Kategoria: Sin categoría

Auzitegi Gorenak 2016-02-29an (1011/2015 errek.) eta 2016-03-16an (1535/2015 errek.) eman dituen bi epaiek doktrina ezartzen dute gure Zigor Kodearen 2015eko lege-erreformaren ondorioz iritsi den erregulazio berri horren inguruan.

Aipatutako lehen epaiak zenbait enpresak jarritako errekurtsoa aztertzen du. Enpresa horiek delitu bat egiteko bitartekoa izategatik kondenatu zituzten. Haietako biri desegiteko zigorra eta isuna ezarri zaie; hirugarren bati Espainian bost urtez merkataritza-jarduerak egitea debekatu, eta isuna ezarri zaio, osasun publikoaren aurkako delitu bat leporatuta (droga-trafikoa). Auzitegi Gorenak kondena berresten du, honako honetan oinarri hartuta:

 

–       Egin den delitua haren gertaleku izan den pertsona juridikoari erantzukizun penala sor liezaioketen arau-hausteen lege-katalogokoa da.

–       Delitu hori egin duten pertsona fisikoak pertsona juridikoaren kide dira, kasu honetan zuzenbideko eta egitatezko administratzaile gisa.

–       Kondenatutako pertsona juridikoek ez zuten batere baliabiderik delituak prebenitzeko.

 

Bestalde, aipatutako bigarren epaiak higiezinen bitartekotzan aritzen den SM baten errekurtsoa aztertzen du. SM horri isun bat ezarri diote, eta bere lokala 6 hilabetez ixteko zigorra, maula-delitu bat leporatuta. Kondenatutako elkarteak defentsarik eza alegatu zuen bere errekurtsoan; auzian ez zituztela modu formalean inputatu argudiatu zuen, beren parte-hartzearen berri behin-behineko konklusio-idazki baten bitartez izan zutela, eta instrukzio kriminalean ez zitzaiola beren legezko ordezkariari entzun. Auzitegi Gorenak SMaren errekurtsoa onartzen du, eta kondena orotatik absolbitzen du, defentsarako haien funtsezko eskubidea urratu zelako, ez baitzitzaion aukerarik eman, instrukzioan zehar, bere legezko ordezkari eta defentsak pertsona juridiko inputatu gisa deklaratzera dei zezan, berme guztiekin.

 

Auzitegi Gorenaren 2016-02-29ko epaian nabarmendu beharreko doktrina:

 

–       Pertsona juridikoaren jokabidea zehaztea garrantzitsua da bere erantzukizun penala baieztatzeari begira, 2015eko erreformaren ondoren. Analisi honetatik abiatu behar da:

 

• pertsona fisikoak egindako delitua Zuzenbidearen aurreko errespetuaren kulturagabeziak ahalbidetu edo erraztu badu, eta ulertzen badugu zuzenbidearen aurreko errespetuaren kultura horrek
  • pertsona fisikoaren antolamendu-egituraren jokabidearen inspirazio-iturri izan beharko lukeela;
  • berau osatzen duten pertsona fisikoetatik bakoitzaren jokabidetik apartekoa beharko lukeela izan,
  • eta, izatekotan, bere zuzendari eta mendeko hierarkikoen jokaeraren ikuskatze eta kontrol modu zehatzen batean gauzatu beharko litzatekeela, halakoek delituak egitea saihesteko.
• Pertsona juridikoaren erantzukizunaren muina delituak saihesteko kontrol-neurri egokirik ez izatea da, hau da, araua betetzeko borondatea agertzen duten kontrol-neurririk ez edukitzea, «compliance» edo «betetze-eredu» izenekoak zehazki , horiexek eskatzen baitira inguruabar salbueslea aplikatzeko.
• Estatuko Fiskaltza Nagusiaren 1/2016 Zirkularraren berri ematen du. Zirkular horrek behin baino gehiagotan eta espresuki aipatzen ditu «enpresa-kultura etikoa», «legearekiko errespetuzko kultura korporatiboa», «betetze-kultura» eta abar;  pertsona juridikoaren barruko delituak prebenitzeko mekanismoen berri ematen dutela aitortzen die, eta pertsona juridikoaren erantzukizun penala zehazterakoan datu erabakigarri gisa aipatzen ditu, erantzukizun-salbuespenaren auziari begira.

