627/97 Errege Dekretua.
Eskuliburu horrez gain, prestakuntza-jarduera bat ere badugu gure CAMPUSEAN, euskaraz nahiz gaztelaniaz.Koordinazioa behar duten balizko egoeren adibide errealekin garatzen da jarduera hori, eta jarduera bat egiteko lantoki berean elkartzen diren langile autonomoen eskubideak eta betebeharrak nahiz enpresenak eta haien langileenak azpimarratzen dira.
COVID-19ak eragindako kutsatzeak prebenitzeko eta mugatzeko, enpresa-jarduerak koordinatzeko prozeduraren bidez jada definituta dauden jarraibideez gain, beste jarraibide osagarri batzuk behar dira, parte hartzen duten enpresetako langileek bete beharrekoak.
Hona hemen PANDEMIAEGOERAN JARDUTEKO ARAU ESPEZIFIKOAK, ENPRESA-JARDUERAK KOORDINATZEKO agiriko arauen adibide bat, jarraibide osagarriekin:
EZ DA ZERBITZUA EMATERA JOANGO sintomak dituen inor (sukarra, arnasa hartzeko zailtasuna, eztula, dastamena edo usaimena galduta izatea).Pertsona horiek enpresari eta lehen mailako arretako medikuari jakinaraziko diete.
Pertsona guztiak SARBIDE-KONTROLETIK igaroko dira, eta harrerako langileekin elkarlanean arituko dira, tenperatura eta COVID-19arekin lotutako sintomaposibleak kontrolatzeko. Sintomaren bat badute, sarbidea ukatuko zaie.
MASKARA ERAMANGO DAinstalazioetan edo aretoan dagoen DENBORA GUZTIAN.
EZIN DA IBILI egin beharreko lana egiten den lekuetara sartzeko ezarritakoak ez diren guneetatik.
EZ DA LANEKO ERREMINTARIK EDOTA BESTE ELEMENTURIK PARTEKATUKO enpresa desberdinetako langileen artean.
EZ DIRA LANEKO EKIPAMENDUAK ERABILIKO, solaskideak berariaz baimentzen duenean izan ezik eta kutsatzea mugatzeko beharrezko prebentzio-neurriak hartzen diren kasuetan salbu(erabili eta botatzeko materialarekin babestea edo desinfektatzea).
Gutxienez 2 metroko SEGURTASUNTARTEARI eutsiko zaiolangileen artean, lana egiteko ezinezkoa den egoeretan izan ezik. Kasu horretan, zorrotz beteko dira zuhurtasun-neurri unibertsalak.
HIGIENENEURRIAK ZORROZTEA:
ESKUEN HIGIENEA:sarri-sarri garbituko dira eskuak.
Ez ukitu begiak, aurpegia eta ahoa.
ARNAS HIGIENEA:maskara kirurgikoa edo FFP2 jantzita eramango da beti.
AIREZTATZEA:lan-eremua sarri aireztatuko da, leku itxia eta partekatua bada.
LANA AMAITUTAKOAN,dena bilduta utziko da, baita sortutako hondakinak ere.
Solaskideari jakinarazikozaio lanak amaitu direla.
Prebentzio Aholkularitza, Mutualiakberak duen Prebentzio Zerbitzuaren laguntzarekin