 

–       Beste galdera bati ere erantzuna eman nahi zaio: ea zer araubideren arabera izendatu behar den nortasun juridikoaren erantzukizun penal posiblea epaituko den prozeduran pertsona juridiko horren ordez arituko den pertsona fisikoa, baldin eta interes prozesalen gatazka bat gertatuko balitz delako ordezkaritza-funtzioak (ordezkariak eta administratzaileak) burutzera legalki deituta leudekeenen eta pertsona juridikoaren beraren interes independenteen artean, eta horrek, aldi berean, hirugarrenen eskubideei ere eragin baliezaieke, hala nola langileei, hartzekodunei, akziodun minoritarioei eta abarri.

 

Hori dela eta, Auzitegi Gorenak dei egiten du epaileek eta auzitegiek eragotz dezaten pertsona juridikoaren kontrako prozesu penalean ordezkari gisa jardutea erantzukizun penala ekarri dion delituaren erantzule posible gisa ere akusatuta dauden pertsona fisikoetako batek.

 

–       Legezko exijentzia da delitu-jarduketaren ondorioz pertsona juridikoarentzat «probetxu» edo «onura» bat egotea, haren erantzukizun penala burutu dadin. Exijentzia hori edozein motatako onurari buruz ari da, baita igurikimen hutsei buruz ere, hala nola beste lehiakide batzuekiko egoera hobetzeari, baldin eta ordezkariak, administratzaileak edo mendeko hierarkikoak egindako delituaren gertalekua den pertsona juridikoaren irabaziei edo iraupen soilari begira onuragarria bada.

 

Auzitegi Gorenaren 2016-03-16ko epaian nabarmendu beharreko doktrina:

–       Pertsona juridikoen erantzukizun penala ezin da baieztatu pertsona fisikoari egotzitako delituzko egitatea frogatze hutsetik abiatuta. Baztertu egiten da honako tesi hau: loturazko izaera (pertsona fisikoak egindako delitua) frogatutakoan, badela, besterik gabe, antolaketa-akats bat izan delako presuntzioa.

 

–       Pertsona juridikoak «kasuaren gertakariak kontuan hartuta, gainbegiratzeko, zaintzeko eta kontrolatzeko dagozkion egitekoak larriki bete ez direnean» bakarrik erantzungo du. Hori dela eta, pertsona juridikoa ez da sozietate-jardueretan bere onura zuzenerako egindako delitu bakoitzaren eta guztien erantzule penala izango, ezta erantzukizun penaletatik kanpo geratzen diren ez-betetze ez hain larri edo arinen ondoriozkoak izan direnean ere.

 

–       Pertsona juridikoei zigor posibleak ezartzeak (isuna, pertsona juridikoa behin betiko desegitea eta galtzea, etetea, lokalak edo establezimenduak ixtea, desgaikuntza eta kontu-hartze judiziala) Fiskaltzari exijitzen dio beste edozein zigorren jatorria justifikatzeko eskatzen zaion frogatzeko ahalegin bera egitea.

 

–       Jakina, pertsona juridikoa inputatzeak ezin du alboratu pertsona fisikoari egotzitako erreferentziako delitua, baina haren ikerketan jarri beharko da arreta, egiturazko ikuspegi batetik. Beraz, kontrol- eta kudeaketa-mekanismoen gabezia ahalbidetu duten eta enpresan kriminaltasuna eragozteko prebentziozko sistemen lasaikerian eragin erabakigarria izan duten antolamendu- eta egitura-osagai horiei buruzko ikerketa izango da.

 

–       Hori dela eta, kudeaketa-, zaintza- eta gainbegiratze-ereduen egiturazko gabezia delitu korporatiboaren erantzukizunaren oinarria den neurrian, errugabetasun-presuntzioaren eskubidea indarrean egoteak ezartzen du gainbegiratze-egitekoak larriki bete ez direla egiaztatu behar duela akusazioak.

 

–       Ikertua den pertsona juridikoak, nolanahi ere, egokitzat jotzen dituen neurri frogagarri guztiak –aditu bidezkoa, agiri bidezkoa, lekuzko bidezkoa– baliatu ahal izango ditu, bere funtzionamendu zuzena frogatzeko, legea betetzeari dagokionez.

 

–       Pertsona juridikoaren erantzukizun penalaren konplexutasunak ezinezko egiten du kasu guztietarako erabil daitekeen doktrina bat sortzea, eta beraz, kasu bakoitzak banako trataera izan beharko du.

 

Jose Angel Moral. Mutualiako lege aholkularitzako abokatua

2015eko ekitaldian, Mutualiak orotara 10.388.511 euro ordaindu dizkie emakume langileei, haurdunaldiko arriskuengatik eta edoskitze naturalagatik; hala, % 9,24 handitu da zenbatekoa 2014. urtearekin alderatuta. Era berean, prozesuen kopurua ere % 6,48 handitu da: 2014aren amaieran 1.512 ziren, eta 2015eko ekitaldiko denbora-tarte berean, berriz, 1.610.

Gizarte Segurantzaren kudeaketan lankidetzan jarduten duten mutualitateak haurdunaldiko arriskuez kargu egin zirenetik, 2007ko martxotik 2015eko abendura bitartean Mutualiarekin kidetutako enpresetako ia 10.000 emakume langilek baliatu zuten, eta urtetik urtera langile onuradunak ugaritu egiten dira. Honako grafiko honetan dago jasota eboluzioa:

Prestazioon helburua haurdun dagoen langilea eta umekia babestea da (haurdunen kasuan) edota emakumea eta haurra babestea (edoskitze naturalaren kasuan), baldin eta enpresan ez badago haurdunaldiarekin edota edoskitze naturalarekin bateragarria den lanposturik. Hori dela eta, lanpostuz aldatzea teknikoki edo objektiboki posible ez denean edota justifikatutako arrazoiekin arrazoiz exijitzerik ez dagoenean, lan-kontratua eten egiten da; etenaldi horretan, langileak Mutualiaren kontura subsidio bat jasotzeko eskubidea izango du.

Prestazioon zenbatekoa kontingentzia profesionalek eragindako aldi baterako ezintasuneko oinarri arautzailearen % 100 izango da; gertakari horiek laneko istripuek eta gaixotasunek sorrarazitako enpresa-kuoten bidez finantzatzen dira.

Prestazioari eta eskatzeko izapideei buruzko informazio gehiago nahi izanez gero, kontsultatu gure webgunea: www.mutualia.eus

 

SONIA GUTIERREZ GARCÍA. KONTINGENTZIA PROFESIONALETAKO PRESTAZIOEN ARDURADUNA

Aldizkari honen aurreko zenbakietan, patin-hockeyak eta belar-hockeyak gure lurraldean duten harrerari buruz mintzatu gara. Zer talde dauden aipatu eta kirol horiek egitearen abantailak azaldu ditugu.

Azken zenbakian, patin-hockeyko Euskadiko selekzioak, Euskal Kirol Federazioen Batasunaren laguntzari esker, Macaon nazioarteko txapelketa bat jokatu zuela aipatu genuen, eta bikain aritu zen, txapelketa irabazi baitzuen! Oraingoan, lineako hockeyaz arituko gara. Euskadin badaude kirol honetaz gozatzeko aukera ematen duten hainbat talde, besteak beste, Bilboko Metropolitano Hockey Club (herrialdeko indartsuenetako bat), Street Hockey Gasteiz, Sumendi eta Bergarako Hanka Labanka. Izotz-hockeyaren antzeko kirola da, baina zurezko, asfaltozko, zementuzko edo material sintetikozko pista baten gainean jokatzen da. Pistak 20 x 40 metro eta 30 x 60 metro bitartekoak izaten dira. Jokalariek gurpil-lerroko irristailuak erabiltzen dituzte, lau gurpilekoak, abiadura handiak lor ditzaketenak, baita disko edo puckari jotzeko sticka ere. Hockeyaz hitz egitea askotariko abantaila fisikoak eta psikologikoak dituen kirol batez hitz egitea da. Patin-hockeya kontaktu-kirola da, eta ohiko patinajearen onura asko dakartza berekin, baina hura praktikatzean izaten den bizitasunaren faktore biderkatzailearekin. Irristaketa-kirola denez, kaloria ugari erretzeko aukera ematen du, beste modalitate batzuekin konparatuta.

Gainera, arnasketa-gaitasuna eta erresistentzia azkarren handitzen dituen espezialitateetako bat da. Izan ere, energia handia behar da lineako hockeyan aritzeko. Bizitasun handiko kirola denez, abiarazte oso azkarrak behar dituena, energia handia behar da. Jokaldi bakoitzaren ondoren, hurrengoa hasi arte, tarte labur batean arnasa sakon hartzeko aukera eman dezake. Ondorioz, gorputza bere onera etortzen da. Horregatik da hain eraginkorra errendimendu fisikoa areagotzeko orduan.

Gihar-talde ugari erabili behar dira, indarrez jokatzeko eta patinen gainean abiadura handian gelditzeko edo biratzeko inertzia konpentsatzeko. Lineako hockeyak hankak, izterrak, ipurmasailak, gerria, sabelaldea, lunbarrak eta besoak bizkortzen eta indartzen ditu. Irristaketa beste kirol batzuk baino ariketa arinagoa da, artikulazioetako kalteak kontuan hartuta. Izan ere, hainbat ikerketak ondorioztatu dute behe-artikulazioek jasotzen duten inpaktua % 50 txikiagoa izan daitekeela irristaketan korrikan baino.

Mugimenduak abiaduran egitean, gainera, lineako hockeyak oreka eta koordinazioa lantzen ditu, burmuinak mugimenduak automatizatzen baititu, eta horiek egiteko gero eta arreta gutxiago jarri eta esfortzu txikiagoa egin beharko baita.

Hasieran baliteke baldar sentitzea, baina entretenimendu handia izango da hockeyan jokatzea. Oreka galtzeko beldurrez ibiltzen ez bagara, mugimenduak gero eta arinagoak izango dira eta azkarrago hobetuko da gure teknika. Gainera, lineako hockeyan jokatu bitartean, egoera dibertigarri ugari sortzen dira.

Alergiak, hipersentiberatasun erreakzio ere deituak, immunologia sistemak (gure organismoaren defentsek) substantzia jakin batzuekin –alergenoak– kontaktuan jartzean ematen dituen neurriz gaindiko erantzunak dira. Udaberrian gertatu ohi dira maizen; izan ere, alergeno nagusietakoak polenak dira, landareen ugalketa zelulak, eta ugari izaten dira urte sasoi horretan. Agente alergeno aipagarriak dira, orobat, inguruneko onddoak, hautsaren akaroak eta animalia batzuen epitelioak, besteak beste, txakur, katu, zaldi eta karraskarienak; era berean, elikagai edo botika batzuek eta intsektuen ziztadek –erlearenak edo liztorrarenak, esate baterako– ere eragin dezakete alergia.

Estimazioen arabera, biztanleriaren %20 inguruk du erreakzio alergikoren bat, eta, dirudienez, igotzen ari da kopuru hori. Espezialisten arabera, hurrengo 20 urteetan, europarren erdiek izango dute alergiaren bat; Espainiari dagokionez, biztanleriaren %30ek.

Alergiak oso gogaikarriak izaten dira, oro har, baina ez dira larriak. Dena dela, koadro konplexuagoak ondoriozta daitezke alergietatik, adibidez, asma.

Erreakzio alergikoen artean, erreakzio arinak eta larriak bereizten dira. Gehienek ondoez txikiren bat besterik ez dute eragiten: malko isuria edo begietako hazkura, doministiku batzuez gainera. Aitzitik, erreakzio alergiko larrienek heriotza arriskua ere ekar dezakete, baldin eta bat-bateko arnasketa ezintasuna, bihotzaren funtzionamendu okerra eta presio arterialaren jaitsiera nabarmena badakarte, shocka gerta baitaiteke halakoetan. Era horretako erreakzioei anafilaxia deritze, eta egoera jakinetan jasan ditzakete pertsona sentiberek, adibidez, elikagai jakin batzuk jan ondoren, botika jakin batzuk hartzean edo erle batek ziztatuz gero.

Alergenoa bera saihestea errazagoa da erreakzio alergikoa tratatzen saiatzea baino. Badira lanbide jakin batekin loturiko substantziek eragindako alergia batzuk (adibidez, irinak, egurrak eta abarrek eraginak); halakoetan, alergia duen pertsonak lanbidea aldatu behar izaten du. Sasoiko alergia handia izaten dutenentzat, berriz, alergeno horren eraginpean ez dagoen lurralderen batera aldatzea izan daiteke alergia saihesteko irtenbidea.

Alergenoarekiko kontaktua erabat saihesterik ez dagoen kasuetan, harekin ahalik eta kontakturik txikiena izatea gomendatzen da. Adibidez, etxeko hautsari alergia dion pertsonak akaroak dituzten etxeko altzari, alfonbra eta errezelak kendu beharko lituzke; lastaira eta burukoak babesgarri plastikoez babestu; eta hautsa eta gelak zapi heze batekin maiz garbitu.

Tratamendua:

• Asma erasorik ez izateko, saihestu agente alergenoekiko kontaktua: saihestu polenarekiko, inguruneko onddoekiko, hautsaren akaroekiko edo animalia jakinen epitelioekiko kontaktua.
• Ez egin intentsitate handiko ariketa polinizazio garaian, arnasketa eragotzi eta asma krisia eragin lezake eta.
• Errinitisa izanez gero, komeni da asmari loturiko zantzuei arreta ematea (txistuak, arnasteko zailtasunak, etab.) –era horretako alergiak maiz sortzen baitu asma–, eta, zantzuren bati antzemanez gero, sendagileari galdetzea.
• ANTIHISTAMINIKOEK histaminaren jarduna blokeatzen dute; histamina organismoak alergenoei aurre egiteko sortzen duen gai kimiko bat da. Histaminak doministikuak, mukia, begietako hazkura, azaleko hazkura eta urtikaria eragin ditzake. Erregulartasunez hartu behar dira antihistaminikoak. Logura eragin dezakete.

• Immunoterapia: “desentsibilizazioan” edo “alergiarako txertoak hartzean” oinarritzen da, eta alergia eragiten duten gaien aurrean organismoak erreakzionatzen duen modua pixkanaka aldatzean datza, haien ondoriozko sintomarik jasan ez dezan. Botikak hartuta ere hobekuntzarik ez duten pertsonekin edo botika konbinazio garestia behar duten pertsonekin, urtean hilabete askotan sintomak dituztenekin eta sintoma horiek eragiten dizkieten faktoreak (alergenoak) saihestu ezin dituztenekin erabili ohi da, batik bat.

Joan den martxoaren 17an, osteguna, Mutualiak «Droga-menpekotasunak lan-munduan» izeneko mintegi teknikoa aurkeztu zuen Pakea klinikan, eta Gorka Moreno Arnedillok «Adikzioak: zer dira, zergatik gertatzen dira, nola tratatu adikzioa duen pertsona bat» izeneko hitzaldia eman zuen.

Gorka Psikologian lizentziatua da, eta gaur egun Nafarroako Gizakia Helburu Fundazioaren zuzendari alboko gisa dihardu lanean. Hain justu, 1997an hasi zen erakunde honetan, nerabeekin esku-hartze programa bat abian ipintzeko egitasmoarekin. Ondoren, gizarte-gatazkak bizi dituzten gazteekin hamar urte eman ostean, Nafarroako Gizakia Helburu erakundera bueltatu zen 2009an, erakundearekin eta zuzendaritzarekin lotutako lanetara.

 

Lanaren Nazioarteko Erakundearen arabera, laneko istripuen % 15 eta 33 artean daude lotuta droga-kontsumoarekin. Zer iruditzen zaizu?

Enpresak gizartearen isla dira. Kalean % 1 edo 2 inguruk baldin badituzte droga-arazoak, probabilitate kontuak direla eta, ez litzateke batere arraroa izango erakunderen batean tankera horretako arazoak dituzten langile kopuru jakin bat edukitzea. Hainbat ikerketak erakusten dutenez, arazo honek lan-absentismoa areagotu egiten du, baita bajak, kostuak eta tankerakoak ere.

Istripuak izateko arriskua ugaritzeaz gain, lan-giroa ere zapuztu egiten da; izan ere, hainbat langilek baliteke esfortzu handiagoa egin behar izatea edo arrisku handiagoa edukitzea lantokian, droga-mendetasuna duen pertsonak produktibitate txikiagoa duelako.

Nola egiten diote aurre enpresek kasu horiei?

Normalean ezkutatu egiten dira tankera honetako kasuak enpresetan. Akatsa da hori, egoerak okerrera egingo baitu. Oso erakunde gutxitako zuzendariek ekiten diote diziplina-prozedura bati tankera honetako kasuak agertzen direnean; oro har, mendetasuna duenari laguntzeko borondatea izaten dute. Arazoa zera izaten da, batzuetan sentimendu paternalista agertzen dela: lagundu nahi bai, baina nola jakin gabe eta kanpoko laguntza eskatu gabe. Eta horrek arazoa handitu egin dezake. Tankera honetako egoerak arinago konpontzeko helburuarekin, komeni da zuzendaritzak eta langileek elkarrekin adostutako ekintza-plan bat edukitzea, tratamendu-programak eskura ipinita.

Zer egin behar da prebenitzeko?

Kontua ez da droga-menpekotasunak saihestea, droga-kontsumoa saihestea baizik. Drogaren batekin arazoak izateak ez du zertan esan nahi droga-menpekotasuna daukagunik; droga-abusua hainbat testuingurutan oso arriskutsua izan liteke. Inguru horietako bat lan-mundua da; ez da gauza bera lanaren ostean garagardo bat hartzea, edota aldamio batera igo aurretik hartzea. Prebentzioak sentsibilizazio-lana egin behar du: laneko ordutegian arriskua sor dezaketen drogak behar ez bezala erabiltzea ekiditeko. Gaur egun, lantokian drogak eskura ez izateko ere lan egiten da; esate baterako, edari-makinetan alkoholdun edariak ez saltzea.

Nola egiten du lan Gizakia Helburuk kasu horietan?

Enpresak animatzen eta aholkatzen ditugu barne-hitzarmenak ezar ditzaten inplikatutako eragile guztiekin, hala nola zuzendaritzarekin edota giza baliabideetako, zerbitzu medikoetako, laneko arriskuen prebentzioko eta langileen ordezkaritzako kideekin. Beti hiru irizpide nagusi hartuko dira ardatz gisa: inplikatutako pertsonen konfidentzialtasuna, tratamendua nork bere borondatez hartzea eta lanpostua gordetzeko bermeak edukitzea. Finean, droga-menpekotasuna beste osasun-arazo bat izango balitz bezala hartu behar da kontuan. Hortik aurrera, enpresek laguntzak eman ditzakete tratamendua eskuratzeko eta harekin jarraitzeko, eta menpekotasuna duten pertsonek konpromisoa har dezakete tratamendu horiek modu egokian jarraitzeko. Emaitza onuragarria da alde guztientzat. Gure kasuan, gainera, lankidetza ezarrita daukagu enpresekin menpekotasuna daukaten langileok tratamenduari berehala eta modu intentsiboan heltzeko, bi modalitatetako edozeinetan: anbulatorioa eta egoiliarra.

Gizakia Helburuk erakunde bakar gisa funtzionatzen du Estatu osoan?

Probintzia gehienek beren zentroak dauzkate, erakunde independenteek sustatuta; haietatik gehienak Estatuko Proyecto Hombre Elkarteko kide dira.  Gipuzkoan, Izan Fundazioak sustatzen du Gizakia Helburu. Erakunde horrek errekonozimendu handia du, eta 30 urte baino gehiago daramatza Gipuzkoan droga-menpekotasuna daukaten pertsonen alde lanean.

Ondorengo estekan,

http://www.facturae.gob.es/formato/Paginas/descarga-aplicaciones.aspx, gure hornitzaile eta kolaboratzaileek FACTURAE aplikazioaren bertsio berria (3.3 bertsioa) eskura dezakete fakturatzeko orduan FACE plataformarekin eduki dituzten arazoak konpondu ahal izateko.

Espainian 5 milioi pertsonatik gora dira diabetesa pairatzen dutenak

Diabetesa metabolismo-nahasmendua da. Odoleko glukosa-maila (azukrea) behar denetik gora igotzea sortzen du. Egoera hori, pankreasak intsulina gutxi sortzen duelako da, eta intsulina da odoleko azukrearen maila kontrolatzen duena. Intsulina gutxiegi dagoela eta, zelulek ezin dute glukosa xurgatu, eta odol-ibilian gehiegizko kantitatea gelditzen da (hipergluzemia).

Diabetesaren ondorio dira osasun-arazo larriak. Adibidez: kardiobaskularrak, begikoak, giltzurrunekoak, nerbioetakoak eta azalekoak. Tratamendu egokia jarraituz gero, eta bizitza osasuntsua edukita aurreko arazoak prebenitu daitezke edo agerrera atzeratu daiteke.

Diabetes-motak

Batez ere, bi diabetes mota bereizi daitezke:

Mota 1: haurtzaroan edo gaztaroan agertzen da, batez ere. Dena den, heldu eta zaharretan ere aurkitu daiteke. Ez dakigu zein den patologiaren jatorria; ez dakigu zergatik sortzen den erreakzio autoimmunea eta gorputzeko defentsek pankreaseko zelulak (intsulina sortzen dutenak) erasotzen dituzten. Diabetes-mota hau duten gaixoek, bizi ahal izateko, egunero jaso behar dute intsulina. Ez dira zehatz ezagutzen gaixotasuna sortzen duten arrisku-faktoreak, baina badakigu genetikak, sistema-immunologiak eta ingurugiroak pisu handia izan dezaketela bere garapenean.

Mota 2: kasu honetan, gorputzak intsulina kantitate desegokia sortzen du edo ez du bere funtzioa era egokian egiten. Diabetes kasuen %80 baina gehiago mota honetakoak dira, eta askotan pazienteak intsulina-tratamendua behar izaten du, aurreko motan gertatzen de moduan. Helduetan ematen da normalean, askotan loditasuna edo hipertentsioa izaten dutenetan; sintomarik ez dagoelako diagnostikoa egiteko zailtasunak egoten dira. Geroz eta gazte gehiago dago diabetes mota 2 daukatenak. Trastornoa azaltzen eragina izan dezaketen faktoreak: adina, elikadura txarra, jarduera fisiko eza edo familiaren aurrekariak. Haurdunaldiko diabetesa izan zutenentzat arrisku-faktore gehigarria izan daiteke.

Gaixotasunaren sintomak

Diabetes-motaren arabera sintomak desberdinak izango dira. Dena den, eta orokorrean, bi sintoma mota izango ditugu:

Mota 1: gaixoa nekatuta sentituko da, eta denbora guztian izango du gernu egiteko gogoa, gose handia eta egarria. Pisua ere galdu dezake aurrekoa dela eta.

Glukosa-maila oso altua denean, arnasketa-erritmoan eragina izan dezake, goragalea eta oka ager daitezke, estomakako mina eta abar. Kontrakoa ere gertatu daiteke:  intsulina-tratamenduaren ondorio odolean dagoen azukrea baxuegia izatea. Horrela ondoregoa sintomak izango ditugu: dardara, ahultasuna,  pilpirak, izerdia eta gosea.

Diabetes mota 2 duten pertsonak sintomarik gabe egon daitezke lehenengo hilabeteetan, baita urteetan ere. Gaixotasuna zein den jakin ahal izateko odol-analisiaren bitartez egin daiteke. Dena den, gaixo batzuk kontuan hartu beharko diren ondorengo sintomak izan ditzakete: ikusmen lausoa, erekzioaren disfuntzioa, eta oin eta eskuen gogordura.

 

Diabetesa baldin badut, zer egin dezaket nire osasun hobetze aldera?

1. Kirola egin: konplikazioak izateko arriskua gutxitzen du, gure ongizate metala ekartzen du eta abar.
2. Elikadura orekatua: askotarikoa, zuntzetan eta proteinetan aberatsa, gantzak alde batera utzi.
3. Saihestu azukre finduen ohiko kontsumoa.
4. Alkohola neurrian kontsumitu.
5. Ezagutu ezazu zein den jarraitu beharreko tratamendu farmakologikoa, eta zorroztasunez bete.
6. Egin jatorduen ordutegi zehatza, egunero jarraitzeko modukoa.
7. Zaindu zure pisua, lodi bazaude batez ere.
8. Kontrolatu zure osasuna, eta, aldian-aldian, egin osasun azterketak.
9. Egin odoleko glukosa-maila jakiteko analisiak zeure buruari, eta, behar izanez gero, zuzendu zure dieta, jarduera fisikoa edota intsulina-dosia.

Berriki Mutualia sare sozialetara iritsi da, eta sareetan agertzen diren sentimenduen arloko bestelako bertsio bat aukera ona izan daiteke horiek nola funtzionatzen duten ezagutzeko. Horretarako Jonathan Ortigosa Hernández elkarrizketatu dugu. Jonathan informatika-ingeniaria da eta gaur egun «Data Scientist» gisa egiten du lan Loire Gestamp enpresan, EHUko Informatika Fakultateko «Intelligent Systems» taldean doktore-tesia prestatzen aritzeaz gain, ikaskuntza automatikoari eta hizkera naturalaren prozesamenduari buruz. Bere denboraren zati handi bat eskaini dio sare sozialetan agertzen diren sentimenduen arloko ikerketari, eta gaia gero eta garrantzi handiagoa bereganatzen ari da sarean beraiei buruz esaten dena ezagutu nahi duten erakundeen artean.

Nola neurtzen da sare sozialen bitartezko mezu bateko sentimendu baten balioa?

Ordenagailua ez da gai testua ulertzeko, eta, hortaz, mezuetako sentimendua neurtzeko algoritmoak eta formula estatistikoak erabiltzen ditugu, gure jarraipenean gako-hitzei (positiboak, negatiboak nahiz neutroak), «atsegin dut» delakoei eta abarri arreta emanik. Sare motaren arabera errazagoa ala zailagoa izango da neurketa hori. Adibidez, foro batean beti izango da askoz errazagoa. Twitterren kasuan, baina, 140 karaktere baino gehiago idazteko ezintasunak asko mugatzen gaitu, eta hainbat aldiz pentsatu behar dugu esan behar duguna, motz geratzeko arriskuarekin gainera.

Eta ironia?

Egoera batzuetan ez da hain zaila. Produktu bati buruz modu positiboan jarduten den iruzkin bat ikusten badugu eta gero 5 izarretik 1eko puntuazioa ematen badio, zerbait bat ez datorrela hautematen dugu. Era berean, kontuan eduki behar da askotan pertsonak beraiek ez direla gai ironia ulertzeko, zaila baita. Hitz-zerrendez gain, adierazpen erregularrekin ere egiten dugu lan, esaterako «nik fruta atsegin dut» esaldiaren moduko osaerarekin: subjektua (nik), objektua (fruta) eta aditza (atsegin dut). Horren guztiaren funtsa hizkuntza zenbakietara ahalik eta gehien itzultzea da, ordenagailua hura ulertzeko gai izan dadin.

 Kontratatzen zaituzten enpresek zer eskatu ohi dute?

Sarritan ezagutu nahi dutena da zer nolako emozioak diren nagusi sarean haien inguruan diharduten mezuetan. Kasu horietan portzentajeekin egiten dut lan, eta argitalpen horiek sailkatu egiten ditut adierazten dituzten emozioen arabera.

Une honetan ari zara sare sozialei eta sentimenduei lotutako proiekturen batean?

Bai, aisialdian ikerketa bat egiten ari naiz lankide batekin batera, erabiltzaileek telefono mugikorrentzako aplikazioei buruz argitaratzen dituzten iruzkinen inguruan. Zer mezu mota diren aztertzen ari gara, produktuaz kexu badiren, hobekuntza jakinak eskatzen badituzten, e.a. Gure asmoa da etorkizunean enpresek informazio hori eskuratu ahal izatea, zer alderdi indartu behar dituzten ezagutze aldera. Egungo joera da produktu edo zerbitzu bati buruzko iritzia argitaratzea izugarri gustuko izan badugu edo gure aurreikuspenak betetzetik urrun geratu bada.

 

Sare sozialek enpresa-mailan zer garrantzi dutela uste duzu?

Erabiltzaileekin etengabeko harremanetan egoteko modurik onena da, izan ere, lehen ez zen hain erraza zure iritzia inguru hurbiletik kanpo partekatzea. Orain Interneten argitaratu duenaren esperientzia osoa ikus dezakezu, ona izan nahiz txarra izan. Erakunde askok sare sozialetan beraiei buruz esaten denaren ondorioak ateratzea bilatzen dute, datu kuantifikatiboen beharrean. Kritikatzea oso modan dago: mezu gehienek alderdi negatiboak nabarmentzeko joera dute, eta anonimotasunak lagundu egiten du kritikak ugari izaten.  Konpainientzat dirua da hori, izan ere, orain jende guztiak haien produktuei buruzko iritzia ematen du, eta esperientzia horietan oinarrituta norabidea alda dezaketen erabakiak har daitezke.

 

Nondik atera zenuen sare sozialak eta sentimenduak lotzeko ekimena?

Enpresa bat harremanetan jarri zen nirekin Interneten hari buruz hitz egiten zenaren jarraipena gauzatzeko, eta, horren ondoren sarean argitaratutako mezuetako sentimenduak aztertzea ideia ona izan zitekeela pentsatzen hasi nintzen. Gero Maluuban egin nuen lan, hizkera naturalaren prozesamenduan eta ikaskuntza automatikoak espezializatutako Kanadako enpresa batean, eta haren proiektu nagusia Siriren moduko laguntzaile birtual bat garatzea izan zen. Bertan mezuen asmoa hautematen egin behar izan nuen lan, ordenagailuak haiek antzeman zitzala saiatzen.